درد پاشنه ی پا، یک مشکل شایع در میان ورزشکاران و همچنین دیگر افراد است که ممکن است به دلایل زیادی از جمله خار پاشنه به وجود آید. در این مقاله می توانید دلایل و علائم ممکن درد پاشنه پا را بررسی کرده و درباره ی منشاء و درمان درد پاشنه ی خود و درد مچ پا و راه های درمان آن اطلاعات بیشتری کسب کنید.
پاشنه پا در هنگام راه رفتن و ایستادن فشار بسیاری را تحمل می کند، همچنین در هنگام دویدن فشاری چند برابر وزن بدن بر پاشنه پا وارد می شود از این رو پاشنه درد می تواند نشانه ی آسیب های جدی بافت، استخوان یا تاندون های متصل به پاشنه پا باشد. در حالی که درمان درد پاشنه پا به سادگی با روش های غیر جراحی امکان پذیر است، اکثر افراد این درد را نادیده می گیرند و در نتیجه با فشار آوردن بر پاشنه پا، آسیب وارد شده پیشرفت کرده و منجر به مشکلات جدی خواهد شد. توجه به علائم درد پاشنه پا و مراجعه به موقع به پزشک متخصص مهمترین اقدام در درمان موفقیت آمیز درد پاشنه پا می باشد.
علت ها و دلایل درد پاشنه پا
درد پاشنه پا معمولا با یک جراحت مثل پیچ خوردگی یا زمین خوردن به وجود نمی آید، بلکه نتیجه ی ضربه خوردن و فشار مکرر به پاشنه است.
شایع ترین علت درد پاشنه پا عبارت اند از:
فاسئیت پلانتار (التهاب نیام کف پا)
فاسیا (نیام) کف پا یک رباط قوی است که از استخوان پاشنه تا نوک پا گسترش می‌یابد. با پیشروی فاسیا کف پا، بافت نرم آن، به ویژه در ناحیه اتصال به استخوان پاشنه، التهاب می‌گیرد. این مشکل بعضاً ممکن است در وسط پا رخ دهد و در این صورت بیمار به ویژه پس از استراحت‌های طولانی، در زیر پای خود درد احساس می‌کند. برخی از بیماران به دلیل تنگی عضله توأم و التهاب آشیل، تجربه سفت شدن و درد در این عضله را نیز می‌کنند.
بورسیت پاشنه
التهاب در ناحیه ی پشت پاشنه، در بورس (کیسه ی لیفی پر از مایع) می تواند به دلیل پریدن نادرست یا محکم به روی پاشنه ی پا، و یا فشار ناشی از کفش نامناسب ایجاد شود. درد معمولا در عمق پاشنه و یا در پشت آن احساس می گردد. بعضا ممکن است تاندون آسیل متورم شود. این درد معمولا در طی روز افزایش می یابد.
برآمدگی های غیر عادی پاشنه
در نوجوانان رایج است. استخوان پاشنه هنوز به طور کامل بالغ نشده و سایش زیادی هم دارد بنابراین استخوان بیشتری ساخته می شود. در افراد مبتلا به صافی کف پا و یا خانم هایی که قبل از بلوغ استخوان، شروع به پوشیدن کفش های پاشنه بلند می کنند، شایع است.
شما به‌راحتی می‌توانید با خیس کردن پاها و راه روفتن روی سطوح صاف، کف پای صاف ، را تشخیص دهید.
سندرم تونل تارسال
عبارت است از تحت فشار قرار گرفتن یک عصب بزرگ در پشت پا. این یک نوع آسیب عصبی ناشی از فشار است که می تواند در کف یا مچ پا اتفاق بیافتد.التهاب مزمن پاشنه ی پا یا به علت نازک شدن بافت پاشنه و یا به دلیل برداشتن قدم های سنگین ایجاد می شود.
شکستگی در اثر فشار
شکستگی پاشنه به علت فشار مکرر ناشی از تمرینات شدید، ورزش و یا کار سنگین ایجاد می شود. دونده ها به طور خاص در خطر شکستگی استخوان های پا در اثر فشار قرار دارند. همچنین ممکن است این عارضه به دلیل پوکی استخوان ایجاد شود.
