درمان نوروپاتی دیابتی (بیحسی و درد پای دیابتی) با فیزیوتراپی

نوروپاتی دیابتی یکی از عوارض جانبی رایج بیماری دیابت است که در آن اعصاب در معرض مشکلات ناشی از بالا بودن سطح قند خون قرار دارند.

این شرایط ممکن است خودبخود به روشهای مختلفی بوجود آید. برخی علائم آن عبارتند از مور مور شدن، احساس سوزش و بی‌حسی در دستها و پاها. این حالت که در نتیجه از بین رفتن اعصاب بروز می‌کند نوروپاتی اعصاب محیطی نیز نامیده می‌شود. پایین ماندن سطح گلوکز خون می‌تواند سبب جلوگیری از تاثیرات مخرب نوروپاتی دیابتیک یا بازگرداند اثرات آن شود.

در صورت مشاهده علائمی نظیر مور مور شدن یا احساس سوزش در دستها یا پاها یا مشکل در راه رفتن یا فهم مطالب، در اسرع وقت با پزشک تماس بگیرید. هر چه درمان را زودتر شروع کنید وضعیتهای نامطلوب نیز زودتر بهبود می‌یابند.

چه تفاوتی میان انواع مختلف نوروپاتی دیابتی وجود دارد؟

انواع نوروپاتی دیابتی به شرح ذیل است:

نوروپاتی اعصاب محیطی

نوروپاتی اعصاب محیطی نوعی آسیب دیدگی اعصاب است که بطور کلی پاها و گاهی دستها و بازوها را تحت تاثیر قرار می‌دهد.

نوروپاتی اتونومیک

نوروپاتی اتونومیک آسیب دیدگی اعصابی است که ارگانیزمهای داخلی بدن را کنترل می‌کنند. نوروپاتی اتونومیک می‌تواند منجر به بروزمشکلاتی در ضربان قلب و فشارخون، دستگاه گوارش، مثانه، ارگانهای جنسی، غدد عرقی، چشمها و توانایی احساس کمبود قند، شود.

نوروپاتی اعصاب مرکزی

نوروپاتی اعصاب مرکزی حالتی است که در آن بطور کلی اعصاب منفرد مانند آسیب می‌بینند و غالبا دردست، سر، نیم تنه و پا روی می‌دهد.

نوروپاتی پروکسیمال

نوروپاتی پروکسیمال کمیاب و نوعی آسیب عصبی ناتوان کننده است که در باسن یا ران روی می‌دهد. این نوع از آسیب عصبی بطور کلی یک طرف بدن را تحت تاثیر قرار می‌دهد و ممکن است ندرتا به سمت دیگر نیز گسترش یابد. نوروپاتی پروکسیمال اغلب سبب بروز دردهای شدید می‌شود و ممکن است منجر به کاهش وزن زیاد شود.

چه کسانی بیشتر مستعد ابتلا به نوروپاتی دیابتی هستند؟

اگر شما مبتلا به دیابت هستید، احتمال آسیب دیدگی اعصاب شما به مرور زمان افزایش می‌یابد.

کنترل دیابت در جلوگیری از بروز مشکلاتی نظیر نوروپاتی دیابتی، نقش مهمی دارد.

اگر شما علاوه بر دیابت، مشکلات زیر را دارید، احتمال پیشرفت آسیب دیدگی اعصاب در شما بیشتر است:

• اضافه وزن
• فشار خون بالا
• کلسترول بالا
• بیماریهای کلیوی
• کشیدن سیگار

تحقیقات نشان داده که ژنهای مشخصی ممکن است احتمال پیشرفت نوروپاتی دیابتی در افراد را افزایش دهد.

علت بروز نوروپاتی دیابتی چیست؟

به مرور زمان، بالا ماندن سطح گلوکز خون که به آن قند خون هم می‌گویند و بالا ماندن سطح چربی‌های خون مانند تری‌گلیسریدها که در اثر دیابت بروز می‌کند، می‌تواند سبب تخریب اعصاب شود. بالا ماندن سطح گلوکز خون همچنین ممکن است سبب تخریب سرخ رگهای کوچک که اعصاب را با اکسیژن و مواد مغذی، تغذیه می‌کنند، شود. بدون اکسیژن و مواد مغذی کافی اعصاب شما نمی‌توانند به درستی کار کنند.

نوروپاتی دیابتی چه علائمی دارد؟

علائم این بیماری بسته به نوع نوروپاتی دیابتی دارد که شما به آن مبتلا هستید. در اعصاب محیطی برخی افراد ممکن است پاهایشان بی‌حسی داشته باشد در حالیکه دیگران ممکن است احساس سوزش و درد در قسمت تحتانی پا داشته باشند. بیشتر تخریبهای عصبی در طی چند سال پیشرفت می‌کنند درحالیکه فرد ممکن است از علائم این آسیب دیدگی برای مدت طولانی بی‌خبر باشد. در برخی افراد درد شدید ناگهانی بروز می‌کند.

