رگ به رگ شدن مچ پا: راه های کاهش درد و تورم بدون جراحی

به پارگی رباط‌های مچ پا رگ به رگ شدگی مچ پا گفته می‌شود. شایع‌ترین رگ به رگ شدگی مچ پا در قسمت جانبی (بخش خارجی) مچ پا اتفاق می‌افتد. این احتمال وجود دارد که پای شما در حین ورزش یا قدم گذاشتن روی یک سطح ناهموار رگ به رگ شده باشد- این اتفاق روزانه برای ۲۵ هزار نفر رخ می‌دهد. رگ به رگ شدگی مچ پا می‌تواند در شرایط شکستگی مچ پا نیز اتفاق بیفتد (زمانی که استخوان‌های مچ پا می‌شکنند)؛ با این حال معمولاً به صورت جداگانه رخ می‌دهد. تاخیر در مراقبت‌های پزشکی می‌تواند درمان و توان‌یابی پس از آن را به تاخیر بیندازد.

آناتومی مچ پا

در پای انسان چندین رباط وجود دارد. به طور کلی رباط‌ها ساختارهایی هستند که استخوان را به استخوان متصل می‌کنند. از سوی دیگر تاندون‌ها، عضله را به استخوان متصل می‌کنند و به عضلات اجازه می‌دهند تا به استخوان‌های مربوط به خود فشار وارد کنند. در موارد رگ به رگ شدگی مچ پا، چندین رباط دچار پارگی وجود دارند که دو مورد از مهم‌ترین آنها عبارتند از:

• رباط تالوفیبولار قدامی (ATFL) که استخوان ران را به استخوان فیبولا، روی بخش خارجی مچ پا متصل می‌کند.
• رباط فیبولار کالکانئال (CFL) استخوان فیبولا را به کالکانئوس متصل می‌کند.

رباط سومی هم در مچ پا وجود دارد که معمولاً پاره نمی‌شود. این ربا‌ط بیشتر در پشت مچ پا عمل می‌کند و رباط تالوفیبولار خلفی (PTFL) نامیده می‌شود.

آسیب‌هایی که به رباط‌های فوق وارد می‌شوند، باید با رگ به رگ شدگی شدید مچ پا متفاوت باشند که نوع شدیدتری از رگ به رگ شدگی مچ پا می‌باشد و شامل رباط‌هایی است که استخوان تیبیا (استخوان دراز روی بخش داخلی پا) را به استخوان فیبولا (استخوان روی بخش خارجی ساق پا) متصل می‌کنند.

علت رگ به رگ شدن مچ پا

همانطور که در بالا گفته شد، این آسیب‌ها زمانی رخ می‌دهند که مچ پا زیر وزن پا پیچ خورده باشد و این وضعیت وارونگی نامیده می‌شود. عوامل خطر برای رگ به رگ شدگی مچ پا، فعالیت‌هایی مانند ورزش‌های پرشی مثل بسکتبال و فوتبال هستند که ممکن است در آنها ورزشکار هنگام پریدن و پایین آمدن روی پا، دچار چرخش مچ پا شده یا یکی از بازیکنان روی مچ پای حریف فرود بیاید.

برخی از افراد مستعد پیچ خوردگی مچ پا هستند. این آسیب‌ها بیشتر در افراد دارای قوس کف پای بلند دیده می‌شود زیرا در این وضعیت صدمه دیدن مچ پا راحت‌تر است.

در کسانی که قبلا دچار پیچ خوردگی شدید مچ پا شده‌اند، چرخاندن و پیچ خوردگی مجدد مچ پا نیز به سادگی اتفاق می‌افتد. بنابراین یکی از عوامل خطر رگ به رگ شدگی مچ پا، داشتن سابقه پیچ خوردن قبلی یا بی‌ثباتی مچ پا (شل شدن مفصل مچ پا) است. همچنین ممکن است کسانی که دارای عضلات ضعیف به ویژه در قسمت داخلی استخوان مچ پا (در واقع عضلات این ناحیه، پشتیبانی کننده مچ پا می‌باشند) هستند، بیشتر از سایرین مستعد رگ به رگ شدگی مچ پا باشند.

