پیشگیری از آمبولی پا (لخته شدن خون در پا) در سفر و دوران بارداری

ترومبوز ورید عمقی یا آمبولی نوعی بیماری است که در آن لخته‌های خون در رگ‌های عمیق در پاها یا نواحی دیگر بدن تشکیل می‌شود. ورید یا سیاهرگ، رگ‌های خونی هستند که خون را از بافت‌های بدن به قلب منتقل می‌کنند. وریدهای عمیق در اعماق بدن و به دور از سطح پوست قرار دارند.

لخته چگونه در ورید شکل می‌گیرد؟

لخته شدن یک روند طبیعی است که به متوقف کردن خونریزی مانند بریدگی پوست کمک می‌کند. لخته در شرایط زیر نیز می‌تواند ایجاد شود:

• جریان خون خیلی کند باشد
• پوشش رگ آسیب دیده باشد
• یک مشکل در خون باعث می‌شود لخته خون راحت‌تر ایجاد شود

هنگامی که یک لخته در یک رگ عمیق تشکیل می‌شود، جریان خون در رگ کند شده و باعث تورم رگ می‌شود. اگر تکه‌ای از لخته آزاد شود و از طریق رگ‌های خونی به سمت ریه‌ها حرکت کند، مشکل بسیار جدی می‌شود. این وضعیت که به آن آمبولی ریوی (PE) گفته می‌شود ممکن است کشنده باشد. تقریباً یک سوم افرادی که مبتلا به آمبولی یا DVT هستند ، آمبولی ریوی را نیز تجربه می‌کنند. برای جلوگیری از ابتلا به آمبولی ریوی، تشخیص و درمان سریع آمبولی پاها بسیار مهم است.

علائم آمبولی چیست؟

فقط در حدود نیمی از افرادی که مبتلا به آمبولی هستند علائم بیماری بروز می‌کند و بقیه بیماران علائمی ندارند. علائم و نشانه‌های آمبولی در مچ، ساق یا ران را شامل موارد زیر است:

• گرما یا حساسیت
• درد یا تورم ناگهانی
• قرمزی پوست
• درد مداوم در یک پا هنگام ایستادن یا راه رفتن

آمبولی چگونه تشخیص داده می‌شود؟

آزمایش‌های زیر برای تشخیص آمبولی استفاده می‌شود:

• آزمایش خون: ممکن است پزشک برای تشخیص اختلالات خونی که خطر ابتلا به آمبولی را افزایش می‌دهد، آزمایش خون را برای شما تجویز کند.
• سونوگرافی داپلر: یک وسیله دستی است که بر روی رگ‌ها قرار داده می‌شود و از امواج صوتی برای بررسی جریان خون استفاده می‌کند. اینکه مشخص شود آیا رگ‌ها به طور طبیعی پاسخ می‌دهند یا خیر، فشاری بر روی آن‌ها اعمال می‌شود. این آزمایش بیشتر برای تشخیص آمبولی در پاها انجام می‌شود.
• تصویربرداری با تشدید مغناطیسی MRI- MRI: یک نوع خاص از آزمایش تصویربرداری است که می‌‎تواند لخته‌های خون را در پاها یا لگن نشان دهد.
• ونوگرام: در این آزمایش، رنگ به داخل رگ تزریق می‌شود و اشعه ایکس گرفته می‌شود. رنگ می‌تواند نشان دهد که آیا لخته‌ای در ورید وجود دارد یا خیر.

اگر تصور می‌شود كه در ریه‌ها نیز لخته وجود دارد، آزمایش‌های دیگری نیز انجام می‌شود:

• توموگرافی کامپیوتری (Spiral CT): این آزمایش تصویربرداری برای دیدن اینکه آیا لخته‌های خونی به ریه‌ها منتقل شده‌اند یا خیر انجام می‌شود.
• اسکن تهویه / پرفیوژن (V/Q): این آزمایش تصویربرداری چگونگی حرکت هوا و خون را در ریه‌ها اندازه‌گیری می‌کند و برای تشخیص آمبولی ریوی استفاده می‌شود.

