7 دلیل اصلی ورم پا | آیا ورم پا خطرناک است؟

تورم پا می‌تواند در هر قسمتی از پاها از جمله پا، مچ پا، ساق پا و ران رخ دهد. ورم پا می‌تواند به دلایل مختلفی همچون، تجمع مایعات (احتباس مایعات)‌، التهاب در بافت‌ها یا مفاصل آسیب دیده ایجاد شود. بسیاری از علل تورم پا، مانند آسیب دیدگی یا ایستادن یا نشستن طولانی مدت که شایع هستند، قابل شناسایی و درمان هستند و دلیلی برای نگرانی ندارند. گاهی اوقات تورم پا می‌تواند نشان دهنده اختلال جدی تری مانند بیماری قلبی یا لخته شدن خون باشد. اگر پاهایتان بدون هیچ دلیل مشخصی متورم شد، فوراً به پزشک مراجعه کنید. به خصوص اگر همراه با ورم پا، درد غیرقابل توضیح، مشکل در تنفس، درد قفسه سینه یا سایر علائم مرتبط لخته شدن خون در ریه‌ها یا بیماری قلبی را دارید.

چطور بفهمم که دچار ورم پا شده‌ام؟

اگر پوشیدن یا درآوردن کفش یا جوراب برایتان مشکل است،  به آرامی روی ساق پای خود فشار دهید و اگر بتوانید فرورفتگی اثر انگشت خود را برای بیش از چند ثانیه مشاهده کنید، به احتمال زیاد مقداری مایع اضافی در پاهای شما جمع شده است.

سایر نشانه‌های تورم پاها ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• وقتی جوراب یا ساق شلوار خود را در می‌آورید، فرورفتگی‌هایی روی پوست شما باقی می‌ماند.
• پایی که احساس سنگینی، بی حسی یا خارش دارند.
• پوستی که پف کرده، کشیده یا براق به نظر می‌رسد.
• پوستی که احساس سفتی یا درد دارد.

علت‌های ورم پا

ورم پا ممکن است نشانه‌ای است که علل زمینه‌ای مختلفی دارد. از یک روز کاری طولانی، تا بیماری‌های زمینه‌ای قلبی و بارداری، همه می‌توانند علت ورم پا باشند. برای تشخیص دقیق علت و اقدام برای درمان‌، بررسی توسط پزشک ضروری است. در این بخش متداول‌ترین علل ورم پا بررسی شده است.

نشستن یا سرپا ایستادن طولانی مدت

اگر تمام روز را ایستاده بودید، ورم در پاها غیر عادی نیست. همینطور اگر ساعت‌ها در ماشین یا هواپیما نشسته باشید، پاهایتان روم خواهد کرد. این تورم که اِدم نامیده می‌شود، زمانی ایجاد می‌شود که مایع در پاهای شما جمع شود. این در حالت در افرادی که اضافه وزن دارند، سن بالایی دارند یا باردار هستند شایع تر است اما ممکن است برای هر کسی اتفاق بیفتد.

بارداری

ورم پا در تمامی قسمت‌ها از جمله مچ و قوزک، در طول بارداری شایع بوده و دلیل آن وجود هورمون‌های بارداری، افزایش حجم خون جاری در رگ‌ها، و همچنین افزایش اندازه رحم است که به سیاهرگ‌هایی که خون را از پاها بالا می‌برند فشار می‌آورد. تورم پاها می‌تواند پس از زایمان هم رخ بدهد، که در این حالت ممکن است تا چند روز پس از زایمان ادامه داشته باشد. تورم در طول بارداری باید با پزشک یا ماما در میان گذاشته شود. هرگونه شروع ناگهانی تورم نیازمند مراجعه فوری به پزشک است، چون ممکن است از نشانه پره‌اكلامپسی‌ (فشار خون بارداری) باشد.

ضربه و آسیب

ورم پا ممکن است بر اثر پیچ‌خوردن پا، آسیب در ورزش و کشیدگی تاندون‌ها و عضلات به وجود بیاید. پس از آسیب به پا، جریان خون در محل آسیب دیده افزاش می‌یابد، لذا التهاب، تورم و کبودی ممکن است در موضع آسیب مشاهده شود.