علائم 

بیماران پس از پیچ خوردن مچ پا، درد را احساس می‌کنند. این درد معمولاً به دلیل آسیب وارونگی اتفاق می‌افتد؛ به این معنا که بخش پایینی پا، زیر وزن مچ پا یا بخش‌های فوقانی پا پیچ می‌خورد. این مشکل معمولاً در هنگام ورزش کردن اتفاق می‌افتد. بیماران از داشتن درد در قسمت خارجی مچ پا و درجات مختلفی از تورم و کبودی شکایت می‌کنند. ممکن است بسته به شدت پیچ خوردگی، فرد بتواند وزن خود را روی پا بیاندازد یا به هیچ وجه قادر به انداختن وزن روی مچ پا نباشد.

تشخیص

رگ به رگ شدگی مچ پا را می‌توان به راحتی تشخیص داد؛ چرا که یکی از آسیب‌های شایع است. درد در قسمت خارجی مچ پا، حساسیت به لمس و تورم و پایی که دچار آسیب نوع وارونگی است، می‌تواند نشان‌دهنده پیچ‌خوردگی مچ پا باشد. در این بیماران، عکسبرداری با اشعه ایکس معمولی نیز نشان می‌دهد که استخوان نشکسته و در عوض رباط‌های مچ پا پاره یارگ به رگ شده‌اند.

بسیار مهم است که یک آسیب را به راحتی، رگ به رگ شدگی قلمداد نکنید. زیرا ممکن است آسیب‌های دیگری نیز رخ داده باشند؛ به عنوان مثال تاندون‌های پرونئال می‌توانند دچار پارگی شوند. همچنین ممکن است در استخوان‌های دیگر در اطراف مچ پا شکستگی وجود داشته باشد؛ از جمله استخوان متاتارسال پنجم یا استخوان کالکانئوس (استخوان پاشنه). برای معاینه دقیق‌ به یک جراح ارتوپدی پا و مچ پا در محل زندگی خود مراجعه کنید.

ممکن است در موارد بسیار شدید، به انجام MRI احتیاج باشد تا تضمین شود که سایر مشکلات مچ پا مانند آسیب به غضروف اتفاق نیفتاده است. معمولاً انجام MRI برای تشخیص پیچ خوردگی مچ پا ضروری نیست و برای بیمارانی انجام می‌شود که بهبودی آن‌ها بسیار کند است یا روند بهبودی طبیعی در آن‌ها سپری نشده است.

درمان رگ به رگ شدن مچ پا

در اکثریت قریب به اتفاق، جراحی برای پیچ خوردگی مچ پا لازم نیست. حتی در موارد رگ به رگ شدگی بسیار شدید، در صورت درمان مناسب، این رباط‌ها بدون جراحی بهبود پیدا می‌کنند. نوع درمان با درجه رگ به رگ شدگی تعیین می‌شود. معمولاً در طبقه بندی سنتی، آسیب‌های رگ به رگ شدگی به درجه ۱ (خفیف)،  درجه ۲ (متوسط) و درجه ۳ (شدید) دسته بندی می‌شوند. با این وجود احتمالاً توانایی بیمار برای حمل وزن روی مچ پای خود، مهمترین عامل تعیین درجه است. کسانی که حتی پس از آسیب دیدگی قادر به انداختن وزن خود روی مچ پا هستند، احتمالاً خیلی سریع به فعالیت‌های عادی خود باز می‌گردند. کسانی که نتوانند پس از آسیب دیدگی راه بروند، معمولاً به استراحت کردن و بی‌حرکت کردن مچ پا احتیاج دارند. ممکن است درمان صحیح پیچ خوردگی مچ پا بتواند از درد مزمن و بی‌ثباتی جلوگیری کند.

کمک‌های اولیه

تمام کسانی که فکر می‌کنند دچار رگ به رگ شدگی مچ پا شده‌اند، باید کمک‌های اولیه دریافت کنند.

از قرار دادن هر گونه وزنی روی مچ پای خود خودداری کنید؛ زیرا این امر احتمال شکستگی استخوان و آسیب‌های دیگر را افزایش می‌دهد. در یک حالت راحت بنشینید و مچ پا را بالا ببرید تا تورم آن کاهش پیدا کند. می‌توانید برای کاهش تورم و درد، داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی یا NSAID مانند ایبوپروفن مصرف کنید .

