درمان پای دیابتی: درمان ورم، سیاه شدن و زخم پای دیابتی ها

دیابت (DM) نشان دهنده چندین بیماری است که در آن‌ها گلوکز خون بالا در طی زمان می‌تواند به اعصاب، کلیه‌ها، چشم‌ها و رگ‌های خونی آسیب برساند. دیابت همچنین می‌تواند توانایی بدن در مبارزه با عفونت را کاهش دهد. وقتی دیابت به خوبی کنترل نشود، آسیب به اندام‌ها و اختلال در سیستم ایمنی بدن مشاهده می‌شود. مشکلات پا معمولاً در مبتلایان به دیابت بروز می‌کند و می‌تواند به سرعت به یک مشکل جدی تبدیل شود.

دلایل مشکلات پای دیابتی

چندین عامل خطر در فرد مبتلا به دیابت احتمال ابتلا به مشکلات پا و عفونت دیابتی در پاها را افزایش می‌دهد.

کفش 

  کفش‌های نامناسب تنگ یکی از دلایل عمده ایجاد پای دیابتی است.

• اگر بیمار لکه‌های قرمز، زخم، تاول، میخچه، کالوس یا درد مداوم هنگام پوشیدن کفش داشته باشد، باید کفش‌های خود را در اسرع وقت تعویض کند و کفش مناسب برای خود تهیه کند.
• اگر بیمار از بدشکلی‌های رایج پا از قبیل کف پای صاف، بونیون یا انگشت چکشی داشته باشد، ممکن است لازم باشد از کفش یا کفی‌های طبی مناسب برای دیابتی‌ها استفاده کند.

آسیب عصبی 

افراد مبتلا به دیابت طولانی مدت یا دیابتی که به خوبی کنترل نشده است در معرض خطر آسیب به اعصاب پاهای خود هستند. اصطلاح پزشکی برای این مشکل، نوروپاتی محیطی است.

• به دلیل آسیب عصبی، ممکن است بیمار نتواند پاهای خود را به طور طبیعی احساس کند. همچنین، ممکن است در هنگام راه رفتن و برقراری تعادل نتوانند موقعیت پاها و انگشتان پای خود را حس کنند. با داشتن اعصاب طبیعی، فرد معمولاً می‌تواند سابیده شدن کفش به روی پا یا خستگی پا هنگام راه رفتن را احساس کند.
• ممکن است فرد مبتلا به دیابت صدمات جزئی (مانند بریدگی، خراش، تاول)، علائم ساییدگی و پارگی غیر طبیعی (که به کالوس و میخچه تبدیل می‌شود) و کشیدگی عضلات پا را به درستی احساس نکند. به طور معمول، مردم می‌توانند احساس کنند که سنگی در کفش آن‌ها وجود دارد و بلافاصله آن را بیرون می‌آورند. اما کسی که دیابت دارد ممکن است نتواند سنگ را در کفش خود احساس کند و در نتیجه سایش مداوم سنگ به پا به راحتی می‌تواند باعث ایجاد زخم شود.

گردش خون ضعیف 

دیابت، به خصوص وقتی که به دستی کنترل نشود، می‌تواند باعث شود که شریان‌ها به سرعت سفت شده و منجر به اترواسکلروز شود. زمانی که جریان خون به بافت‌های آسیب دیده ضعیف باشد، بهبودی به درستی انجام نمی‌شود.

جراحت پا 

هرگونه ضربه به پا می‌تواند خطر بروز یک مشکل جدی‌تر را افزایش دهد.

عفونت 

• پای ورزشکار، عفونت قارچی پوست یا ناخن‌های پا، می‌تواند منجر به عفونت‌های باکتریایی جدی‌تر شود که باید سریعاً برای درمان آن اقدام کنید.
• فرو رفتن ناخن به داخل گوشت باید توسط متخصص پا درمان شود. قارچ ناخن پا نیز باید درمان شود.

استعمال دخانیات 

 استعمال دخانیات به هر شکلی باعث آسیب عروق خونی کوچک پا می‌شود. این آسیب می‌تواند روند بهبودی را مختل کند و یک عامل اصلی خطر برای عفونت‌ و قطع عضو محسوب می‌شود. نمی‌توان بیش از این بر روی اهمیت ترک سیگار تاکید کرد.