واریس

واریس یا نارسایی وریدی به علت ضعیف شدن دیواره رگ‌های خونی رخ می‌دهد. در اثر این ضعف در رگ‌ها، خون به درون حوضچه‌ها خونی درون دیواره رگ باز می‌گردد و این تجمع، رگ‌های پا را متورم و تیره نشان می‌دهد. از این رو به دلیل نارسایی وریدی و تجمع خون در پا، ورم پا نیز ایجاد می‌شود.

ترومبوز سیاهرگی عمقی (لخته خون در وریدهای عمقی پا)

ترومبوز سیاهرگی عمقی (DVT) بیماری قلبی و عروقی خطرناکی است که به دلیل ایجاد لخته خون در رگ‌های عمیق بدن به وجود می‌آید و معمولا در لگن، ران یا ساق پا تورم ایجاد می­‌کند. DVT به خودی خود خطرناک نیست و در موارد خفیف ممکن است لخته ایجاد شده تا پایان عمر در محل بماند و مشکلی ایجاد نکند. با این حال، اگر لخته آزاد شود، می‌تواند به سمت ریه‌ها رفته و منجر به آمبولی ریه شود که وضعیتی بسیار جدی و خطرناک است.

لنف ادم

لنف ادم زمانی رخ می‌دهد که غدد لنفاوی بدن شما آنطور که باید مایع لنفاوی را فیلتر نمی‌کنند. هنگامی که این اتفاق می‌افتد، می‌تواند باعث تورم یک یا چند اندام شود که این ورم ممکن است خفیف یا شدید باشد. لنف ادم گاهی اوقات در افرادی که غدد لنفاوی را برای درمان سرطان برداشته‌اند، رخ می‌دهد.

بیماری قلبی، کلیوی یا کبدی

قلب، کبد کلیه‌، سه تا از حیاتی‌ترین ارگان‌های داخلی بدن هستند و در صورتی که کارکرد آنان مختل شود، احتمال بروز ورم و لنف ادم در پاها وجود دارد. در صورتی که مبتلا به بیماری‌های زمینه‌ای هستید، برای بررسی دقیق علت ابتلا به ورم حتما به پزشک مراجعه کنید.

آرتروز و سایر مشکلات مفصلی

چندین عارضه مفصلی می‌توانند پاهای شما را متورم کنند:

• آرتروز (استئوآرتریت): این عارضه اغلب با بالارفتن سن رخ می‌دهد و با از بین رفتن مفاصل و ساختار غضروف باعث ایجاد درد و التهاب می‌شود.
• رماتیسم (آرتریت روماتوئید): بیماری که در آن سیستم ایمنی بدن به بافت‌های مفاصل شما حمله می‌کند و باعث ایجاد درد و التهاب می‌شود. درد رماتیسم صبح‌ها بیشتر می‌شود.
• نقرس: این بیماری به دلیل افزایش سطح اوریک اسید در خون رخ می‌دهد که عمدتا به دلیل تغذیه نامناسب است. کریستال‌های اسید اوریک در مفاصل رسوب کرده و باعث درد، تورم و التهاب می‌شود.

برخی علل دیگر

علاوه بر موارد متداول ذکر شده، ورم پا علل دیگری نیز دارد که شیوع کمتری دارند:

• عوارض عمل‌های جراحی: جراحی باعث آسیب به رگ‎های لنفی و درنتیجه ورم در اندام‌های مختلف بدن می‌شود. به همین دلیل، پس از عمل جراحی، اغلب افراد دچار ورم پا می‌شوند. اگر ورم پس از عمل جراحی در یک یا دو هفته بهبود نیابد، رگ‌های لنفی ترمیم نشوند و فرد قادر به انجام فعالیت‌های روزمره نباشد، باید در اسرع وقت مورد بررسی قرار گیرد.
• تغییرات هورمونی: تغییرات و نوسانات هورمونی می‌تواند باعث ورم پا شود. این به این دلیل است که هورمون‌ها در تنظیم تعادل مایعات در بدن نقش دارند. هنگامی که سطح هورمون‌ها در نوسان است، احتباس مایعات و درنتیجه ورم پاها رخ می‌دهد. این تغییرات هورمونی ممکن است در دوران بارداری و چرخه قاعدگی خانم‌ها پیش بیاید.
• تغذیه نامناسب: رژیم غذایی نامناسب و استفاده زیاد از نمک می‌تواند باعث ورم پا شود. این به این دلیل است که نمک (کلرید سدیم) به بدن در حفظ آب کمک می‌کند. هنگامی که نمک بیش از حد می‌خورید، بدن شما آب بیشتری را حفظ می‌کند که می‌تواند منجر به تورم در پاها شود.