آمبولی چگونه درمان می‌شود؟

آمبولی اغلب با دارو درمان می‌شود. داروها ممكن است شامل داروهای ضد انعقاد خون براي جلوگيري از لخته شدن و يا معمولاً ترومبوليتيك‌ها براي تجزیه و حل شدن آن‌ها در خون باشند.

پیشگیری از آمبولی

چگونه می‌توان از آمبولی پا در دوران بارداری جلوگیری کرد؟

اگر باردار هستید، در صورت ابتلا به فاکتورهای خاص خطر، ممکن است دارو یا سایر روش‌های درمانی برای جلوگیری از ابتلا به آمبولی پا تجویز شود:

• سابقه خانوادگی شدید آمبولی
• ترومبوفیلی ارثی
• نیاز به استراحت در رختخواب
• احتمال زایمان به روش سزارین

اگر دارو برای شما تجویز شده باشد، پزشکان چگونگی مصرف دارو را به شما توضیح خواهند داد و همچنین به شما می‌گویند که در زمان مصرف از چه چیزهایی باید پرهیز کنید.

چگونه می توان از بروز آمبولی پا در سفر جلوگیری کرد؟

هنگام برنامه ریزی یک سفر طولانی، اقدامات پیشگیرانه زیر توصیه می‌شود، به خصوص اگر باردار هستید یا فاکتورهای خطر دیگری برای ابتلا به آمبولی پا دارید:

• مایعات زیادی بنوشید.
• لباس متناسب و گشاد بپوشید.
• در فواصل منظم پیاده‌روی و حرکات کششی انجام دهید (به عنوان مثال، هنگام مسافرت با ماشین، به طور مکرر توقف کنید و اجازه دهید تا پاهایتان آزاد شوند و آن‌ها را بکشید)
• جوراب ساق بلند مخصوصی که پاها را در زیر زانو فشرده می‌کند ممکن است به جلوگیری از ایجاد لخته‌های خون کمک کند. با این حال، قبل از امتحان کردن این جوراب‌های ساق بلند، ابتدا با پزشک خود صحبت کنید زیرا برخی از افراد نباید از این جوراب‌ها استفاده کنند (به عنوان مثال، افراد مبتلا به دیابت یا کسانی که مشکل گردش خون دارند).

پروازهای طولانی مدت

پروازهای طولانی می‌تواند منجر به ضعیف شدن گردش خون شود. در هواپیما فعال بمانید. هر یک ساعت یا بیشتر پیاده‌روی‌های کوتاه مدت انجام دهید، موقعیت نشستن خود را تغییر دهید و از انداختن یک پا روی پای دیگر خودداری کنید تا جریان خون به صورت سالم ادامه پیدا کند.

جوراب ساق بلند فشرده‌سازی

هنگامی که با پزشک خود در مورد آمبولی صحبت می‌کنید، ممکن است او جوراب‌های فشرده‌سازی، یک وسیله ویژه برای جلوگیری از لخته شدن خون، را توصیه کند. جوراب ساق بلند فشرده‌سازی به پاها فشار وارد می‌کند تا گردش خون را بهبود بخشد. این جوراب‌ها در اندازه‌ها و سطوح مختلف فشار در بازار موجود هستند، بنابراین دقت کنید که حتما جوراب مناسب خود را تهیه کنید. پزشک شما می‌تواند به پیدا کردن جوراب ساق بلند مناسب برای پاهای شما کمک کند.

پاهای خود را بکشید

اگر به مدت طولانی می‌نشینید (مسافرت، میز کار و غیره) پاهای خود را بکشید تا گردش خون افزایش یابد. هر دو پا را روی زمین صاف کنید و سپس در حالی که پاشنه پا را روی زمین گذاشته‌اید، انگشتان پا را سه ثانیه به سمت بالا بکشید. سپس وضعیت را عوض کنید: انگشتان پا را به صورت پایه نگه دارید و پاشنه پا را به مدت سه ثانیه بلند کنید. برای شروع، هر یک ساعتی که نشسته‌اید پنج بار هر حرکت را انجام دهید.