علائم پای دیابتی

• درد مداوم می‌تواند نشانه‌ای از خارش، کشیدگی عضله، کبودی، استفاده بیش از حد، کفش نامناسب یا عفونت زمینه‌ای باشد.
• قرمزی می‌تواند نشانه‌ای از عفونت باشد، به خصوص وقتی اطراف زخم، یا ساییدگی غیر طبیعی کفش یا جوراب باشد.
• تورم پا می‌تواند نشانه‌ای از التهاب یا عفونت زمینه‌ای، کفش نامناسب یا گردش خون ضعیف وریدی باشد. علائم دیگر گردش ضعیف خون شامل موارد زیر است:

• درد در پاها یا باسن که با راه رفتن افزایش می‌یابد اما با استراحت بهبود می‌یابد
• عدم رشد مو روی پاها و پاهای تحتانی
• پوست براق سخت روی پاها

• گرمای موضعی می‌تواند نشانه عفونت یا التهاب باشد، شاید ناشی از زخم‌هایی باشد که بهبود نمی‌یابند یا سرعت بهبودشان پایین است.
• هرگونه ترک بر پوست جدی است و می‌تواند ناشی از ساییدگی و پارگی غیر طبیعی، آسیب یا عفونت باشد. کالوس و میخچه ممکن است نشانه آسیب‌های مزمن پا باشد. قارچ ناخن پا، پای ورزشکار و رشد ناخن‌های پا به درون انگشت در معرض عفونت‌های باکتریایی جدی‌تری هستند.
• ترشح چرک از زخم معمولاً نشانه عفونت است. ترشح مداوم خون نیز نشانه مشکل جدی پاها است.
• لنگ زدن یا مشکل در راه رفتن نیز می‌تواند نشانه مشکلات مفصل، عفونت جدی یا کفش نامناسب باشد.
• تب یا لرز مربوط به زخم روی پا می‌تواند نشانه عفونت تهدیدکننده اندام یا تهدیدکننده زندگی باشد.
• بیرون آمدن ترشح قرمز از زخم یا قرمزی که از زخم خارج می‌شود نشانه عفونتی است که به تدریج وخیم‌تر می‌شود.
• بی‌حسی جدید یا ماندگار در پاها می‌تواند نشانه آسیب عصبی ناشی از دیابت باشد که باعث افزایش خطر ابتلا به مشکلات پا می‌شود.

مراقبت از پای دیابتی در منزل

فرد مبتلا به دیابت باید موارد زیر را انجام دهد:

معاینه پا 

 پای خود را هرروز و همچنین بعد از هر نوع ضربه، حتی اگر جزئی باشد، بررسی کنید. هرگونه ناهنجاری را به پزشک خود گزارش دهید. برای جلوگیری از خشکی پوست و ترک خوردگی، هر روز از مرطوب کننده بر پایه آب استفاده کنید (اما بین انگشتان پا را کرم نزنید). جوراب‌های نخی یا پشمی بپوشید. از پوشیدن جوراب‌های پلاستیکی خودداری کنید زیرا ممکن است گردش خون را مختل کند.

رفع موانع 

وسایلی را که احتمالاً به آن‌ها برخورد خواهید کرد جابه‌جا کرده یا آن را بردارید. کف زمین را تمیز و مرتب نگه دارید. جاهیی را که ممکن است شب‌ها در آن رفت و آمد کنید روشن بگذارید، در داخل خانه و بیرون از منزل.

کوتاه کردن ناخن پا 

همیشه ناخن های خود را با ناخن‌گیر کوتاه کنید، هرگز از قیچی استفاده نکنید. ناخن‌هایتان را ته کوتاه نکنید، به گونه‌ای که مقداری از صدف ناخن فاصله داشته باشد. اگر در قدرت بینایی یا استفاده از دستان خود مشکل دارید، اجازه دهید پزشک این کار را برای شما انجام دهد یا به یکی از اعضای خانواده آموزش دهد که چگونه با خیال راحت این کار را برای شما انجام دهند.

