نقرس اساسا یک اختلال متابولیکی است که در ان میزان اسید اوریک (که با نام اوره هم شناخته می‌شود) در خون (هیپوریکمی) و بافت‌های بدن افزایش می‌یابد. هنگامی که میزان اسید اوریک در بافتی به حد اشباع برسد، کریستال‌هایی سوزنی شکل را تشکیل می‌دهد که باعث التهاب می‌شوند. این التهاب اغلب در مفاصل ، به ویژه مفاصل متاتارسوفالنژال انگشت شست پا رخ می‌دهد.
بسیاری از افراد مبتلا به هیپوریکمی هرگز دچار نقرس نمی‌شوند، اما کسانی که میزان اسید اوریک خونشان خیلی بالا باشد ، بیشتر در معرض ابتلا به آن قرار می‌گیرند. هیپوریکمی ممکن است به سنگ کلیه نیز منجر شود.
درمان اصلی حمله نقرس به پا معمولا شامل موارد زیر است:
- استفاده از دارو: برای نقرس داروها یا آمپول‌ها برای رفع درد، تورم و التهاب تجویز می‌شود.
- پرهیز غذایی: از آنجا که پورین در بدن به اسید اوریک تبدیل می‌شود، باید از مصرف مواد غذایی و نوشیدنی‌هایی که حاوی میزان زیادی پورین است اجتناب شود.
- مایعات: هر روز مقدار زیادی آب و مایعات دیگر نوشیده و در عین حال از نوشیدنی‌های الکلی، که باعث کم آبی بدن می‌شود پرهیز کنید.
- ثابت نگه داشتن و بالا نگه داشتن پا. برای این که به پای خود استراحت دهید از ایستادن و راه رفتن اجتناب کنید. همچنین، پای خود را (هم سطح قلب یا کمی بالاتر از سطح قلب) بالا نگه دارید تا تورم کاهش یابد. علائم نقرس و التهاب معمولا در عرض 3 تا 10 روز با درمان برطرف می‌شود. در صورتی که علائم نقرس با وجود درمان اولیه ادامه پیدا کند و یا حملات نقرس مکررا عود کنند، می‌توانید برای درمان به متخصصین کلینیک چند تخصصی پای (پدورتیک) امید مرجعه کنید. درمان ممکن است شامل استفاده از دارو به صورت روزانه باشد. در مواردی که حملات نقرس مکررا عود می‌کنند لازم است مشکل زمینه‌ای که باعث این مساله می‌شود درمان شود زیرا تجمع و افزایش اسید اوریک در طول زمان می‌تواند باعث آسیب‌های آرتروزی مفاصل شود.
نقرس در پا: علل و عوامل خطر
هیپوریکمی در حدود 90 درصد از موارد ، در اثر وجود اختلالات دفع در كلیه و در حدود 10 درصد موارد، به دلیل تولید بیش از حد اسید اوریک در بدن ایجاد می‌شود .
- تولید بیش از حد اوره در بدن ممکن است با عواملی چون سبک زندگی و برخی بیماری‌ها مانند سرطان مغز استخوان، پسوریازیس و کم خونی همولیتیک ارتباط داشته باشد. مولفه‌های موثر سبک زندگی در این خصوص شامل وجود اضافه وزن و مصرف بیش از حد فروکتوز یا الکل می‌باشد.
- اختلال کلیوی علل متعددی دارد، از جمله جهش‌های ژنی، فشار خون بالا، استفاده از داروهای ادرار آور، تماس با سرب و درمان‌های سرکوب کننده سیستم ایمنی با سیکلوسپورین.
- جنسیت و سن. مردان دو برابر بیشتر از زنان به نقرس مبتلا می‌شوند. در مردان، خطر نقرس با بالا رفتن سن افزایش می‌یابد. نقرس در میان زنان جوانتر شایع نیست اما پس از یائسگی به علت کاهش میزان استروژن، احتمال بروز آن به طور قابل توجهی افزایش می‌یابد.
- رژیم غذایی غربی. دلایل قاطع و جامعی مبنی بر ارتباط بین نقرس و غذاهای غنی از پورین وجود دارد.
- داروها. داروهای ادرار اور، ضد فشار خون، نیاسین، آسپرین، شیمی درمانی و داروهای سرکوب کننده سیستم ایمنی خطر ابتلا به نقرس را افزایش می‌دهند.