فعال باشید

فعالیت منظم یکی از بهترین راه‌های جلوگیری از ابتلا به آمبولی پا است. ورزش به شما در داشتن وزن سالم کمک می‌کند، گردش خون را تقویت می‌کند، عملکرد ریه را بهبود می‌بخشد و عضلات شما را تقویت می‌کند. همه این‌ها به کاهش خطر ابتلا به آمبولی پا کمک می‌کنند. در مورد شروع برنامه ورزشی مناسب برای شما با پزشک خود مشورت کنید و وقتی شروع کردید، به آرامی پیش بروید و آن را رها نکنید!

استراحت کنید

اگر تمام روز را پشت میز نشسته‌اید، ساعت خود را کوک کنید تا به شما یادآوری کند که باید بلند شوید و حرکت کنید. در صورت امکان یه پیاده‌روی سریع در محل کار خود و یا در محیط بیرون انجام دهید. اگر راه رفتن گزینه قابل انجامی برای شما نیست، یک برنامه استرحت را برای خود تنظیم کنید وبا ایستادن و کشیدن دست‌ها و پاهایتان به جریان خون خود کمک کنید.

سیگار نکشید

هیچ وقت برای ترک سیگار دیر نیست. استعمال سیگار جریان خون را محدود می‌کند و خطر لخته شدن خون را افزایش می‌دهد. در مورد بهترین راه برای ترک سیگار با پزشک خود صحبت کنید و حتی اگر چند بار اول شکست خورده‌اید، هرگز ناامید نشوید و دوباره امتحان کنید.

حرکت چرخش را انجام دهید

وقتی در یک اتاق انتظار یا در سینما یا هر جای دیگری که نمی‌توانید بلند شوید، گیر کرده‌اید، این حرکت چرخشی ساده را انجام دهید. پاهای خود را از کف زمین بلند کنید و پانزده ثانیه آن‌‌ها را به سمت راست بچرخانید. سپس برعکس آن را انجام دهید.

کاهش اثرات جانبی دارو

اگر به آمبولی پا دچار شده‌اید، ممکن است از داروهای رقیق کننده خون استفاده کنید. این دارو می‌تواند شما را در معرض خطر خونریزی در اثر بریدگی یا جراحاتی قرار دهد که در گذشته اتفاق بزرگی نبوده. عوامل خطر را کاهش دهید. به جای تیغ از ماشین اصلاح استفاده کنید و هنگام استفاده از چاقو، ناخن‌گیر و قیچی مراقب باشید و نخ دندان و مسواک نرم برای خود تهیه کنید.

مضطرب نشوید

زندگی پس از ابتلا به آمبولی پا می‌تواند نگران‌کننده باشد، بنابراین مراقب سلامت روان خود نیز باشید. به یاد داشته باشید بسیاری از افرادی که مبتلا به یک آمبولی هستند، آمبولی دیگری ندارند، به ویژه اگر از توصیه پزشک پیروی کنند و برای بهبود گردش خون و سلامت کلی تغییراتی در سبک زندگی خود ایجاد کنند. برای کاهش سطح استرس، با پزشک خود در مورد تنفس عمیق، مدیتیشن یا یوگا صحبت کنید.

آب زیادی بنوشید

آبرسانی به بدن بسیار مهم است. نوشیدن به اندازه آب در هر روز به شما کمک می‌کند تا خون به سرعت جریان یابد و رگ‌ها باز شوند. نوشابه، قهوه، الکل یا آبمیوه را جایگزین آب نکنید. آب ساده و تازه بنوشید. با پزشک خود در مورد اینکه چه مقدار آب باید در هر روز بنوشید صحبت کنید، سپس از یک یا دو ظرف مخصوص استفاده کنید تا میزان آب مصرفی خود را متوجه شوید.