بیماری سیور (آپوفیز استخوان پاشنه)
شایع ترین علت درد پاشنه پا در میان ورزشکاران نوجوان و درد پا کودکان می باشد که به علت استفاده ی بیش از حد و ایجاد تعداد زیادی میکروتروما (پارگی کوچک) در صفحات رشد استخوان پاشنه، به وجود می آید. این عارضه در میان کودکان 7 تا 15 سال بیشترین شیوع را دارد.
التهاب تاندون آشیل
در بعضی موارد، تاندون آشیل به علت پارگی‌های میکروسکوپی که نمی‌توانند به طور کامل خودشان را ترمیم کنند، مشکلاتی در عملکرد خود دارند. این پارگی‌های میکروسکوپی به دلیل تحمل فشار بیش از حد بر تاندون ایجاد می‌شوند و در نهایت تاندون ضخیم و ضعیفتر میشود و دردناک میشود. التهاب مزمن تاندون آشیل منجر به تخریب تدریجی تاندون میشود.
درد پاشنه پا همچنین ممکن است به دلایل زیر ایجاد شود:
- گسیختگی تاندون آشیل : تاندون پشت مچ پا، پاره شود.
- کوفتگی استخوان
- کیست استخوانی : یک کیست (حفره) حاوی مایع در درون استخوان.
- نقرس : بالا رفتن سطح اوریک اسید در خون تا حد خطرناک (هیپراوریسمی) باعث به وجود آمدن بلور های اورات در اطراف مفاصل شده و هنگام حمله ی نقرس باعث التهاب و درد بسیار شدید می شود.
- نوروما (نورومای مورتون) : یک عصب متورم در قسمت توپی پا که بیشتر در میان انگشتان دوم و سوم قرار دارد.
- کورک استخوانی به معنی عفونت استخوان و یا مغز استخوان و سپس التهاب آن به دلیل عفونت می باشد. در برخی مواقع کورک استخوانی به صورت مکمل جراحت یا جراحی ظاهر می شود. در بعضی موارد، عفونت از طریق جریان خون به بافت استخوان نفوذ می کند. بیماران مبتلا به کورک استخوانی معمولا از درد عمیق، گرفتگی های عضلانی در ناحیه ی التهاب و تب رنج می برند.
- نوروپاتی محیطی : نوروپاتی مجموعه ای از اختلالات است که هنگام آسیب دیدن اعصاب دستگاه عصبی محیطی (بخشی از دستگاه عصبی که خارج از مغز و نخاع قرار می گیرد) ایجاد می شوند. این عارضه معمولا با نام نوروپاتی محیطی شناخته شده و علت ایجاد آن بیشتر آسیب به آکسون نورون هاست. نوروپاتی معمولا درد دست و پا ها ایجاد درد و بی حسی می کند. این عارضه ممکن است به دلیل آسیب های شدید، عفونت، اختلالات متابولیکی و یا اثر سموم ایجاد شود. یکی از علل شایع نوروپاتی، دیابت می باشد.
- مشکلات راه رفتن : حالت غلط بدن به هنگام راه رفتن یا دویدن.
علائم و نشانه های درد پاشنه پا
درد پاشنه پا معمولا به آرامی و بدون وجود هیچ گونه صدمه در ناحیه آسیب دیده، به وجود می آید. پوشیدن کفش های تخت مانند صندل، می تواند درد خار پاشنه را تحریک کند. کفش های تخت ممکن است فاسیای کف پا را بیش از اندازه کشیده و باعث التهاب و تورم و درد کف پا گردند.کف پا به علل متفاوتی دردناک میشود و برحسب اینکه علت درد کف پا چیست درمانی که برای بیمار در نظر گرفته میشود هم متفاوت خواهد بود.
در بیشتر موارد، درد در زیر پا و در جلوی پاشنه احساس می گردد و گاهی اوقات با سوزش کف پا همراه است.