کفش 

کفش‌های محکم و راحت بپوشید تا از پاهای خود مراقبت کنبد. برای اطمینان از مناسب بودن کفش‌های خود، به پزشک متخصص پا (پزشک پا) مراجعه کنید تا شما را در انتخاب کفش مناسب خود راهنمایی کند. متخصص غدد (متخصص دیابت) می‌تواند شما را به پزشک متخصص پا یا ارتوپدی ارجاع دهد که ممکن است منبع بسیار خوبی برای یافتن فروشگاه‌های کفش محلی باشد. اگر کف پای صاف، بونیون و یا انگشت چکشی دارید، ممکن است به کفش‌ها یا کفی‌های مخصوص نیاز داشته باشید.

ورزش 

ورزش منظم باعث بهبود سلامت استخوان و مفاصل در پاها، و گردش خون به سمت پاها خواهد شد و همچنین به تثبیت سطح قند خون شما کمک خواهد کرد. قبل از شروع هر برنامه ورزشی با پزشک خود مشورت کنید.

ترک سیگار 

 اگر هر شکلی از دخانیات را استفاده می‌کنید، ترک کردن آن می‌تواند یکی از بهترین کارهایی باشد که می‌توانید برای جلوگیری از بروز مشکلات در پاهای خود انجام دهید. استعمال دخانیات باعث آسیب رساندن به رگ‌های خونی بخصوص رگ‌های خونی کوچک می‌شود که منجر به گردش خون ضعیف شده و یک عامل خطر اصلی برای عفونت پا و در نهایت قطع عضو است.

کنترل دیابت 

 پیروی از یک رژیم غذایی مناسب، مصرف داروها، چک کردن قند خون به طور مرتب، ورزش منظم و حفظ ارتباط منظم با پزشک برای کنترل دیابت شما ضروری است. کنترل مداوم طولانی مدت قند خون و نگه داشتن آن در حد تقریباً طبیعی می‌تواند خطر آسیب به اعصاب، کلیه‌ها، چشم‌ها و رگ‌های خونی شما را به شدت کاهش دهد.

درمان پای دیابتی

آنتی‌بیوتیک 

اگر پزشک تشخیص دهد که زخم روی پاهای بیمار عفونی شده است، یا اگر در زخمی مانند چنگ گربه خطر ابتلا به عفونت وجود دارد، آنتی‌بیوتیک برای درمان عفونت یا عفونت احتمالی تجویز می‌شود. بسیار مهم است که بیمار طبق تجویز پزشک کل دوره آنتی‌بیوتیک خود را مصرف کند. به طور کلی، زخم بیمار باید پس از دو یا سه روز بهبود پیدا کند و گاهی ممکن است در روز اول شاهد بهبودی باشید. برای عفونت‌های تهدید کننده اندام یا تهدید کننده زندگی، بیمار در بیمارستان بستری می‌شود و به او آنتی‌بیوتیک‌های IV داده می‌شود. عفونت‌های کم خطر ممکن است با قرص به صورت سرپایی درمان شود. پزشک ممکن است قبل از شروع قرص‌ها در کلینیک یا بخش اورژانس، یک دوز از آنتی‌بیوتیک وریدی را تجویز کند.

مراقبت از زخم 

متخصصان بسیاری از جمله پزشکان، پرستاران و درمانگران در تهیه برنامه درمانی زخم یا زخم پا با بیمار و پزشک او همکاری می‌کنند. برنامه‌های درمانی ممکن است شامل دبریدمان جراحی زخم، بهبود گردش خون از طریق جراحی یا دارو، پانسمان‌های ویژه و آنتی‌بیوتیک باشد. حتی یک طرح ممکن است ترکیبی از چند روش درمانی باشد.

جراحی 

اگر بیمار دارای مشکلات مربوط به استخوان، مشکلات ناخن پا، میخچه و کالوس، انگشت چکشی، برآمدگی، کف پای صاف، پاشنه پا، و ورم مفاصل یا در یافتن کفش مناسب باشد، ممکن است پزشک شما را به یکی از این متخصصان مربوط ارجاع دهد. آن‌ها کفی یا کفش‌های طبی مناسب شما را تجویز می‌کنند، کالوس‌ها را برطرف می‌کنند و برای حل مشکلات استخوانی در روش‌های جراحی تخصص دارند. آن‌ها همچنین می‌توانند یک منبع عالی برای چگونگی مراقبت روزانه از پای بیمار باشند.