نوروپاتی دیابتی چه مشکلاتی ایجاد می‌کند؟

نوروپاتی اعصاب محیطی می‌تواند منجر به عوارض جانبی در پاها مانند زخم و عفونت شود زیرا آسیب دیدگی اعصاب این ناحیه سبب کاهش حس در پاها می‌شود. در نتیجه ممکن است متوجه نشوید که کفشهایتان در حال زخمی کردن یا آسیب رساندن به پاهایتان است. آسیب دیدگی اعصاب همچنین سبب به هم خورد تعادل و جهت یابی شما و در نتیجه زمین خوردن و شکستگی می‌شود.

این مشکلات سبب می‌شود که دور زدن برای شما سخت شود و در نتیجه شما اتکا به خود را از دست می‌دهید. در برخی افراد دیابتی تخریب اعصاب سبب بروز دردهای مزمن شده که این امر به اضطراب و افسردگی منتهی می‌شود.

نوروپاتی اتونومیک می‌تواند در زمانی که سطح قند خون شما پایین است، روی عملکرد ارگانهای داخلی مانند ضربان قلب و فشار خون، گوارش، دفع ادرار و توانایی‌های حسی بدن تاثیر بگذارد.

درمان نوروپاتی دیابتی

اگر شما به نوروپاتی دیابتی مبتلا هستید، می‌بایست دیابت خود را کنترل کنید که این امر به این معنی است که باید مراقب قند خون، فشار خون، سطح کلسترول و وزن خود باشید تا از آسیب دیدگی بیشتر اعصاب جلوگیری کنید.

مراقبت از پا برای افراد دیابتی بسیار مهم است و اگر به نوروپاتی اعصاب محیطی مبتلا هستید اهمیت آن دو چندان می‌شود. هر روز باید پاهای خود را برای احتمال وجود هر مشکلی بررسی کنید و بسیار مراقب آن باشید. برای انجام آزمایشات نورولوژیک به پزشک مراجعه کنید و حداقل هر سال یک بار پای خود را آزمایش کنید تا اگر مشکلی داشت متوجه شوید.

فیزیوتراپی

فیزوتراپی یکی از درمان‌های موثر است که می‌تواند به بازگرداند تعادل و حس از دست رفته، کمک کند.

نوروپاتی دیابتی می‌تواند فرد را در شرایط بسیار دردناکی قرار دهد بنابراین فکر کردن به انجام فیزیوتراپی با توجه به ایجاد حرکت‌های پیوسته در اندامها، بسیار مطلوب است. فیزیوتراپی به شما در بازگرداند حرکاتی که توانایی انجام آنها را از دست داده‌اید یا بهبود حفظ تعادل در زمان راه رفتن، کمک خواهد کرد. طرح‌های درمانی مناسب بعد از بررسی بهترین حرکات فیزیوتراپی مناسب شما، توسط فیزیوتراپیست به شما پیشنهاد خواهد شد. شما طرح درمانی دریافت خواهید کرد که به مرور زمان توسعه می‌یابد. در افراد مبتلا به نوروتراپی دیابتی، هدف از درمان، حفظ و بهبود توانایی‌های حرکتی و همچنین تقویت ماهیچه‌ها است.

آموزش ساده نحوه تغییر وضعیت بدن از حالت نشسته به ایستاده بدون بروز سرگیجه، ممکن است بخشی از درمان به شیوه فیزوتراپی باشد. دیگر تمرینات ممکن است شامل تمرین راه رفتن و مانور دادن در جهات مختلف برای جلوگیری از افتادن و بهبود حفظ تعادل در زمان انجام فعالیتهای روزمره، ‌شود. در خلال انجام درمان‌های فیزیوتراپی، سایر تمرینات نیز می‌تواند سبب باز گرداندن حس در دستها و پاها شود.

هدف از انجام فیزیوتراپی بهبود هرچه بیشتر کیفیت زندگی و دور کردن شما از علائم نوروپاتی دیابتی است. بهبود توانایی‌های حرکتی و حفظ تعادل به شما اجازه می‌دهد که فعالیت و استقلال بیشتری داشته باشید. کاهش سطح قند خون به شما در کاهش عوارض جانبی دیابت کمک خواهد کرد. توانایی ماهیچه‌ها در سوزاندن گلوکز بسیار بیشتر از سوزاندن چربی است بنابراین فیزیوتراپی که در آن تمرینات قدرتی بیشتری وجود داشته باشد می‌تواند در کاهش سطح قند خون به شما کمک کند.

ورزش

برای کاهش خطرات و تقویت احتمال موفقیت حرکات ورزشی در نوروپاتی، اولویت بندی انجام ورزشها به شرح ذیل است:

ورزشهایی که تاثیر کمی بر ضربان قلب دارند

ورزشهای هوازی در افزایش سلامتی رگها در افراد مبتلا به دیابت نوع 2 موثرند و مطالعات نشان داده که تمرینات ایروبیک ممکن است سبب بهبود سلامت رگهای خونی در نوروپاتیهایی که به واسطه دیابت بوجود آمده‌اند شود. همچنین تمرینات ایروبیک می‌تواند به کاهش سطح قند و کلسترول خون کمک کند که این امر خود سبب بهبود گرد خون در دستها و پاها و در نتیجه بهبود سلامت اعصاب می‌شود.