درد بعد از استراحت: علائم درد پاشنه پا پس از بیرون آمدن از تخت خواب در صبح و یا پس از یک دوره استراحت در طول روز، شدید تر خواهند بود.پس از کمی فعالیت، علائم رو به کاهش می گذارند ولی با نزدیک شده به پایان روز، بد تر می شوند.علائم خار پاشنه، معمولاً صبح هنگام به این دلیل تشدید میشود که آرنگ کف پا غالباً در طول شب سفت میشود. در واقع نشانه اصلی التهاب آرنگ کف پا دردی است که با برداشتن نخستین گام‌ها پس از برخاستن از خواب در جلو و زیر پاشنه بروز می‌یابد.
درد پاشنه پا، بسته به دلیل آن انواع مختلفی دارد:
- فاسئیت پلانتار؛ فاسئیت پلانتار معمولاً صبح‌ها هنگام بیدار شدن از خواب، برداشتن اولین قدم‌ها برای خارج شدن از رختخواب باعث درد شدید پاشنه پا از ناحیه کف پا میشود. درد پاشنه، معمولاً پس از انکه کمی راه رفتید برطرف میشود. اما معمولاً اواخر بعد از ظهر یا نزدیک غروب باز می‌گردد.
- خار پاشنه؛ اگرچه شواهد حاصل از آزمایشات اشعه ایکس نشان می‌دهد که حدود ۱۰ درصد از کل جمعیت، دارای خار پاشنه هستند و بسیاری از این افراد هیچ علائمی ندارند؛ اما در برخی از افراد، خار پاشنه باعث درد و حساسیت نسبت به سطح زیرین پاشنه میشود که با گذشت چند ماه بدتر می‌گردد.
- آپوفیزیت پاشنه؛ در کودکان، این وضعیت باعث ایجاد درد و حساسیت در قسمت تحتانی پاشنه پا میشود. پاشنه پایی که دچار این وضعیت شده است، نسبت به لمس حساس و دردناک است؛ اما ظاهراً هیچ ورمی ندارد.
- بورسیت؛ بورسیتی که پاشنه پا را درگیر می‌کند، باعث ایجاد درد در قسمت میانی سطح زیرین پاشنه میشود که با ایستادن طولانی مدت بدتر می گردد و درد پشت پاشنه، با خم کردن پای خود به سمت بالا یا پایین شدت پیدا می‌کند.
- بدشکلی هگلند یا پامپ بوم؛ این وضعیت باعث بزرگ شدن و ورم دردناک در پشت پاشنه پا، به خصوص هنگام پوشیدن کفش‌هایی که به پشت پاشنه فشار وارد می‌کنند، میشود.
- کبودی موضعی پاشنه پا؛ کبودی موضعی پاشنه، مانند کبودی‌های سایر نقاط بدن، ممکن است باعث درد، تورم خفیف، حساسیت و ایجاد تغییر رنگ پوست به سیاه و آبی شود.
- تاندونیت آشیل؛ این وضعیت باعث ایجاد درد در پشت پاشنه پا، جایی که تاندون آشیل به پاشنه متصل میشود، می‌گردد. درد عموماً با ورزش کردن یا انجام تمرینات ورزشی، شدت می‌یابد و اغلب سفتی، حساسیت به لمس و تورم خفیف به دنبال دارد.
- سندروم پیریفورمیس یا به دام افتادن عصب؛ عصب به دام افتاده می‌تواند باعث درد، بی حسی یا سوزن سوزن شدن، تقریباً در هر نقطه‌ای از پشت، داخل یا زیرسطح پاشنه پا شود. علاوه بر این، معمولاً علائم دیگری مانند تورم یا تغییر رنگ، در صورتی که به دام افتادگی عصب ناشی از رگ به رگ شدگی، شکستگی یا آسیب دیگری باشد نیز وجود دارد.