پیگیری مراقبت از پای دیابتی

• وقتی که بیمار هنوز در بخش اورژانس یا مطب پزشک است، پزشک هرگونه دستورالعمل را به شما خواهد داد. در مورد هرآنچه که متوجه نمی‌شوید سؤال کنید. تمام دستورالعمل‌های پزشک یا پرستار خود را دنبال کنید. اگر وضعیت پای شما در مدت زمان مناسب بهبود نمی‌یابد، حتما به پزشک اطلاع دهید پ.
• در صورت تجویز پزشک حتما کل دوره آنتی‌بیوتیک را تمام کنید. عدم اتمام کل دوره می‌تواند منجر به مقاومت باکتری‌ها در برابر آنتی‌بیوتیک‌ها شود.
• درد، تورم، قرمزی، گرما یا ترشح نشان می‌دهد که بهبود زخم آلوده است. کوچک شدن زخم نشانه خوبی است. عدم وجود تب نیز به طور کلی نشانه خوبی است. عموماً باید طی دو یا سه روز بهبودی حاصل شود. اگر بیمار در مدت مورد انتظار بهبود نیافت حتما به پزشک اطلاع دهید.
• در هنگام بهبود عفونت پا، در مورد مراقبت از قند خون بیمار هوشیار باشید. کنترل قند خون نه تنها برای بهبود زخمی که بیمار در حال حاضر دارد، بلکه برای پیشگیری از زخم‌های آینده نیز مفید است. قند خون را به طور مرتب بررسی کنید و وضعیت را به پزشک اطلاع دهید.

پیشگیری از پای دیابتی

پیشگیری از پای دیابتی ترکیبی از عوامل را شامل می‌شود.

• کنترل خوب دیابت
• خودآزمایی منظم پا
• دانش در مورد چگونگی شناخت مشکلات پا
• انتخاب کفش مناسب
• ورزش منظم، در صورت امکان
• جلوگیری از صدمه با مرتب نگه داشتن مسیرهای رفت و آمد
• معاینه پای بیمار توسط پزشک حداقل یک بار در سال با استفاده از مونوفیلمنت، وسیله‌ای ساخته شده از رشته نایلون که احساس بیمار را آزمایش می‌کند

چشم انداز مراقبت از پای دیابتی

سن 

 هرچه سن بیمار بیشتر باشد احتمال بروز مشکلات جدی در پاها نیز وجود دارد. علاوه بر دیابت، مشکلات گردش خون و آسیب عصبی در افراد مسن مبتلا به دیابت شایع‌تر است. سالمندان همچنین ممکن است بیشتر مستعد بروز صدمات جزئی در پاها ناشی از مشکلات در راه رفتن و تلو تلو خوردن در اثر موانعی باشند که نمی‌توانند ببینند.

مدت دیابت 

هرچه از زمان ابتلا به دیابت مدت زمان بیشتری گذشته باشد، احتمال بروز یک یا چند عامل خطر اصلی برای مشکلات دیابتی اندام تحتانی وجود دارد.

جدیت عفونت 

عفونت‌هایی که شامل قانقاریا هستند تقریباً در همه جهان منجر به قطع عضو می‌شوند و همچنین خطر مرگ در اثر این عفونت‌ها بالا است. زخم‌های با عرض بزرگتر از حدود 1 اینچ، حتی با درمان مناسب نیز خطر پیشرفت تا مرحله قطع عضو دارند. عفونت‌های مرتبط با بافت‌های عمیق و استخوان، خطر قطع عضو بیشتری دارند.

کیفیت گردش خون 

 اگر جریان خون در پاهای بیمار به دلیل آسیب رساندن به رگ‌های خونی ناشی از استعمال دخانیات یا دیابت یا هر دو ضعیف باشد، بهبود زخم‌ها بسیار مشکل‌تر است. در این شرایط احتمال ابتلا به عفونت جدی و قطع عضو بیشتر است.

انطباق با برنامه درمانی 

 مشارکت در برنامه درمانی که توسط پزشکان و پرستاران تهیه شده است برای بهبود زخم‌ها و مشکلات پای دیابتی بسیار مهم است. اگر جنبه‌های برنامه مراقبت یا درمان مشخص نیست، از پزشکتان سؤال کنید. اگر احساس می‌کنید در روند برنامه مشکلی وجود دارد، به پزشک اطلاع دهید.