دررفتگی نوعی آسیب به مفصل – ناحیهای که دو یا چند استخوان به یکدیگر متصل میشوند- است که در آن سر انتهایی استخوانها با یک نیروی بیرونی، از موقعیت طبیعی خود خارج میشود. این آسیب دردناک، موقتاً باعث تغییر شکل و بیحرکت شدن مفصل میشود. اگر به دررفتگی مفصل پا مشکوک هستید، سریعاً به پزشک معالج مراجعه کنید تا استخوانهای شما را به موقعیت طبیعی خود بازگرداند.
بیشتر جابجاییهای مفصلی اگر به درستی درمان شوند پس از چند هفته استراحت و توانیابی، به عملکرد طبیعی خود باز خواهند گشت.
استخوانهای پا و آناتومی
پای انسان از ۲۶ استخوان تشکیل شده است. این استخوانها در سه گروه قرار میگیرند. استخوانهای تارسال، استخوانهای متاتارسال و استخوانهای بند انگشتی (فالانژ)
استخوانهای تارسال
استخوانهای تارسال به استخوانهای درشت نی و استخوانهای نازک نی در بخش پایینی پا متصل شدهاند.
- استخوان کالکانئوس یا استخوان پاشنه: استخوان کالکانئوس بزرگترین استخوان تارسال است. این استخوان در زیر تالوس قرار دارد و در پشتیبانی از وزن بدن نقش اساسی دارد.
- استخوانهای تارسال: این پنج استخوان، قوس میانی پا را تشکیل میدهند. آنها استخوانهای میانی، وسطی، میخی شکل، جانبی، مکعبی و قایقی شکل هستند.
استخوانهای متاتارسال
استخوانهای متاتارسال گروهی از استخوانهای توبلار در وسط پا هستند. آنها به استخوانهای تارسال و استخوانهای بند انگشتی متصل میشوند.
استخوانهای متاتارسال در یک ردیف قرار میگیرند و پزشکان آنها را از ۱ تا ۵ شماره گذاری میکنند. استخوان اول ، نزدیکترین استخوان به قوس کف پا است و پنجمین استخوان در لبه بیرونی پا قرار دارد.
استخوانهای بند انگشتی
استخوانهای بند انگشتی، استخوانهای پنجههای پا هستند. انگشت دوم تا پنجم پا ، هر یک از ۳ استخوان بند انگشتی تشکیل شدهاند.
پزشکان این استخوانها را از سمت عقب به سمت جلوی پا، استخوانهای پروکسیمال، میانی و دیستال مینامند. انگشت بزرگ پا یا شست پا، تنها از دو استخوان بند انگشتی تشکیل شده است که پروکسیمال و دیستال هستند.
مفاصل استخوانهای بند انگشتی متاتارسال، مفاصل بین استخوانهای متاتارسال و فالانکس پروکسیمال در هر یک از انگشتان پا هستند. این مفاصل، سینه پا را تشکیل میدهند.
اولین مفصل فالانژ متاتارسال، در راستای انگشت بزرگ پا قرار دارد. این ناحیه یک محل رایج برای درد پا و سایر مشکلات است.
انواع دررفتگی پا
تقریباً ۱۰ درصد از شکستگیها در استخوانهای پا اتفاق میافتد. این استخوانها شامل موارد زیر هستند:
- هیندفوت: استخوان کالکانئوس و تالوس
- مید فوت: استخوان قایقی شکل مکعبی و سه استخوان میخی شکل
- فورفوت : ۵ استخوان متاتارسال و ۱۴ فالانژ
- پا همچنین دارای استخوانهای کنجدی (استخوانهای تعبیه شده در تاندون) است.
صدمات شدید پا میتواند منجر به درد طولانی مدت و از دست دادن عملکرد شود. شکستگیهای متعدد یا دررفتگی پا اغلب در موارد ترومای متعدد و شدید اتفاق میافتد و اگر درمان بلافاصله آغاز نشود، اگر پوشش دادن بافت نرم به تاخیر بیافتد، اگر بیمار متعاقباً دچار نئوریت یا دیستروفی سمپاتیک ریفلاکس یا موارد دیگر شود، نتایج بدتری به دنبال خواهد داشت.