در صورت امکان برای پشتیبانی از مفصل و جلوگیری از حرکت آن از بانداژ یا بریس موقت استفاده کنید. برخی از افراد می‌توانند در صورت در دسترس بودن عصا، از آن برای حفظ تعادل و تحرک در هنگام استراحت دادن مچ پا استفاده کنند. فشرده سازی به تثبیت مفصل آسیب دیده کمک می‌کند و می‌تواند تورم را کاهش دهد. سعی کنید عمل فشرده سازی را با پیچیدن یک بانداژ در اطراف مچ پای آسیب دیده انجام دهید. بانداژ باید کاملا محکم باشد اما نه آنقدر که در پوست فرو برود یا باعث صدمه دیدن یا بی‌حسی شود.

استراحت کردن

 استراحت دادن مچ پا، کلید درمان است و پوشیدن یک بریس می‌تواند به ثابت کردن ناحیه آسیب دیده کمک کند. تلاش کردن بسیار سریع پس از آسیب، برای بازگشت به ورزش‌ها یا سایر فعالیت‌ها می‌تواند خطر بروز آسیب دیگری را افزایش دهد.

گذاشتن یخ

استفاده از یخ می‌تواند جریان خون در ناحیه آسیب دیده را کاهش داده و به کاهش درد و تورم کمک کند. پزشکان توصیه می‌کنند برای رگ به رگ شدگی مچ پا، هر بار ۱۰ تا ۲۰ دقیقه از بسته یخ استفاده کنید. قبل از قرار دادن یخ روی پوست، آن را درون یک حوله بپیچید. اگر گذاشتن یخ به کاهش علائم کمک نکرد، به جای آن از درمان دیگری استفاده کنید.

بالا بردن پا 

بالا نگه داشتن مچ پای رگ به رگ شده می‌تواند گردش مایعات در مفصل را کاهش دهد. این امر تورم را کاهش داده و می‌تواند به کاهش درد کمک کند. سعی کنید در حالی که مچ پای آسیب دیده را روی یک بالش و بالاتر از سطح قلب خود قرار داده‌اید، بخوابید. هنگام نشستن یا استراحت کردن از چند بالش یا کرسی برای بالا نگه داشتن پا و مچ پای آسیب دیده استفاده کنید.

گرما 

اعمال حرارت باعث افزایش جریان خون در ناحیه آسیب دیده می‌شود که این امر می‌تواند سرعت التیام آن را بهبود ببخشد. برخی افراد از حرارت برای شل کردن عضلات سفت شده و کاهش درد و تنش استفاده می‌کنند.

با این حال اگر پای شما همچنان ورم دارد از گرما استفاده نکنید؛ چرا که این امر می‌تواند التهاب را افزایش داده و از سرعت بهبودی بکاهد. به محض فروکش کردن تورم سعی کنید هر بار ۱۵ تا ۲۰ دقیقه از بسته‌های حرارتی استفاده کنید. برخی افراد از بسته‌های یخ و گرما به صورت متناوب استفاده می‌کنند. در هر صورت تنها در شرایطی از بسته‌های حرارتی استفاده کنید که تورم از بین رفته باشد- هرگز بلافاصله پس از آسیب از بسته‌های گرم استفاده نکنید.

ماساژ 

ماساژ می‌تواند با افزایش گردش خون در ناحیه دچار رگ به رگ شدگی، به کاهش درد کمک کند. اگر آسیب دیدگی شما به طور خاصی شدید یا دردناک است؛ می‌توانید به دنبال دریافت مشاوره از یک ماساژ درمانگر متخصص باشید.

فرد می‌تواند برای جلوگیری از شدیدتر شدن آسیب‌ها، ماساژ ملایم در خانه را امتحان کند. بعضی افراد دریافته‌اند که ماساژ دادن پایین پا یا پاشنه باعث تسکین می‌شود و برخی دیگر از افراد تنها ماساژ اطراف مچ پا یا بالای آن را ترجیح می‌دهند. اگر ماساژ دادن باعث درد یا شدت یافتن علائم می‌شود، باید آن را متوقف کنید.

فیزیوتراپی 

فیزیوتراپی می‌تواند به طور خاص برای تمام افرادی که درد دراز مدت پس از رگ به رگ شدگی جدی را تجربه می‌کنند یا سابقه آسیب‌های مشابه دارند، مزایای بسیاری داشته باشد. فیزیوتراپیست برای شناسایی عضلات ضعیف یا سایر بافت‌هایی که باعث درد می‌شوند و خطر آسیب دیدگی را افزایش می‌دهند، مچ پای فرد را بررسی می‌کند. آنها همچنین درباره سبک زندگی فرد که ممکن است شامل انجام هرگونه ورزشی باشد از بیمار سوال می‌پرسند. فیزیوتراپیست از این اطلاعات برای ایجاد یک برنامه ورزشی شخصی استفاده می‌کند که باعث افزایش روند بهبودی شده و درد را کاهش می‌دهد.

