تقریباً همه افراد در طول زندگی خود دچار تورم پا میشوند و به عبارت کلی تورم پا به ویژه پس از پیاده روی و ایستادن به مدت طولانی طبیعی است و بهترین راه حل برای رفع این مشکل استراحت کردن و قرار دادن پا در سطحی بالاتر از قلب میباشد. گاهی اوقات تورم پا یک علامت هشدار مبنی بر بروز یک اختلال جدی است. انواع مختلفی از پماد موضعی وجود دارد که به کاهش تورم پا کمک میکند.
متخصصین مرکز جامع توانبخشی امید بعد از معاینه بیمار و انجام اسکن های لازم و تشخیص دقیق علت ورم پا، بهترین برنامه درمانی را تجویز می کنند. درمان در این کلینیک با رویکرد پلکانی انجام میشود و از روش های ساده مانند استراحت، استفاده از پماد و دارو، ورزش، کفش طبی و فیزیوتراپی آغاز میشود. در صورت لزوم درمان های پیچیده تر برای بیمار انجام خواهد شد.
علت ورم پا
در صورتی که شما دچار تورم پا هستید و قصد درمان در منزل را دارید باید قبل از امتحان کردن هرگونه روشی به لحاظ اختلالات قلبی و عروقی، بیماریهای استخوان و پوست ارزیابی شوید.
علل عروقی
هنگامی که شما به مدت طولانی نیستید یا راه میروید نیروی جاذبه باعث تجمع خون درون عروق پا خواهد شد و مقداری آب وارد خون میشود و درون بافتهای پا و ساق تجمع پیدا میکند که این امر منجر به متورم شدن پا خواهد شد. اما دلایل دیگری نیز در به وجود آمدن تورم پا نقش دارند و علائم یکسان را به وجود میآورند زیرا بر نحوه حرکت کردن مایعات در بدن تاثیر میگذارند.
نارسایی وریدی
دریچه عروق پا باعث میشوند که از تجمع خون ناشی از جاذبه درون پا پیشگیری شود اما با بالا رفتن سن این دریچهها نیز پیر میشوند و بخش قابل توجهی از عملکرد مثبت خود را از دست میدهند. این امر یکی از علل شایع تورم پا محسوب میگردد.
فلبیت
التهاب دردناک عروق باعث بروز تورم پا و همچنین درد پا خواهد شد.
ترومبوز عمیق وریدی
در این اختلال لختههای خون درون عروق پا وجود میآیند. این لختههای ایجاد شده از بازگشت خون به سمت قلب جلوگیری میکنند در نتیجه پا و ساق پا متورم خواهند شد. در صورتی که این اختلال به موقع تشخیص داده نشود و درمان نگردد بیمار را با مشکلات بسیار جدی مواجه میکند زیرا ممکن است این لخته خون از دیواره عروق جدا شده و به همراه خون وارد ریه شده و منجر بروز اختلالی شود که آمبولی ریوی نام دارد. در چنین حالتی بیمار دچار تنگی نفس، درد در هنگام نفس کشیدن و حتی مرگ خواهد شد. معمولاً لخته خون در یکی از پاها به وجود میآید و به همین دلیل یک پا دچار تورم غیر عادی خواهد شد. اگرچه تورم هر دو پا و ساق پا اختلال خیلی شدیدی نیست، بروز تورم در یکی از پاها معمولاً به معنی علامت هشدار و مراجعه به پزشک میباشد.
نارسایی قلبی
نارسایی قلبی اختلالی است که باعث میشود قلب نتواند به طور صحیح به پمپاژ خون بپردازد و در نتیجه خون در عروق پا تجمع پیدا میکند و به قلب بر نخواهد گشت.
بیماری کبدی
برخی از بیماریهای کبدی باعث میشوند که سطح یک نوع پروتئین در خون پایین بیاید که آلبومین نام دارد. آلبومین توسط کبد ساخته میشود و کمبود مقدار آن درون خون باعث میشود که مایعات موجود درون خون وارد بافتها شوند و علاوه بر تورم پا و ساق پا سایر نقاط بدن نیز متورم خواهد شد.
بیماری کلیوی
در صورتی که کلیهها نتوانند و به طور صحیح وظیفه خود را انجام بدهند مایعات درون بافتهای بدن به ویژه پا تجمع پیدا میکند. در برخی موارد تورم پا اولین علامت نارسایی قلبی، نارسایی کبدی یا بیماریهای کلیوی است که پزشک باید این احتمالات را در نظر بگیرد. پزشک و انجام سابقه پزشکی شما میپردازد و معاینات جسمانی کاملی را انجام میدهد تا بتواند سلامت قلب و ریه را ارزیابی کند. ممکن است پزشک درخواست انجام آزمایش خون و ادرار، عکسبرداری از قفسه سینه، الکترومیوگرافی و سایر تستهای تشخیصی را بدهد.