تشخیص
یک متخصص بیماری های پا، معاینه ی فیزیکی انجام داده و از بیمار سوالاتی در مورد درد می پرسد. او همچنین سوالاتی در مورد میزان پیاده روی و یا ایستادن در روز، نوع کفش استفاده شده و جزئیات سابقه ی پزشکی بیمار می پرسد. معمولا با همین اطلاعات می توان به تشخیص و درمان درد پاشنه پا رسید.
بعضا، آزمایش های تشخیصی بیشتری مورد نیاز است، مانند آزمایش خون و یا تصویر برداری.
پس از آن که علائم درد پای خود را توصیف کردید، پزشک شما می‌خواهد جزئیات بیشتری را درباره درد، سوابق پزشکی و سبک زندگی شما بداند. از جمله:
- اینکه آیا درد شما در زمان‌های خاصی از روز یا پس از انجام فعالیت‌های خاصی شدیدتر میشود یا خیر.
- هرگونه آسیبی که اخیراً در آن ناحیه رخ داده است.
- سوابق پزشکی و ارتوپدی شما، به ویژه هرگونه سابقه دیابت، آرتریت یا آسیب دیدگی به پا
- سن و شغل شما
- فعالیت‌های تفریحی شما از جمله برنامه‌ها و تمرینات ورزشی
- اینکه نوع کفش‌هایی که معمولاً می‌پوشید چقدر مناسب است و هر چند وقت یکبار باید کفش‌های جدید خریداری کنید.
پزشک شما موارد زیر را در شما معاینه می‌کند:
- ارزیابی راه رفتن؛ پزشک از شما می‌خواهد در حالی که پابرهنه هستید، بایستید و راه بروید تا چگونگی حرکت پای شما در حین راه رفتن را ارزیابی کند.
- معاینه پاهای شما؛ ممکن است پزشک شما برای بررسی هر گونه تفاوت بین پاهای شما، آن‌ها را با یکدیگر مقایسه و بررسی کند. سپس ممکن است برای یافتن علائم حساسیت، تورم، تغییر رنگ، ضعف عضلات و کاهش دامنه حرکات، پای دردناک شما را معاینه نماید.
- معاینه عصبی؛ ممکن است اعصاب و ماهیچه ها با بررسی قدرت، حساسیت و واکنش آن‌ها ارزیابی شوند.
ممکن است متخصصین بهداشت و سلامت شما بخواهند علاوه بر معاینه خود شما، کفش‌های شما را نیز بررسی کنند. نشانه‌های ساییدگی و فرسایش بیش از حد در برخی از نواحی خاص کفش، می تواند سرنخ‌های ارزشمندی برای یافتن مشکلات شما در نحوه راه رفتن و هماهنگی ضعیف استخوان‌ها فراهم کند. بسته به نتایج معاینه فیزیکی، ممکن است به آزمایشات و عکسبرداری اشعه ایکس یا سایر آزمایشات تشخیصی نیاز داشته باشید.
راه ها و روش های درمان درد پاشنه پا
درمان فاسئیت پلانتار
اکثریت قریب به اتفاق بیماران مبتلا به درد پاشنه پا به وسیله‌ی درمان‌های کنسرواتیو (طراحی شده برای پرهیز از عمل جراحی یا آزمایشات خطرناک پزشکی) در عرض چند ماه بهبود پیدا می کنند.
دارو های ضد التهاب غیر استروئیدی (NSAIDs)
دارو هایی با خاصیت ضد درد و تب بر می باشند. همچنین در دوز های بالا تر خاصیت ضد التهابی دارند. غیر استروئیدی بودن، این دارو ها را از دیگر دارو های ضد التهاب متمایز می کند. NSAID ها مخدر نبوده (القای بی حسی نمی کنند) و می توانند در کاهش التهاب و درمان درد کف پا برای بیماران مبتلا به فاسئیت پلانتار، مفید باشند.
کورتیکواستروئید ها
ممکن است یک محلول کورتیکواستروئید را روی پوست مالیده و از یک جریان ضعیف برق برای کمک به جذب آن استفاده شود و یا آن را به طور مستقیم به بدن تزریق کنند. اگرچه، تزریقات متعدد ممکن است باعث ضعیف شدن فاسیای کف پا شده که خطر پارگی یا تحلیل رفتن بافت چربی روی استخوان پاشنه را افزایش می دهد. برخی از پزشکان ممکن است از فراصوت به منظور مطمئن شدن از تزریق در محل صحیح، استفاده کنند.