TENS

TENS یا تحریک عصب الکتریکی از طریق پوست، برای کاهش درد و افزایش گردش خون استفاده می‌شود. اساساً ویبره TENS همان مسیری را طی می‌کند که درد برای رسیدن به مغز سپری می‌کند و از این طریق به جلوگیری از درد کمک می‌کند. TENS یک گزینه جایگزین عالی برای داروهای مسکن است که از دو یا چهار الکترود با جریان متقابل برای احاطه بر ناحیه تحت درمان استفاده می‌کند. ارتعاش /  ماساژ عمیق TENS به شل شدن عضلات کمک می‌کند و امکان بهبودی را فراهم می‌نماید. هنگام استفاده از TENS نباید ماهیچه را منقبض کنید.

تزریق استروئید

تزریق استروئید حاوی داروهای ساخته شده از گروهی از مواد است که کورتیکو استروئید نامیده می‌شوند. یک تزریق استروئید – یا یک شات کورتیزون- باعث کاهش تورم، سفتی و درد در پا و مچ پا می‌شود. استروئید مانند یک هورمون طبیعی که بدن برای متوقف کردن التهاب می‌سازد، عمل می‌کند. این درمان یک روش غیر تهاجمی و غیر جراحی است. تزریق استروئید معمولاً تنها چند دقیقه طول می‌کشد. پزشک معمولاً آن را در مطب خود انجام می‌دهد. بسته به ناحیه‌ای از پا یا مچ پای شما که دریافت کننده تزریق است، شما تزریق را به صورت نشسته یا دراز کشیده انجام خواهید داد. پزشک روی ناحیه محل تزریق، مواد بی‌حس کننده می‌زند یا این داروها را با تزریق استروئید ترکیب می‌کند. ممکن است احساس سوزش و گزش اندکی را تجربه کنید که به سرعت از بین می‌رود. ممکن است ناحیه محل تزریق برای چند روز دردناک باقی بماند. لازم است شما یک تا دو روز پس از تزریق به ناحیه آسیب دیده استراحت دهید. به محض دریافت تزریق استروئید پس از چند ساعت یا چند روز، کاهش درد را احساس خواهید کرد. این زمان بندی به نوع دارویی که دریافت کرده‌اید، بستگی دارد. حتی با وجود خطرات آن یک تزریق استروئید می‌تواند در کاهش درد پا و مچ پای شما بسیار موثر باشد.

ورزش کردن

به محض آن که مجدداً روی مچ پای خود بایستید، پزشک برنامه ورزش روزانه‌ای را برای شما تجویز می‌کند که به تقویت عضلات و رباط‌ها و همچنین افزایش انعطاف پذیری، تعادل و هماهنگی بدن شما کمک می‌کند. پس از آن ممکن است بتوانید  با بستن مچ پا یا استفاده از بریس پشتیبانی مچ پا، دوباره راه بروید، بپرید و بدوید.

ورزش‌های تقویتی

ورزش کردن می‌تواند قدرت و تعادل را بازیابی کرده و از ضعیف شدن عضلات آن بخش از بدن جلوگیری کند. این امر می‌تواند از خطر رگ به رگ شدگی مجدد مچ پا جلوگیری کند.

پس از فروکش کردن تورم و پس از آن که راه رفتن برای شما راحت شد، ممکن است شروع کردن ورزش‌های مچ پا ایده خوبی باشد. شما می‌توانید ورزش‌هایی که در ادامه آمده‌اند را روزانه ۱۰ تا ۱۵ دقیقه انجام دهید:

• روی یک پله کوتاه بایستید؛ در حالیکه پاشنه‌ها از پشت از لبه پله آویزان شده‌اند. پاشنه‌ها را اندکی پایین بیاورید و برای چند ثانیه در این وضعیت باقی بمانید. سپس دوباره پاشنه‌ها را تا بالای پنجه‌های پا بلند کنید.
• ۳۰ تا ۶۰ ثانیه سعی کنید تعادل خود روی یک پا را حفظ کنید و سپس پای خود را عوض کنید تا قدرت برابری در هر دو مفصل به وجود بیاید.
•  برای ایجاد مقاومت ملایم یک نوار ورزشی لاستیکی را را زیر پای خود حلقه کنید. مچ پا را در جهت عقربه‌های ساعت و سپس بر خلاف جهت عقربه ساعت حرکت دهید.
•  در حالیکه سعی می‌کنید تعادل خود را روی یکی از پاهای خود حفظ کنید، بیسبال بازی کنید.