سایر علل تورم پا
گاهی اوقات تورم پا به دلایلی ایجاد میشود که به طور مستقیم به گردش مایعات در بدن ارتباط ندارد. برخی از این دلایل به شرح زیر میباشند:
اختلالات تاندون و استخوان
گاهی اوقات اختلالاتی که در استخوان و تاندون پا به وجود میآید باعث بروز تورم و در برخی موارد درد خواهد شد. برخی از این اختلالات عبارتند از شکستگی استخوان، آرتروز و التهاب تاندون.
اختلالات مرتبط با پوست و ناخن پا
با بالا رفتن سن پوست شروع به نازک شدن خواهد کرد که این امر باعث میشود احتمال بروز خراشیدگی و بریدگی پوست و همچنین عفونت و التهاب آن افزایش پیدا کند که این امر منجر به بروز تورم در اطراف زخم خواهد شد. ایجاد بریدگی در پا میتواند منجر به تورم همه نقاط پا شود. فرو رفتن ناخن درون انگشت پا منجر به بروز تورم و درد خواهد شد.
عوارض جانبی برخی داروها
مصرف برخی از داروها از قبیل مسدود کنندههای کانال کلسیم که برای درمان فشار خون بالا تجویز میشوند میتوانند منجر به بروز تورم پا شوند. تورم پا یکی از عوارض جانبی داروهای مختلف از قبیل داروهای غیر استروئیدی ضد التهاب، مسدود کنندههای کانال کلسیم، داروهایی که بر پایه استروژن قرار دارند، و داروهای مخصوص اتساع عروق میباشد.
فاکتورهای خطر
تورم پا به تنهایی یک بیماری نیست بلکه علامت بیماری میباشد. برخی از انواع متوسط تورم میتواند به علت سبک زندگی یا شرایط خاص فرد از قبیل بارداری، تغییرات هورمونی ناشی از قاعدگی، افزایش میزان مصرف سدیم، و نشستن یا ایستادن به مدت طولانی ایجاد شود.
انواع پماد برای درمان ورم پا
انواع مختلفی از پمادهای موضعی هم وجود دارد که به کاهش تورم پا کمک میکند. این محصولات حاوی ترکیبات طبیعی از قبیل نعناع یا روغن کافور میباشند که با ایجاد حس خنکی در پوست به کاهش تورم کمک میکنند. برخی از این محصولات حاوی کاپسایسین سایر ترکیبات هستند که باعث گرم شدن پا خواهند شد. این محصولات به بهبود گردش خون کمک میکند و یک روش موثر برای کاهش تورم محسوب میگردند. با توجه به علت تورم ایجاد شده بیمار میتواند از یک نوع کرم مخصوص استفاده کند.
محصولات ضد تورم موضعی چگونه عمل میکنند؟
هنگامی که داروهای ضد التهاب خوراکی مصرف میشوند باعث مسدود شدن عملکرد ترکیبات شیمیایی خاصی میشوند که آنزیم سایکلو اکسیژناز نام دارند. این آنزیم به عملکرد یک ترکیب شیمیایی دیگر که پروستاگلاندینز نام دارد کمک مینماید. برخی از انواع پروستاگلاندینز در ایجاد درد و تورم در محل آسیب دیده نقش دارند. کاهش سطح این آنزیم به کنترل درد و التهاب کمک میکند. محصولات ضد التهاب موضعی نیز عملکردی مشابه دارند با این تفاوت که به جای تاثیر گذاشتن بر کل بدن فقط یک ناحیه خاص را هدف قرار میدهند. هنگامی که بیمار از این محصول استفاده میکند پوست به جذب آن خواهد پرداخت و سپس به درون نقاط عمیق تر بدن و محل ایجاد التهاب نفوذ میکند. این محصولات باعث تسکین درد و کاهش تورم در مفاصل و عضلات خواهند شد. استفاده از پماد موضعی به مقدار کافی به این معنا است که شما دچار عوارض جانبی حاصل از مصرف این دارو نخواهید شد.
نحوه استفاده از پماد موضعی چگونه است؟
شما باید پماد موضعی را روی ناحیه مورد نظر قرار دهید و سپس به آرامی پوست خود را ماساژ دهید. همیشه پس از آنکه پماد، ژل یا اسپری را روی پوست خود استعمال نمودید باید به طور کامل دستهای تان را بشویید تا اطمینان حاصل کنید که از تماس این محصول با نقاط حساس بدن از قبیل چشم جلوگیری به عمل میآید. پس از استفاده از پماد در نواحی آسیب دیده بدن یا در نزدیکی چشم، بینی، دهان و ناحیه تناسلی و مقعد خودداری کنید. از قرار دادن بانداژ روی پماد مورد نظر خودداری کنید. باید این محصولات را ۲ تا ۴ مرتبه در طول روز استفاده کنید اما قبل از کاربرد هر محصولی با پزشک خود مشورت نمایید و از دستور او در ارتباط با نحوه استفاده از محصول پیروی کنید.