چه زمانی باید در مورد ورم پای خود به پزشک مراجعه کنم؟

اگر ورم بیش از حد چشمگیر نباشد و ظرف یک روز یا بیشتر برطرف شود، احتمالاً چیز مهمی نیست. با این حال، اگر ورم پای شما علامت‌های زیر را دارد با پزشک مشورت کنید:

• زمان زیادی ماندگار شده و از بین نرفته است
• به طور منظم اتفاق می‌افتد.
• فقط یک پا را تحت تاثیر قرار می‌دهد.
• با علائم دیگر همراه می‌شود.
• پا قرمز، گرم و ملتهب شده باشد.

تشخیص

پزشک برای تعیین علت ورم پا، از شما می‌خواهد که تمام علائم و همچنین تاریخچه پزشکی خود را با جزئیات شرح بدهید. او، با داشتن این اطلاعات، تنها با معاینه اولیه پاهایتان مطالب زیادی را در مورد وضعیت آن‌ها متوجه خواهد شد. توجه به اینکه ورم در یک پا است یا هر دو پا، و اینکه آیا با سایر علائم (درد، قرمزی، گرمی، تغییر رنگ پوست) همراه است نیز به تشخیص علت کمک می‌کند.

اگر با وجود بررسی‌های بالینی‌، تاریخچه پزشکی و معاینه کامل فیزیکی باز هم دلیل واحدی یافت نشد، پزشک انجام برخی آزمایش‌ها را پیشنهاد می‌کند تا بتواند به وسیله آن، تشخیص مورد نظرش را تأیید کند و یا آن‌ را از میان گزینه‌ها حذف کند. نوع آزمایش به علائم‌تان بستگی دارد، اما در کل آزمایش خون، آزمایش ادرار، سونوگرافی، رادیوگرافی، نوار قلب یا نمونه‌برداری از بافت ممکن است برای تشخیص بیماری زمینه‌ای و علت بروز ورم لازم باشد.

پیشگیری

 مچ پاها خود به خود ورم نمی‌کنند. اگر می‌دانید که فعالیتی مثل ایستادن زیاد باعث ورم پاهایتان می‌شود، بهتر است تا می‌توانید از انجام آن خودداری کنید. همچنین در هنگام مراجعه به پزشک باید او را در مورد تمام داروهایی که مصرف می‌کنید مطلع سازید. تغییرات کوچکی در شیوه زندگی و رژیم غذایی‌تان می‌تواند وضعیت سلامتتان را به طور کلی بهبود بخشد و مانع از بروز مشکلات دیگری برای مچ پاهایتان شود.

درمان ورم پا به دلیل آن بستگی دارد. عموماً، ابتدا پزشک تلاش می‌کند که علت را درمان کند تا ببیند آیا تورم کاهش می‌یابد یا خیر. تکنیک‌هایی برای کاهش ورم پا نیز وجود دارد که می‌توانید در خانه آن‌ها را انجام دهید، از جمله:

•     بالا بردن پاها؛ روزی سه،چهار بار پا را به مدت 10-15 دقیقه در حدود 30 سانتی‌متر بالاتر از سطح قلبتان نگه‌دارید.
•     مصرف داروهای ضدالتهاب و مسکن (در صورت درد)
•     پوشیدن کفش و  دمپایی مناسب( استفاده از کفش و صندل طبی)
•     پوشیدن جوراب‌های ساپورت، مانند جوراب‌های ساق بلند الاستیک
•     نوشیدن آب به مقدار زیاد
•     کاهش مصرف نمک یا محدود کردن آن به 2 گرم در روز
•     اجتناب از ایستادن یا نشستن به مدت طولانی
•     کاهش وزن
•     افزایش پیاده‌روی برای بهبود گردش خون و تقویت عضلات

موارد فوق همچنین می‌توانند به عنوان گام‌هایی پیشگیرانه برای جلوگیری از ورم پا نیز موثر باشند.

