پا درد در سالمندان: علت مشکلات استخوان، ماهیچه و کف پا در سالمندی

پیری مانند سایر تاثیراتی که برروی اعضای دیگر بدن شما دارد، اثر خود را بر روی پاهای شما نیز می گذارد. با توجه به میزان فشار و استرسی که ما در طول زندگی روی پاهای خود وارد می‌کنیم، درک این مسئله که چرا این مشکلات در پیری رخ می دهد آسان است. علاوه بر فرسودگی، تغییرات فیزیولوژیکی ایجاد شده بر اثر بالا رفتن سن نیز بر عملکرد مفاصل، استخوان ها و تاندون ها تأثیر می گذارد. این تغییرات تمایل داشته که به تدریج با کند شدن تغییر و تبدیل سلولی و تولید کلاژن ایجاد شوند. با بالا رفتن سن همانطور که پوست شروع به نازک شدن می کند، لایه چربی نیز به عنوان ضربه گیر کف و پاشنه پا عمل خواهد کرد. این تغییرات می تواند باعث ایجاد مشکلات ثبات در زانوها، باسن و کمر گردد. فرسودگی تدریجی غضروف در فضای مفصلی، همراه با التهاب کیسه زلالی (کیسه ای که از اصطکاک استخوان و غضروف جلوگیری می کند) و تاندون ها، فقط بر فشار بر آن ناحیه اضافه خواهد کرد.

عوارض

وقتی به وضعیت جسمانی عزیز سالمند خود فکر می کنید، ممکن است از سلامت پاهای او قافل شوید. این نکته که اینکه پاهای آن ها به معنای واقعی کلمه یک سیستم پشتیبانی اصلی برای آن ها در این سن می باشد،می تواند به راحتی نادیده گرفته شود.

متاسفانه، درد پا و سایر مشکلات پا در افراد مسن بسیار شایع بوده و با موارد زیر مرتبط است:

• ضعف
• سستی و نااستواری
• خستگی
• تغییرات در گام برداشتن
• مشکلات تعادلی
• افزایش تاب خوردن هنگام راه رفتن
• کاهش میزان راه رفتن
• سرعت راه رفتن

افراد مسنی که مشکلات مربوط به پا دارند احتمال افتادن شان درحین راه رفتن بیشتر است، این بدان معناست که مراقبت خوب از پا یکی از مهمترین موارد پیشگیری از افتادن افراد سالمند است.

علت پا درد در سالمندان 

شایع ترین مشکلات مربوط به پا که بخاطر افزایش سن فرد رخ می دهد، مشکلاتی است که روی پوست، بافت های همبند، مفاصل، ناخن ها و گردش خون تأثیر می گذارد.

خشکی پوست 

خشکی پوست، به ویژه در ناحیه کف پا، یک مشکل است که ممکن است نیازمند استفاده روزانه از مرطوب‌کننده باشد تا از ترک خوردگی و عفونت جلوگیری شود. کاهش تدریجی کلاژن، که به دلیل عدم مراقبت مداوم از پا تشدید می‌شود، می‌تواند منجر به ایجاد ترک پاشنه و پینه پا شود. در صورت عدم درمان، ترک خوردگی در پوست اطراف پاشنه می‌تواند باعث درد و مشکلات در راه رفتن یا حتی ایستادن شود.

اگر ترک‌های پوست به اندازه کافی عمیق باشند، باکتری‌ها می‌توانند وارد بافت شده و در آنجا تکثیر و رشد کنند و باعث عفونت پا شوند. در افراد مسن یا افراد دیابتی، این موضوع می‌تواند به یک عفونت جدی شناخته شده به نام سلولیت (عفونت بافت همبند، به ویژه زیر پوست) منجر شود.