شکستگیهای ناشی از فشار معمولاً در میان ورزشکاران شایع است و ممکن است در هر یک از استخوانهای پا و مچ پا، به جز انگشت کوچک پا اتفاق بیفتد.
مدیریت اولیه آسیب شامل یخ درمانی، بیحرکت کردن و بالا گرفتن پا است . هرگونه تاخیر در درمان اختصاصی مناسب میتواند خطر ابتلاء به استئوآرتروز تروماتیک در آینده را افزایش دهد. از دیگر عوارض احتمالی آن میتوان به عدم اتصال استخوانها، نکروز آواسکولار، سندروم کمپارتمان، صدمات عروقی، بدشکلیهای مچ پا پس از سانحه، و سندروم تونل تارسال اشاره کرد.
علتها
دررفتگیها معمولاً در ورزشهای تماسی مانند فوتبال و هاکی و در ورزشهایی که سقوط در آنها بسیار اتفاق میافتد، مانند اسکی، ژیمناستیک و والیبال شایع است.
از دیگر دلایل شایع آن، ضربات شدید به مفصل در حین تصادف با وسایل نقلیه موتوری و افتادن روی پا در حین سقوط از ارتفاع است.
عوامل خطر
عوامل خطر برای دررفتگی مفصل عبارتند از:
- حساسیت به افتادن. اگر شما در حین افتادن، از دستهای خود برای مهار ضربه استفاده کنید یا اگر با فشار روی یک بخش از بدن خود سقوط کنید، مانند افتادن روی لگن یا شانه، احتمال دررفتگی مفصل افزایش پیدا میکند.
- وراثت. بسیاری از افراد با رباطهای سست تر متولد میشوند که نسبت به سایر افراد بیشتر مستعد آسیب است.
- مشارکت در ورزش. بسیاری از دررفتگیها در حین ورزشهای سنگین یا تماسی، مانند ژیمناستیک، کشتی، بسکتبال و فوتبال اتفاق میافتند.
- تصادف وسایل نقلیه موتوری. این تصادفها شایع ترین علت دررفتگی مفصل ران، به خصوص در افرادی که از کمربند ایمنی استفاده نمیکنند است.
علائم
دررفتگی مفصل میتواند دارای علائم زیر باشد:
- بدشکلی آشکار یا خارج شدن استخوان از محل خود که مشخص باشد.
- تورم یا تغییر رنگ
- درد بسیار شدید
- عدم تحرک مفصل
عوارض
عوارض دررفتگی مفصل میتواند شامل موارد زیر باشد:
- پاره شدن عضلات، رباطها و تاندونهایی که به مفصل آسیب دیده قدرت میبخشند
- آسیب به اعصاب یا عروق خونی در مفصل یا اطراف آن
- در صورت دررفتگی شدید یا تکرار دررفتگی، مفصل مستعد آسیب مجدد خواهید بود.
- ایجاد آرتروز در مفصل آسیب دیده با افزایش سن
در صورت کشش یا پارگی تاندونها یا رباطهایی که از مفصل آسیب دیده شما پشتیبانی میکنند یا آسیب رسیدن به اعصاب و عروق خونی احاطه کننده این مفصل ، ممکن است برای ترمیم این بافتها به عمل جراحی نیاز باشد.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
تشخیص استخوان شکسته از استخوان از جا در رفته میتواند دشوار باشد. پس برای هر کدام از این آسیب دیدگیها به دنبال کمک پزشکی باشید. در صورت امکان، در مدتی که در انتظار ملاقات با پزشک هستید روی مفصل یخ بگذارید.
تشخیص
پزشک ممکن است علاوه بر معاینه آسیب، موارد زیر را نیز تجویز کند:
- اشعه ایکس . عکس برداری اشعه ایکس از مفصل برای تایید دررفتگی آن استفاده میشود اما ممکن است شکستگی استخوان یا سایر آسیب دیدگیهای مفصل شما را نیز نشان دهد.