- بیماری‌های دیگر. برخی بیماری‌های خاص خطر ابتلا به نقرس را افزایش می‌دهند از جمله: آسیب‌دیدگی یا جراحی مفصل که به تازگی رخ داده یا انجام شده باشد، بیماری‌های قلبی عروقی، بیماری‌های مزمن ریوی ، کم خونی، پسوریازیس، بیماری‌های کلیوی، سرطان خون و سندرم متابولیک.
نشانه‌های نقرس پا (پاشنه، مچ و شست)
حمله نقرس اغلب ناگهانی است. علائم آن عبارتند از:
- حمله نقرس ممکن است با تورم مبهم دردناک مفاصل خود را نشان دهد؛ در صورتی که حمله نقرس در انگشت شست پا اتفاق بیافتد با عنوان پوداگرا شناخته می‌شود. مفصل ممکن است سفت شود، قرمز یا بنفش یا بسیار متورم به نظر رسیده و حتی نسبت به لمس ملایم نیز شدیدا حساس شود. سایر جاهایی که ممکن است در آن‌ها حمله نقرس رخ دهد عبارتند از: روی پا، مچ دست، مچ پا، انگشتان، و زانو.
- با شروع دوره بهبودی پوست ممکن است پوسته پوسته شده و خارش پیدا کند.
- حمله نقرس اغلب در شب آغاز می‌شود؛ فاز حاد تا 12 ساعت طول می‌کشد. در صورتی که درمانی انجام نشود، التهاب ممکن است تا دو هفته ادامه یابد. در 10 درصد افراد، حملات حاد بیش از یک مفصل را درگیر می‌کند.
- در 14 درصد از بیماران قبل از شروع نقرس سنگ کلیه ایجاد می‌شود.
- نقرس مزمن ممکن است پیشرفت کند، و ممکن است بیش از یک مفصل را درگیر کند، که ظاهری شبیه به آرتریت روماتوئید پیدا می‌کند.
- توفوس تورم بافت نرم ناشی از تجمع اوره در نقرس مزمن است. توفوس ممکن است در گوش، انگشتان دست، انگشتان پا، زانو و آرنج ایجاد شود.
حمله نقرس در برخی از افراد فقط یک بار اتفاق می‌افتد، بعضی دیگر از افراد، اغلب هنگامی که ناپرهیزی غذایی کرده یا بدنشان دچار کم ابی شود، هر چند وقت یکبار دچار حملات نقرس می‌شوند.
عوارض نقرس پا
عوارض ناشی از نقرس بسیار نادر هستند ولی می‌توانند شامل آرتریت دژنراتیو شدید، عفونت ثانویه، سنگ کلیه و آسیب‌دیدگی کلیه، گیر افتادگی عصب یا نخاع و شکستگی مفصلی باشد.
تشخیص نقرس در پا
نقرس پا چگونه تشخیص داده می‌شود؟ ازمایش‌ها و ارزیابی‌هایی که می‌توانند برای تشخیص نقرس پا به کار روند عبارتند از:
- آسپیراسیون مفصل. مقداری از مایع مفصلی را می‌کشند تا وجود کریستال و باکتری در ان را مورد بررسی قرار دهند.
- ممکن است آزمایش خون شمارش گلبول‌های سفید، آزمایش ESR (سرعت رسوب گلبول قرمز)، ازمایش تری گلیسیرید و ازمایش‌های ادراری مانند ازمایش‌های اوره و کراتینین انجام شود.
- تصویربرداری با اشعه ایکس. در موارد حاد تصاویر اشعه ایکس، مفصلی که دچار نقرس شده را به شکل معمول و سالم نشان می‌دهند اما در نقرس مزمن فرسایش استخوانی و بر آمدگی یا اویزان بوده لبه‌های مفصل در تصویر دیده می‌شود.
درمان نقرس
درد نقرس یکی از دشوارترین دردها در زندگی است، بنابراین اگر نیمه شب از شدت درد و تورم ، قرمزی و درد ارجاعی مفصل بیدار شدید، بهتر است سریع وارد عمل شوید. در اینجا نکاتی که می‌توانید در زمان یک حمله نقرس برای کاهش درد و دیگر خطرات انجام دهید بیان می‌شود. پزشک تعیین می‌کند که شما چه روش درمانی برای نقرس خود نیاز دارید.