داشتن کف پای صاف 

با افزایش سن پاها، بافت های پیوندی به نام رباط ها می توانند شروع به کشش کرده، از ارتفاع قوس پای شما بکاهند و منجر به شرایطی شوند که به عنوان کف پای صاف (pes planus) (کف پا که به ‌طور نابهنجاری صاف و بی‌انحنا باشد) شناخته می شود. درد ناشی از pes planus، که به طور معمول در وسط پا ایجاد می شود، با فعالیت افزایش می یابد و اغلب با تورم در امتداد مچ پا و قوس داخلی همراه است. درد مفصل ران، زانو و کمر نیز در این عارضه شایع است. کف پای صاف همچنین می تواند زاویه پای شما را تغییر دهد، باعث شکل گیری چرخش درونی بیش از اندازه پاها، از دست دادن ثبات و افزایش خطر پیچ خوردگی مچ پا و خود پا شود.

تاندون آشیل کوتاه شده 

نوع دیگری از بافت همبند که به عنوان تاندون (زردپی قوزک پا) شناخته می شود، با افزایش سن می تواند آب و رطوبت خود را از دست بدهد. تاندون ها عضله ها را به استخوان متصل می کنند، و اگر به دلیل از دست دادن آب و رطوبت خود کوتاه گردند، ممکن است بیشتر از قبل با عارضه صافی کف پا دست و پنجه نرم کنید زیرا کمتر قادر به خم شدن مچ پا، میان پا و انگشتان پا خواهید بود. این امر به ویژه در مورد تاندون آشیل که عضله ساق پا را به استخوان پاشنه (بزرگ ترین استخوان کف پا) متصل می کند، صادق است. درصورتیکه اقدامات لازم برای کشش مداوم تاندون آشیل شما انجام نشود، با بیش از حد فشار آوردن به خود و نیز بافت ها (مانند پرش شدید یا بالا رفتن از پله ها) ممکن است تاندون آشیل در معرض گسستگی یا پارگی قرار بگیرد.

عارضه انگشت چکشی

عارضه انگشت چکشی (یا شست چمبری – خمیدگی قلاب مانند شست پا به طرف پایین) خمیدگی غیرطبیعی در مفصل یک یا چند انگشت پا است، که به طور معمول در اثر پوشیدن کفش های تنک و نوک تیز یا پاشنه بلند ایجاد می شود که انگشتان پا را در قسمت جلویی باریک کفش تحت فشار قرار می دهد. عارضه انگشت چکشی مستعد ایجاد پینه و میخچه است. سفتی مفصل، ناراحتی، تورم و درد نیز بخاطر این عارضه شایع است.

عارضه انگشت چکشی پس از شکل گیری، اساساً دائمی است، مگر اینکه با عمل جراحی (مانند آرتروز یا آرتروپلاستی) بتوان مفاصل انگشت را دوباره تنظیم کرد. حرکات کششی ممکن است کمک رسان تحرک انگشتان پای شما باشد اما لزوماً شرایط  شکل گیری این عارضه را معکوس نمی کند. پد های انگشتان پا، آتل ها و کفش های مناسب می توانند به تسکین برخی از ناراحتی ها و درد کمک کنند.

تغییرات در ناخن های پا

ناخن های پا معمولاً با افزایش سن ضخیم و شکننده می شوند و کوتاه کردن و نگهداری از آن ها را دشوارتر می کند. یکی از دلایل این امر این بوده که رشد ناخن همزمان با کاهش تولید هورمون در بزرگسالان به تدریج کند می شود.

استروژن و تستوسترون هم تولید کراتین را تحریک کرده و هم به شکل گیری و حفظ ظاهر صاف و  محکم ناخن شست پا و انگشتان کمک می کنند. وقتی این هورمون ها کاهش می یابند، کاهش تولید شان می تواند باعث تغییر رنگ ناخن ها، ترک خوردن و ایجاد برجستگی ها و لایه های ناهموار شود.