- MRI . این روش تصویربرداری میتواند به پزشک در بررسی آسیب به بافتهای نرم اطراف مفصل دچار دررفتگی، کمک کند.
راه های درمان دررفتگی پا
درمان جابجایی مفصل، به محل آسیب و شدت آن بستگی دارد. این درمان ممکن است شامل موارد زیر باشد:
ریداکشن
ممکن است پزشک شما مانورهای ملایمی را برای کمک به بازگرداندن استخوانها به وضعیت طبیعی خود انجام دهد. بسته به میزان درد و تورم، ممکن است قبل از دستکاری استخوان از یک بیحس کننده موضعی یا حتی یا بیهوشی عمومی استفاده شود.
بیحرکت کردن
پس از بازگرداندن استخوانها به موقعیت طبیعی خود، ممکن است پزشک مفصل شما را با استفاده از اسپلینت یا اسلینگ برای چند هفته بیحرکت کند. اینکه چه مدت اسپلینت یا اسلینگ را بپوشید، به مفصل دچار آسیب و میزان آسیب دیدگی اعصاب، عروق خونی و بافتهای پشتیبانی کننده مفصل بستگی دارد.
جراحی
اگر پزشک شما نتواند استخوانهای جابجا شده را به موقعیت صحیح خود بازگرداند؛ یا اگر رگهای خونی یا اعصاب یا رباطهای اطراف مفصل آسیب دیده باشند، ممکن است به عمل جراحی باز نیاز داشته باشید. درصورت در رفتگیهای مکرر (به خصوص دررفتگی شانه) ممکن است عمل جراحی لازم باشد.
با چند روش ساده به عملکرد طبیعی پاهای خود بازگردید
پای شما یک اندام پیچیده است. پا تقریبا یک چهارم از استخوانهای بدن شما را در خود دارد. بنابراین شکستگیهای پا و در رفتگی در آن، میتواند ساده – تنها شامل یک استخوان- یا پیچیده – شامل چندین استخوان- باشد. بهبودی پس از شکستگی یا دررفتگی پا به نوع، محل، پیچیدگی و درمان آن بستگی دارد. پس از آنکه اسپلینت یا اسلینگ شما خارج شد، یک برنامه توانیابی تدریجی برای شما طراحی میشود که به بازگرداندن دامنه حرکت و قدرت مفصل شما کمک میکند. برخی از افراد فقط به استراحت نیاز دارند، در حالی که برخی دیگر به چندین هفته توانبخشی نیاز دارند .
برای تمرکز انرژی خود، از اهداف خاص توان یابی شروع کنید
هدف شما در طول توانیابی، مدیریت علائم و بازگرداندن مجدد عملکرد بدون درد پا، مانند قبل از آسیب است. این فرایند میتواند مدت طولانی به طول بیانجامد و بسته به نوع شکستگی پا و میزان آسیب دیدگی، یک چالش باشد. در برخی موارد، عملکرد پا و نحوه راه رفتن شما ممکن است هرگز به سطح قبل از آسیب دیدگی نرسد. از همان ابتدا درباره بهترین راهکارهای رسیدن به این اهداف و آنچه که باید انتظار داشته باشید با پزشک خود صحبت کنید.
وزن خود را روی پا نیندازید
ممکن است پزشک به شما بگوید وزن خود را روی پای اندازید. این وضعیت ممکن است در حین بهبود استخوانها تا چند هفته ادامه پیدا کند. استفاده از عصا به شما کمک میکند تا در حین راه رفتن، وزن را روی پای خود نیاندازید. اما اگر پزشک به شما اجازه دهد وزن خود را روی پای خود بیاندازید، ممکن است به یک کفش مستحکم و باثبات نیاز داشته باشید. وقتی استفاده از عصا یا کفش را کنار گذاشتید، مهم است که به استخوان خود بیش از حد فشار نیاورید. بسته به سن شما و آسیب دیدگی، بازیابی قدرت کامل استخوان ممکن است چندین ماه یا چندین سال طول بکشد.