کورتیکواستروئید ها معمولا زمانی توصیه می شوند که NSAID ها کار ساز نبوده باشند.
فیزیوتراپی
یک فیزیوتراپیست دارای صلاحیت، می تواند به بیمار تمریناتی را آموزش داده که باعث کشیده شدن فاسیای کف پا و تاندون آشیل و همچنین تقویت عضلات تحتانی پا شده و ثبات و پایداری مچ و پاشنه ی پا را افزایش دهد. همچنین به بیمار نحوه ی باند پیچی کردن ورزشی به منظور افزایش پشتیبانی بهتر از کف پا، آموزش داده می شود.
ارتز
یک راه خوب برای درمان درد در پاشنه پا، تجویز وسایل ارتوتیک سفارشی است. کفی کفش و ارتوتیک ها (وسایل کمکی)، برای درمان مشکلات پا و همینطور در بر گرفتن قوس کف پا در طی دوره ی بهبودی، مناسب اند.
ما در مطب خود ارتوتیک های سفارشی با دقت صد در صد تولید می کنیم. این وسایل درون کفش شما قرار داده شده و هر دو پای راست و چپ شما را در وضعیت طبیعی و مناسب قرار می دهند.
شاک ویو
در شاک ویو تراپی امواج صوتی به نواحی آسیب دیده فرستاده می شوند تا فرایند بهبودی را تحریک و تسریع کنند. این نوع درمان تنها برای موارد مزمن که به درمان های کنسرواتیو پاسخ نداده اند، توصیه می شود.
درمان بورسیت پاشنه ی پا
درمان کارآمد بسته به این است که پزشک بتواند بورسیت پاشنه را از فاسئیت پلانتار تشخیص دهد. بیمار ممکن است مجبور به استفاده از کفی های مخصوص در کفش و یا کفی پاشنه بشود تا حرکاتی که علت به وجود آمدن بورسیت اند را محدود کند. این روش درمان همراه با مقدار زیاد استراحت، معمولا اثر گذار است. در موارد حاد، ممکن است بیمار به تزریق استروئید نیاز داشته باشد
درمان برآمدگی های استخوان پاشنه ی پا
التهاب پشت پاشنه ی پا ممکن است با گذاشتن یخ، فشردن و یا تعویض کفش ها از بین برود. همچنین وسایل کمکی مانند پد های پاشنه و آشیل، می توانند به طور موقتی کمک کنند. همچنین ممکن است پزشک برای تسکین درد، کورتیزون تزریق کند. در موارد حاد، برآمدگی ها به وسیله ی عمل جراحی برداشته می شوند.
جراحی
در طی این عمل، فاسیای کف پا از استخوان پاشنه جدا می شود. این عمل تنها زمانی انجام می شود که هیچ راه دیگری وجود نداشته باشد.
درمان خانگی
در مواردی که درد پاشنه پا حاد نیست، مراقبت در منزل احتمالا برای از بین بردن درد پاشنه کافی است.
استراحت
از دویدن یا ایستادن برای مدت طولانی و راه رفتن روی سطوح سخت، خودداری کنید. از فعالیت هایی که ممکن است به پاشنه فشار وارد کنند، بپرهیزید.
یخ
یک کیسه یخ را به مدت 15 دقیقه روی منطقه ی آسیب دیده قرار دهید. از تماس مستقیم یخ با پوست خودداری کنید.
کفش
کفش اندازه ی پا که به خوبی پا را در بر بگیرد، بسیار مهم است. به خصوص ورزشکاران باید در انتخاب کفش مناسب برای تمرین یا رقابت، وسواس داشته باشند. کفش های ورزشی پس از مدت زمان معینی باید جایگزین شوند.
استفاده از گُوه و یا کفی پاشنه می تواند علائم را کاهش دهد.