مقدار استفاده از پماد موضعی چقدر است؟
مقدار استفاده از پماد موضعی به نوع ژل، پماد یا اسپری مورد استفاده بستگی دارد. قبل از استفاده از محصول مورد نظر باید بروشور موجود در بسته دارو را با دقت مطالعه کرد.
طول درمان چقدر است؟
طول درمان معمولاً به علت استفاده از محصول مورد نظر بستگی دارد اما شما باید در این رابطه با پزشک خود مشورت نمایید. در صورتی که به علت درد مزمن عضله از داروهای ضد التهاب استفاده میکنید معمولاً باید تا زمان کاهش درد و التهاب دوران درمان را ادامه دهید که ممکن است چند روز تا چند هفته طول بکشد. اما در صورتی که از این محصولات به دلایل دیگری از قبیل استئوآرتریت استفاده مینمایید معمولاً پزشک از شما میخواهد به مدت طولانی تری از این محصول استفاده کنید.
عوارض جانبی این داروها چیست؟
اکثر افرادی که از داروهای ضد التهاب موضعی استفاده میکنند دچار هیچ گونه عارضه جانبی نخواهند شد اما در تعداد کمی از افراد عوارض جانبی کافی به وجود میآید. شایع ترین عارضه جانبی استفاده از پماد موضعی ایجاد راش پوستی میباشد. در صورتی که پس از استفاده از پماد موضعی شما دچار راش پوستی شده باشید باید از ادامه درمان خود داری کرده و با پزشک تان تماس بگیرید. در برخی موارد نادر برخی از افراد به این داروها واکنش آلرژیک دارند. عنوان مثال افراد مبتلا به آسم از خس خس سینه شکایت دارند. این عارضه جانبی زمانی به وجود میآید که بیمار به مقادیر زیاد از این محصول استفاده کرده باشد. شما میتوانید برای کسب اطلاعات بیشتر در خصوص سایر عوارض جانبی احتمالی محصول مورد استفاده خود با پزشک تان مشورت کنید و بروشور دارو را نیز مطالعه نمایید. در صورتی که قادر به تحمل این داروها نباشید پزشک به تجویز سایر محصولات خواهد پرداخت.
سایر روشهای موجود برای درمان تورم پا
با توجه به علت تورم پا میتوان از روشهای زیر به منظور کاهش ریسک بروز تورم در بیمارانی که بیشتر از سایرین در معرض خطر تورم قرار دارند استفاده کرد و احتمال بروز عوارض مرتبط با علائم تورم پا را به حداقل رساند:
- در طول روز باید میزان مصرف سدیم کاهش پیدا کند.
- از پوشیدن لباس تنگ خودداری کنید و به هیچ عنوان از جواهرات یا لوازم تزیینی در ناحیه مچ پا استفاده نکنید.
- از قرار گرفتن در معرض گرمای شدید خودداری کنید.
- تا حد امکان پای خود را بالاتر از سطح قلب تان قرار دهید.
- پای خود را ماساژ دهید زیرا ماساژ به حرکت سریع تر مایع لنف کمک میکند. میتوانید برای انجام این کار از متخصص ماساژ کمک بگیرید.
- در هنگام انجام فعالیت جسمانی به پای خود توجه داشته باشید و به لحاظ تغییرات رنگ و شکل و اندازه، بافت ایجاد درد سفتی یا سنگینی آن را بررسی نمایید.
- در مسافرت هوایی به پاهای خود کاملاً توجه نمایید زیرا کاهش فشار داخل کابین و نشستن به مدت طولانی میتواند باعث بدتر شدن علائم تورم پا شود. در چنین سفرهایی بهتر است از جوراب مخصوص واریس استفاده کنید تا از تورم پا جلوگیری گردد اما در صورتی که دچار مشکلات مرتبط با گردش خون یا زخم شدگی پا میباشید باید کاملا احتیاط کنید.
برای درمان تورم پا باید در ابتدا به تشخیص علت بروز آن پرداخت سپس برویند درمان را آغاز نمود. در برخی موارد پزشک با توجه به علت ایجاد این اختلال به تجویز داروهای ادرارآور خواهد پرداخت تا میزان دفع ادرار توسط کلیه افزایش پیدا کند و سدیم بیشتری از بدن خارج شود تا به این ترتیب از احتباس مایعات جلوگیری گردد. پزشک ممکن است به تجویز سایر داروها و روشهای درمانی نیز بپردازد. میتوان به کمک و جوراب واریس یا لباس مخصوص به درمان تورم محیطی پا پرداخت. در چنین حالتی ناحیه آسیب دیده تحت فشار بیشتری قرار میگیرد و مایعات را وادار میکند به سمت سایر نقاط بدن حرکت نمایند.