اگرچه مراقبت مناسب از ناخن می تواند ظاهر ناخن شما را به میزان قابل توجهی بهبود بخشد، اما برای جلوگیری از تغییرات ظاهری و ساختاری مربوط به پیری کافی نیست. سایر دلایل عمده تغییرات ناخن پا عبارتند از:

• کم کاری تیروئید
• بیماری شریان محیطی (PAD) – زمانی است که شریان های محیطی بزرگ، تنگ و باریک شده و موجب کاهش موقت (حاد) یا دائمی (مزمن) جریان خون بافت ها (ایسکمی) می شود. این بیماری بیشتر در اثر آترواسکلروزیس (شکل گیری پلاک بر روی دیواره داخلی شریان ها) ایجاد می شود، اما ممکن است در اثر لخته خون (آمبولی) یا در اثر فرآیندهای التهابی نیز رخ دهد.
• Onychomycosis، عفونت قارچی ناخن های پا

کراتوز سبورئیک 

یکی از بیماری‌های شایع پوستی که افراد مسن را تحت تأثیر قرار می‌دهد، کراتوز سبورئیک نام دارد. این بیماری با ضایعات برجسته و رنگ گوشتی مشخص می‌شود و اغلب به اشتباه به عنوان زگیل شناخته می‌شود. معمولاً ضایعات کراتوز سبورئیک در بخش بالای پا، انگشتان پا و مچ پا ظاهر می‌شوند. (اما هرگز در کف پا دیده نمی‌شوند). اگرچه ضایعات سبورئیک دردناک نیستند، اما گاهی اوقات می‌توانند باعث ایجاد خارش شوند یا هنگام استفاده از کفش تحریک شوند. در صورت مشاهده تغییر در رنگ، بافت یا شکل ضایعات، به پزشک متخصص مراجعه کنید. این نشانه‌ها ممکن است نشانه‌های اولیه سرطان پوست، از جمله سرطان سلول بازال رنگی و ملانوم پوستی باشند.

آرتروز 

عارضه شایع ورم مفاصل و استخوان ها، که به آن آرتروز فرسودگی نیز گفته می شود، تقریباً 10٪ از مردان و 13٪ از زنان بالای 60 سال را مبتلا می کند. مفصل مچ پا، مفصل زیر تحت قاپی و اولین مفصل متاتارسوفالانژیال (انگشت شست) سه مفصلی هستند که معمولاً در ناحیه پا و مچ پا تحت تأثیر قرار می گیرند. عوامل خطر شایع برای آرتروز پا عبارتند از:

• چاقی
• عارضه انگشت چکشی
• پینه پا
• آسیب دیدگی پا یا مچ پا

یکی دیگر از عارضه های پا که بزرگسالان مسن را درگیر می کند، آرتروز نقرس است. نقرس نوعی اختلال التهابی بوده که در آن تجمع کریستال های اسید اوریک در اطراف مفصل، به طور عمده باعث درد حاد و غالباً ناتوان کننده، در انگشت شست پا می شود.

مشکلات گردش خون 

یکی از رایج ترین علائم و مشکلات پا و مچ پا در افراد مسن ،ادم یا ورم و یا آماس پا می باشد، که اصطلاحی پزشکی برای تورم بافت ها است. ادم اغلب به دلیل گردش خون ضعیف ایجاد می شود و منجر به تجمع مایعات در اندام تحتانی (به ویژه مچ پا و پا) می گردد.

ادم معمولاً با بیماری هایی که در بزرگسالان مسن مشاهده می شود همراه است. مانند:

• نارسایی احتقانی قلب
• بیماری مزمن کلیوی
• سیروز و سایر بیماری های کبدی

انسداد رگ خونی می تواند منجر به ادم وریدی شود، که به طور معمول یک پا را درگیر می کند. بیماری های قلبی عروقی، داروهای خاص و تغییرات هورمونی ممکن است باعث تورم در هر دو پا شود، که به آن ادم محیطی دو طرفه گفته می شود. دیابت نیز، به ویژه با افزایش سن می تواند بر گردش خون تأثیر بگذارد. اگر این اتفاق رخ دهد، درمان عفونت های پا بسیار دشوارتر شده و منجر به تشکیل زخم هایی می شود که بهبود نمی یابند. نوروپاتی دیابتی، احساس سوزش و سوزن سوزن شدن که بیشتر روی پاها تأثیر می گذارد، یکی دیگر از عواقب رایج است ابتلا به دیابت طولانی مدت می باشد.