سخن پایانی

ورم پا در اولین مواجهه می‌تواند ناراحت کننده و نگران کننده باشد، اما با درک صحیح و مداخله به موقع می‌توان آن را به طور موثر مدیریت کرد. متخصصان با بررسی دقیق علت ابتلا به ورم و انجام آزمایشات لازم، این مشکل را ریشه‌یابی نموده و درمان‌های موثر و متناسب را به شما ارائه خواهند داد. همچنین تغییراتی در سبک زندگی، مثل ورزش و نرمش، کم کردن مصرف نمک و رعایت نکات مراقبتی می‌تواند به کاهش ورم و جلوگیری از بروز آن کمک بسیاری کند.

سوالات متداول

آیا درمان طبیعی برای ورم پا وجود دارد؟

مکمل‌های گیاهی مانند عصاره شاه بلوط اسب و دمنوش‌های گیاهی مانند قاصدک ممکن است دارای خواص ادرارآور خفیفی باشند که می‌تواند به تعادل مایعات کمک کند.(منبع) با این حال، قبل از استفاده از این داروها، با یک پزشک مشورت کنید.

آیا مصرف دارو می‌تواند باعث تورم پا شود؟

بله، برخی داروها مانند NSAID‌ها، استروئیدها و مسدود کننده‌های کانال کلسیم می‌توانند منجر به احتباس مایعات و تورم پا شوند.

چگونه بالا بردن پا به کاهش تورم پا کمک می‌کند؟

بالا بردن پاها از سطح قلب به کاهش تجمع مایعات کمک می‌کند و به کمک نیروی جاذبه مایعات را به قلب بازمی‌گرداند.

آیا تورم درمان نشده پا با عوارضی همراه است؟

درمان نکردن تورم پا می‌تواند منجر به تغییرات پوستی، عفونت، کاهش تحرک و حتی پیشرفت بیماری‌های زمینه‌ای شود.

آیا چاقی می‌تواند تورم پا را افزایش دهد؟

بله، چاقی به دلیل افزایش فشار روی وریدها و سیستم لنفاوی می‌تواند تورم پاها را افزایش داده و توانایی آنها برای حفظ تعادل مایعات را مختل کند.

نقش جوراب‌های واریسی در درمان ورم پا چیست؟

جوراب‌های واریسی، فشار ملایمی روی پاها ایجاد می‌کنند، جریان خون را بهبود می‌بخشند و با جلوگیری از تجمع مایعات، تورم را کاهش می‌دهند.

آیا دیورتیک‌ها می‌توانند به تورم پا کمک کنند؟

بله، دیورتیک‌ها ممکن است توسط پزشک برای افزایش ادرار و به منظور کاهش احتباس مایعات، در موارد ادم تجویز شود.

در صورت ورم پا می‌توانم ورزش کنم؟

ورزش‌های ملایم مانند پیاده روی یا شنا می‌تواند به بهبود گردش خون و کاهش تورم پا کمک کند. قبل از شروع هر برنامه ورزشی با پزشک خود مشورت کنید.

چه مدت طول می‌کشد تا ورم پا کاهش یابد؟

مدت زمان درمان و از بین رفتن ورم پا به علت اصلی آن بستگی دارد. تورم خفیف ممکن است ظرف چند روز برطرف شود، در حالی که ورم‌های شدید و مزمن ممکن است نیاز به درمان مداوم داشته باشد.

آیا تغییر در رژیم غذایی می‌تواند به کاهش تورم پا کمک کند؟

بله، کاهش مصرف سدیم، افزایش غذاهای غنی از پتاسیم و هیدراته ماندن می‌تواند به تنظیم تعادل مایعات و کاهش تورم پا کمک کند.

آیا پیاده روی باعث ورم پا می‌­شود؟

برخی افراد از ورم پاها بعد از پیاده روی‌های طولانی گلایه دارند که این به پیاده روی ارتباط ندارد. بلکه پوشیدن کفش نامناسب باعث این اتفاق شده است.