دارو درمانی
در یک حمله حاد نقرس ، ممکن است به ترکیبی ازداروهای NSAID (داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی)، کورتیکواستروئیدها و کلشیسین نیاز باشد.
داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی
این رده از داروها برای کاهش سریع درد به کار رفته و گزینه‌ای مقرون به صرفه هستند. با این حال، داده‌ها نشان دهنده این نیستند که این داروها بهترین نوع درمان برای حملات نقرس باشند. ایندومتاسین، داروی ضد التهابی غیر استروئیدی است که معمولا برای نقرس تجویز می‌شود. اگرچه ممکن است از داروهای ضد التهابی دیگری مانند ایبوپروفن و ناپروکسن (که نیازی به نسخه ندارند) و سولینداک ( با تجویز پزشک) نیز استفاده شود. استفاده از این دسته از داروها در بیماران مبتلا به زخم معده، بیماری‌های کلیوی، نارسایی قلبی یا بیماری‌های قلبی عروقی باید با احتیاط انجام شود.عوارض جانبی داروهای ضد التهابی ممکن است شامل افزایش خطر خونریزی، جوش و بثورات پوستی، حالت تهوع، اسهال، و سوزش سر دل باشد.
کلشیسین
جایگزین داروهای ضد التهابی برای درمان فوری نقرس، کلشیسین است. کلشیسین دارویی است که تورم را کاهش داده و باعث کاهش تجمع کریستال‌های اسید اوریک می‌شود. بیشترین تاثیر این دارو زمانی است که پس از شروع حمله به سرعت مورد استفاده قرار گرفته و در 24 تا 48 ساعت اولیه بهترین نتیجه را خواهد داشت. نتایج حاصل از شروع استفاده از این دارو بعد از 48 ساعت از بروز علائم، در مقايسه با شروع زودتر آن، موفق نيست. در صورت تجویز این دارو، دستورالعمل مصرف معمولا شامل مصرف هر 2 ساعت یک بار دارو است تا زمانی که فرد دچار اسهال شده و علائم برطرف شوند و یا در مجموع 8 میلی گرم دارو مصرف کرده باشد. این دارو عوارض جانبی شایعی دارد که شامل حالت تهوع، استفراغ و اسهال است. این دارو می‌تواند در فاز حاد نقرس و برای جلوگیری از حملات بیشتر مورد استفاده قرار گیرد.
داروهای استروئیدی
داروهای استروئیدی برای بیمارانی که تحمل داروهای ضد التهابی یا کلشیسین را ندارند و یا بدنشان به این داروها خوب جواب نمی‌دهد تجویز می‌شوند. داروهای استروئیدی که برای از بین بردن درد حمله نقرس تجویز می‌شوند، ممکن است به شکل خوراکی یا تزریق به مفصل آسیب دیده استفاده شوند. به طور کلی زمان استفاده از داروهای استروئیدی، به علت خطر عوارض جانبی مانند پوکی استخوان، آب مروارید، دیابت، فشار خون بالا و بسیاری موارد دیگر باید تا جای ممکن کوتاه و محدود باشد.
داروهای کاهش دهنده اوره
استفاده از داروهای کاهش دهنده اوره (ULT) معمولا پس از حمله نقرس تجویز می‌شود. این داروها در صورتی تجویز می‌شوند که مصرف کلشیسین موثر نبوده، یا چندین مفصل درگیر باشند و یا بیمار سابقه سنگ کلیه داشته باشد. این داروها شامل: آلوپورینول (Aloprim)، فبوکسوستات (Uloric) و پروبنیسید (Benemid) می‌باشند.
درد نقرس معمولا با چند روز درمان بهبود می‌یابد. پس از یک حمله نقرس ممکن است اصلا حمله دیگری اتفاق نیفتد، و یا ممکن است حمله بعدی تا 5 الی 10 سال پس از حمله اول رخ دهد.
درمان خانگی با تغییر سبک زندگی
ورزش منظم و پیروی از یک رژیم غذایی سالم نه تنها به شما کمک می‌کند تا وزن خود را در محدوده سلامتی حفظ کنید ، بلکه ممکن است خطر حمله نقرس را نیز کاهش دهد. در مورد نقرس به طور خاص استفاده از غذاهای غنی از پورین باید محدود شوند.