از دست دادن بالشتک چربی

همه افراد با بالشتک های چربی متولد می شوند که باعث شکل گیری یک پد ضربه گیر در کف پای فرد می شود. اگر میزان چربی این پدها در کف پاهایتان کاهش داشته است، با اینکه احتمال مورد خاصی نخواهد بود، اما همین عامل می تواند باعث ناراحتی شدید در ناحیه کف پایتان شود. با افزایش سن، این پد های چربی در کف پای شما کم کم ازبین می روند و یا از میزان آنها کاسته می گردد، که منجر به وارد آمدن نیرو و فشار دردناک به قسمت هایی از پا می شود که هیچ گونه محافظت یا ضربه گیر ندارند.

اختلالات بافت همبند 

بافت های همبند از غضروف، استخوان، تاندون ها، عضلات و رباط ها تشکیل شده است. وقتی بافت های همبند پا تحریک یا ملتهب می شوند، می توانند منجر به شکل گیری شرایط دردناکی مانند التهاب پا یا خار پاشنه پا گردد.

درمان پا درد در سالمندان 

برای مراقبت مناسب از پا در افراد مسن سه عامل عمده وجود داشته که باید در نظر گرفته شود:

مراقبت منظم 

اطمینان حاصل کنید که یکی از افراد خانواده مرتباً پای عزیز سالمندتان را برای هرگونه تغییر بررسی می کند. نشانه هایی از قبیل ترک یا زخم باز، انگشتان پا از شکل افتاده، تغییر رنگ یا تغییر شکل و ظاهر ناخن های پا و سایر تغییرات پوستی مانند ضخیم شدن درنظر داشته باشید. اطمینان حاصل کنید که برای جلوگیری از عفونت، پاهای آنها به طور مرتب شسته شده و در صورت لزوم، ناخن های پای آنها کوتاه می شود. اگر موردی غیرعادی در مورد پای عزیزتان مشاهده کردید به یک متخصص امراض پا مراجعه کنید.

کفش مناسب 

مطالعات نشان می دهد بیشتر سالمندان کفش هایی را می پوشند که به دلایلی مانند مد، تغییر شکل پا و عدم درک از رشد و بزرگ تر شدن پاهایشان در سنین پیری، بسیار کوچک هستند. با اندازه گیری پاهایشان مطمئن شوید که عزیز سالمند شما از کفش هایی با سایز مناسب استفاده می کند. همچنین، آنها را به استفاده از کفش راحتی تشویق کرده و از آن ها را از پوشیدن کفش پاشنه بلند منع کنید.

کمربند ارتوپدی پا 

ارتز پا، از انواع پدهای مخصوص قرار داده شده در داخل کفش گرفته تا پدهای چسبی بدون نسخه و یا دستگاه های سفارشی تجویز شده توسط پزشک متخصص پا، می تواند مفید واقع شود. تمام این روش ها با تغییر نحوه تأثیر نیرو بر پا هنگام راه رفتن یا ایستادن، به کاهش درد پا و کاهش خطر افتادن کمک می کنند. برای تعیین اینکه آیا استفاده از کمربند ارتوپدی پا برای عزیز سالمند شما می توان مفید واقع گردد یا خیر، به یک متخصص امراض پا مراجعه فرمایید.

فیزیوتراپی 

بسیاری از مطالعات تحقیقاتی در حال بررسی تأثیر فیزیوتراپی بر درد مچ پا و پا هستند. اکثر افراد به داروهای ضد درد یا آمپول متوسل می شوند و غالباً درد آنها برای مدتی طولانی تسکین نخواهند یافت. درواقع این روش ها به رفع موقت درد کمک کرده اما به رفع علت مشکل کمک نمی کنند. وقتی درد مرتباً عود می کند، بسیاری از افراد به استفاده از کمربند ارتوپدی پا و یا روش جراحی روی می آورند. فیزیوتراپی می تواند به شناسایی علت مشكل، درمان و ارائه راهكارهای مشترک برای مدیریت درد در خانه کمک کند. هنوز هم برای شروع اصلاح الگوهای حرکتی، کاهش درد و بازگشت به زندگی عادی خود، خیلی دیر نبوده و بهتر است این عارضه را پیشگری و یا درمان کرد.