کشش

وارد شدن آسیب به مچ پا، عضلات و ساختارهای مجاور آن را در معرض آسیب دیدگی قرار می‌دهد؛ به ویژه اگر بافت‌ها به دلیل استفاده نادرست ضعیف شده باشند، این احتمال بیشتر است.

حرکات کششی باعث قدرت و استحکام مفاصل می‌شوند و همچنین به افزایش گردش خون در  ناحیه آسیب دیده کمک می‌کنند که این امر می‌تواند باعث بهبود سریع‌تر مچ‌پا شود. شما می‌توانید حداقل ۳ بار در روز مچ پا را با حرکت دادن آن در همه جهات کشش دهید. سعی کنید پا را به سمت جلو خم کنید و سپس به سمت عقب بکشید یا آن را بر خلاف جهت عقربه‌های ساعت حرکت دهید و سپس حرکت دادن در جهت عقربه‌های ساعت را امتحان کنید.

با این حال مهم است که از کشش بیش از حد مچ پا یا حرکت دادن آن در جهتی که باعث درد می‌شود، خودداری کنید.

پیاده روی 

درد و تورمی که بلافاصله پس از رگ به رگ شدگی مچ پا به وجود می‌آید، ممکن است شدید باشد این امر می‌تواند قرار دادن وزن روی مفصل آسیب دیده را برای فرد غیر ممکن کند. پیاده روی پس از فروکش کردن تورم می‌تواند به افزایش بهبودی کمک کند. شما می‌توانید پیاده روی را با راه رفتن در مسافت‌های کوتاه درون خانه آغاز کنید و سپس با بهبود بیشتر مچ پا، به تدریج مسافت‌های بیشتری را راه بروید.

با این حال ممکن است راه رفتن، مستلزم قرار دادن مچ پا در یک موقعیت غیر طبیعی یا چرخاندن بدن برای جلوگیری از قرار دادن وزن بیشتر روی مفصل شود. اگر شما در چنین وضعیتی قرار دارید، یک تا دو روز صبر کنید و سپس دوباره راه رفتن را امتحان کنید.

سوالات رایج

رگ به رگ شدگی شدید مچ پا چیست و چه تفاوتی با رگ به رگ شدگی مچ پای معمولی دارد؟ 

رگ به رگ شدگی شدید مچ پا به پارگی رباط‌هایی گفته می‌شود که استخوان تیبیا را به استخوان فیبولا وصل می‌کنند. (این اتصال، اتصال سین دسموز  نیز نامیده می‌شود) این نوع از رگ به رگ شدگی متفاوت است و بسیار کمتر از رگ به رگ شدگی معمولی مچ پای جانبی (یعنی رگ به رگ شدگی که روی یک طرف مچ پا رخ می‌دهد) اتفاق می‌افتد.

آیا رگ به رگ شدگی مچ پا به درمان با عمل جراحی احتیاج دارد؟ 

اینکه رگ به رگ شدگی مچ پا برای درمان به عمل جراحی احتیاج داشته باشد، بسیار بسیار نادر است. در اکثریت موارد رگ به رگ شدگی مچ پا با استراحت کردن، گذاشتن یخ، فشرده سازی و بالا بردن مچ پا از سطح بدن همراه با فیزیوتراپی و بستن موقتی بریس درمان می‌شود.

 من بارها دچار رگ به رگ شدگی مچ پا شده‌ام. آیا جایی برای نگرانی وجود دارد؟ 

هر قدر دفعات رگ به رگ شدگی مچ پا بیشتر باشد، احتمال بروز مشکل بیشتر خواهد بود؛ به عنوان مثال رگ به رگ شدگی مچ پا می‌تواند منجر به آسیب‌دیدگی غضروف داخلی مفصل مچ پا شود. بنابراین شما باید  در صورت  رخ دادن رگ به رگ شدگی، پا و مچ پای خود را همراه با جراح ارتوپدی بررسی کنید.