آتل پا (اسپلینت شبانه)
چگونگی تاثیرگذاری آتل شبانه پا
هدف از استفاده از آتل شبانه پا افزایش انعطاف پذیری عضله ساق پا یعنی عضله‌ای است که بهبود آن برای درمان فاسئیت پلانتار (خار پاشنه پا)، التهاب تاندون آشیل و دیگر ناراحتی‌های کف و مچ پا مهم است. اگر صبح‌ها با برداشتن نخستین گام‌ها یا هنگام برخاستن پس از مدت زمانی طولانی نشستن درد پاشنه تشدید میشود، عضله‌های ساق پا به احتمال زیاد گرفته است.
این آتل ها پشت ساق و کف پا را در بر گرفته و فاسیای کف پا و تاندون آشیل را در حالت کشیده نگه می دارد که این باعث بلند تر شدن آن ها می گردد.
دستور استفاده از آتل پا
برای آگاهی از روش استفاده از آتل پاشنه پا باید به متخصص مراجعه کنید تا آتل را به اندازه کافی محکم و دورسی فلکشن (حرکت پا به سمت پشت و بالا) را تنظیم کند. با رعیات توصیه‌های زیر می‌توانید از آتل پا بهتر استفاده کنید.
- زانو را هنگام بستن آتل خم کنید تا کف پا بتواند راحت‌تر رو به بالا و به سمت زانو خم شود.
- ابتدا بند وسط را دور مچ پا ببندید تا پاشنه در وسط آتل بماند.
- بند دیگر را روی پا و دور ساق پا ببندید.
- آتل پاشنه پا را تنظیم کنید تا بیش از حد محکم نباشد و کاملاً راحت باشید.
- بست‌های قلاب‌دار دو طرف آتل را با توجه به میزان خم شدن پا به سمت زانو تنظیم کنید.
- بندها و بست‌ها را طوری ببندید تا کاملاً راحت باشید و کشش بیش از حد نباشد.
- استفاده از جدا کننده انگشت اختیاری است. این جدا کننده این امکان را به فاسیای کف پا می‌دهد تا خود را با خم کردن رو به بالای انگشتان اندکی بکشد. جدا کننده را می‌توانید مستقیم زیر انگشتان یا بین کفی پلاستیکی و مواد نمدی بگذارید.
- هنگام استفاده از آتل شبانه‌ی پاشنه پا خوابیدن به پهلو معمولاً راحت‌تر است. می‌توانید برای احساس راحتی بیشتر بالش باریکی را بین پاها بگذارید. اگر به پشت می‌خوابید، بهتر است بالش بزرگی را زیر زانوها بگذارید. اگر به روی شکم می‌خوابید، بالش زیر ساق پا بگذارید.
- لازم نیست آتل پا را تمام شب یا هنگام خواب ببندید. بسیاری از بیماران نمی‌توانند آتل شبانه را تمام ساعات شب تحمل کنند، اما برخی با بستن آن در طول شب نتیجه بهتری می‌گیرند.
همچنین می‌توان از روش‌هایی برای پیشگیری و جلوگیری از آسیب پاشنه پا استفاده کرد.
پیشگیری
شما می‌توانید با نگه داشتن وزن متعادل و سالم بدن، با گرم کردن و نرمش کردن قبل از انجام تمرینات ورزشی و با پوشیدن کفش های مناسب برای حمایت از قوس کف پا و سینه پا، از درد پاشنه پا پیشگیری کنید. اگر مستعد ابتلا به فاسئیت پلانتار هستید، تمرین های ورزشی که باعث کشش تاندون آشیل (ریسمان پاشه) و فاسیای پلانتار می‌شوند، می‌توانند به پیشگیری از آسیب دیدن مجدد این ناحیه کمک کنند. شما همچنین می توانید پس از فعالیت‌های ورزشی سنگین، کف پاهای خود را با یخ ماساژ دهید. گاهی اوقات تنها مداخلات مورد نیاز، یک دوره استراحت کوتاه و خرید کفش های پیاده روی یا دویدن جدید است.