برای تقویت فشار خون و جلوگیری از بروز بریدگی، خراش و تاول، به آرامی و بدون جست و خیز پیاده‌روی کنید و ورزشهایی مانند شنا و دوچرخه سواری که آرام هستند انجام دهید. اگر هنگام دوچرخه سواری تعادل ندارید از نوع ثابت آن در خانه استفاده کنید. علاوه بر هر نوع تمرین ورزشی که انتخاب می‌کنید، سعی کنید حداقل 30 دقیقه در روز و 5 بار در هفته به تمرینات ایروبیک بپردازید.

ورزشهای قدرتی

سلامت ماهیچه‌ها، انسولین و رگهای خونی شما به هم گره خورده‌اند. فعالیت ماهیچه‌ها مانند کوره قند سوزی عمل می‌کند و وقتی این عمل روی می‌دهد قلب باید خون بیشتری را به درون ماهیچه‌ها پمپ کند.

تمرینات قدرتی که در آنها می‌بایست وزنه بلند کنید برای حفظ تناسب اندام مناسبند ولی اگر نمی‌توانید روی پای خود بایستید و این تمرینات را انجام دهید به پشت خوابیدن و بلند کردن هالتر روش مناسبی نیست. مهم تعداد تمرینات قدرتی است که در حالت نشسته انجام می‌دهید بنابراین جای نگرانی نیست.

در باشگاه ورزشی که برای تمرین می‌روید، دستگاه‌های تقویت کننده عضلات پا را بررسی کنید. این دستگاه‌ها شامل دستگاه کشش پا، دستگاه تقویت عضلات همستری و دستگاه‌های تقویت عضلات کمر می‌باشد. درضمن شما می‌توانید طیف وسیعی از تمرینات ورزشی مربوط به بالا تنه از نشیمن گاه تا پرس شانه را در حالت نشسته انجام دهید. انجام تمرینات قدرتی حداقل دو بار در هفته علاوه بر تمرینات هوازی توصیه می‌شود.

فعالیت‌های تعادلی و ایجاد ثبات

به دلیل آسیب دیدگی اعصاب و حس در پا به واسطه نوروتراپیهای دیابتی، خطر زمین خوردن در شما افزایش می‌یابد. به این نکته توجه کنید که مطالعات در این زمینه نشان داده که خطر افتادن در افراد مسن مبتلا به نوروپاتی دیابتی 23 بار بیشتر از افراد دیگر است. اینجاست که فعالیتهای تعادلی و حفظ ثبات اهمیت پیدا می‌کند. تمرین دادن ماهیچه‌ها و اعصاب برای انجام فعالیت هماهنگ با یکدیگر. ماهیچه‌های پا و مرکزی بدن ماهیچه‌هایی هستند  که حفظ حالت ایستاده شما نقش بیشتری دارند.

تلاش کنید در خلال انجام تمرینات ورزشی، تمرینات حفظ تعادل را نیز انجام دهید. درحالیکه دیوار یا شی محکمی را گرفته‌اید روی یک پا بایستید، راه رفتن روی پاشنه و پنجه در یک خط مستقیم را تمرین کنید و تمرینات اصلی را با وسایل باشگاه کامل کنید.

تمرینات ذهنی

یوگا، تای چی و تمرینات مدیتیشن ممکن است آن چیزی باشد که اعصاب آن واقعا به آن نیاز دارد. مطالعات در این زمینه بارها نشان داده که یوگا برای مدیریت اختلالات عصبی مانند نوروپاتی دیابتی بسیار مفید است.

محققان دریافته‌اند که یوگا برای کاهش استرس، فشار خون و التهاب که همه اینها در پیشرفت آسیبهای ناشی از نوروپاتی دیابتی موثرند، مفید است. اگر چه در مقایسه با دوچرخه سواری و ورزشهای قدرتی، یوگا تاثیر کمتری دارد اما به هر حال سبب فعالیت بیشتر قلب و ساخته شدن ماهیچه‌ها می‌شود.

اجرای روشهای ذهنی سبب برطرف کردن مشکلات و تقویت فعالیتهای ورزشی شما می‌شود. به عنوان مثال بعد از انجام وزرش‌های شدید قدرتی و هوازی شرکت در کلاسهای آرام یوگا سبب ریکاوری بدن شما می‌شود.

چگونه می‌توان از بروز نوروپاتی دیابتی جلوگیری کرد؟

برای جلوگیری از نوروپاتی دیابتی، مدیریت کردن دیابت با کنترل گلوکز خون، فشار خون و سطح کلسترول بسیار اهمیت دارد.

همچنین می‌توانید با به کارگیری روشهای زیر از بروز آسیب‌های ناشی از نوروپاتی دیابتی پیشگیری کنید:

• انجام حرکات فیزیکی
• پیروی از رژیم غذایی مناسب دیابت
• ترک مصرف سیگار
• مصرف داروهای دیابت و سایر داروهایی که پزشک در این زمینه تجویز کرده است.