- استفاده از یخ. قرار دادن یک بسته یخ روی مفصل دردناک ممکن است به کاهش درد و التهاب کمک کند. بسته یخ (یا یک کیسه یخ خرد شده یا نخود فرنگی یخ زده و امثال آن) را در یک پارچه پیچیده و برای 20 تا 30 دقیقه روی ناحیه دردناک قرار دهید. این کار را با فاصله چند بار در روز انجام دهید.
- با پزشک خود تماس بگیرید. پزشک خود را در جریان وضعیت خود قرار دهید تا از شرایط شما مطلع شود. ممکن است لازم ببیند برایتان یک داروی جدید ، یا یک آزمایش مایع مفصلی (برای اطمینان از تشخیص نقرس) تجویز کرده و یا برای کاهش سریع التهاب کورتیکواستروئید تزریق کند. شروع درمان در 24 ساعت اولیه بروز حمله می‌تواند طول و شدت آن را کاهش دهد.
- مقدار زیادی مایعات بنوشید. جلوگیری از کم اب شدن بدن به تخلیه اسید اوریک (که باعث بروز دردهای مفصلی می‌شود) و جلوگیری از سنگ کلیه، یکی دیگر از مشکالت احتمالی مرتبط با بالا بودن سطح اسید اوریک، کمک می‌کند. سعی کنید 8 تا 16 فنجان مایعات در روز بنوشید که حداقل نیمی از آن آب باشد.
- از یک عصا کمک بگیرید. راه رفتن به کمک عصا در حین حمله نقرس حاد کمک می‌کند تا فشار وارده بر مفاصل دردناک کمتر شود.
- پای خود را بالا نگه دارید. در صورتی که دچار حمله نقرس شدید ، پای خود را بالا نگه دارید. به کمک چند بالش پای خود را تا جایی بالا ببرید که از قفسه سینه بالاتر قرار بگیرد، این کار ممکن است موجب کاهش تورم شود.
- ملحفه‌ها را جمع کنید. حتی وزن یک ملحفه ممکن است برای یک انگشت شست متورمی که دچار نقرس شده غیر قابل تحمل باشد. می‌توانید ملحفه‌ها را طوری قرار دهید که انتهای آن تا ساق پا را پوشانده و روی شست پای دردناک آزاد باشد.
- از جوراب‌های مخصوص نقرس استفاده کنید. و یا جای شست پا یا کل پنجه جوراب‌های ارزان قیمت خود را ببرید تا بتوانید بدون این که شست پایتان دچار درد شود پاهایتان را نیز گرم نگه دارید.
- ارام باشید. سعی کنید که استراحت کرده و ارامش داشته باشید. استرس می‌تواند نقرس را تشدید کند. کارهایی مثل تماشای یک فیلم، صحبت کردن با یک دوست، مطالعه یک کتاب یا گوش دادن به موسیقی می‌توانند مفید باشند.
- در برنامه غذایی خود تجدید نظر کنید. خوردن غذاهایی که حاوی پورین بالایی هستند مانند صدف، گوشت قرمز، نان‌های شیرین و آبگوشت را کنار بگزارید.
رژیم غذایی مناسب نقرس
تغییرات تغذیه‌ای زیر ممکن است خطر عود حملات نقرس را کاهش دهد.
مواردی که لازم است پرهیز شوند
- گوشت قرمز و فراورده‌های فرعی گوشت یا احشا (مانند کله‌پاچه، سیراب شیردان، دنبلان، چغور بغور)
- غذاهای دریایی، به خصوص آنچوی، شاه ماهی، ساردین، صدف سیاه، گوش ماهی، ماهی‌های قزل آلای روغنی، ماهی خال مخالی و ماهی تن
- مخمر و عصاره مخمر
- بنشن: شامل لوبیا، نخود فرنگی و عدس
- غذاهای فرآوری شده، به ویژه محصولات حاوی شربت ذرت با فروکتوز بالا مانند سودا و بیسکوئیت.
مواردی که لازم است بیشتر مصرف شوند
- آب: آب رسانی خوب به بدن ممکن است از حملات نقرس جلوگیری کند
- ویتامین C : استفاده از ویتامین C در غذا یا به صورت مکمل
- قهوه: استفاده از قهوه و نوشیدنی‌های معمول کافیئن دار در حد اعتدال
- انواع البالو و گیلاس خطر عود حملات را تا 35 درصد کاهش می‌دهد
- سبزیجات تازه، سالاد و میوه‌ها (به استثنای موارد موجود در لیست “پرهیزات” بالا).