برای پیشگیری از آسیبهای آینده گامهایی بردارید
اگر آسیب دیدگی شما ناشی از فشار بوده باشد ممکن است پزشک یا درمانگر شما، برای پیشگیری از مشکلات آینده، توصیه کند در ورزش روزمره خود تغییراتی ایجاد کنید. این تغییرات شامل انجام ورزشهای ترکیبی و فعالیت کم فشار در روزهای متناوب است. در هر نوع از شکستگی، تقویت عضلات اطراف استخوان و آغاز تدریجی فعالیتهای جدید کمک خواهد کرد. همچنین شما باید یک رژیم غذایی متعادل برای استحکام استخوان که شامل کلسیم و ویتامین دی باشد را رعایت کنید. درباره اینکه آیا برای تامین نیاز روزانه بدن خود به ویتامین، به مصرف مکمل نیاز دارید یا خیر با پزشک خود صحبت کنید.
مراقب اهداف بلندمدت خود باشید – بهبودی کامل
بهبودی ایدهآل از شکستگی استخوان یا دررفتگی، چیزی است که شما را به عملکرد بدون درد پا قبل از آسیب باز میگرداند. اگرچه ممکن است این امر در تمام موارد امکان پذیر نباشد؛ اما شما میتوانید سهم خود برای رسیدن به این هدف را انجام دهید. به خاطر داشته باشید که به آرامی کار خود را آغاز کنید و به تدریج پیش بروید. قرار دادن فشار بیش از حد روی پا پیش از زمان موعد میتواند مشکلاتی را ایجاد کند. اگر در هنگام انجام یک فعالیت احساس درد میکنید، زمان آن رسیده است که استراحت کنید. همانطور که پای شما بهبود پیدا میکند، پزشک به طور منظم شما را معاینه و بررسی خواهد کرد.
علائم خود را با محافظت، گذاشتن یخ، استراحت، فشرده سازی و بلند کردن پا مدیریت کنید
علائم شایع شکستگی ساده پا شامل درد، حساسیت، کبودی و تورم هستند. شما می توانید با دنبال کردن PRICE – مخفف محافظت، استراحت، گذاشتن یخ، فشرده سازی و بلند کردن پا- این علائم را مدیریت کنید. ممکن است لازم باشد حداقل برای ۴۸ ساعت این کار را انجام دهید. درباره مصرف داروهای بدون نسخه مسکن مانند ایبوپروفن (ادویل، مترین) یا ناپروکسن (Aleve) با پزشک خود مشورت کنید. ممکن است آسیبهای پیچیدهتر به اقدامات تهاجمی تری نیاز داشته باشند.
ورزشها و تمرینات فیزیوتراپی خود را دنبال کنید
شما پس از ثابت شدن محل شکستگی، تمرینات درمانی را آغاز خواهید کرد. این تمرینات شامل ورزشهای کششی، حرکتی و تقویتی هستند. ممکن است پزشک برای شکستگیهای ساده تمریناتی را توصیه کند که میتوانید در خانه انجام دهید تا عملکرد خود را مجددا به دست بیاورید. در موارد دیگر ممکن است لازم باشد با یک فیزیوتراپیست کار کنید. این ورزشها میتوانند در ابتدا دردناک باشند. در مورد درمان این درد، با پزشک یا فیزیوتراپیست خود صحبت کنید تا بتوانید به اهداف بهبودی خود دست پیدا کنید.
کار خود را آهسته شروع کنید و آهسته پیش بروید
ممکن است پزشک شما را تشویق کند تا مدت کمی پس از آسیب، مفصل خود را حرکت دهید. در صورتی که عمل جراحی داشتهاید ممکن است پزشک توصیه کند تا زمان بهبود زخم، از هرگونه حرکتی بپرهیزید. فعالیتهای شما به تدریج اضافه شده و به شدت آنها افزوده میشود. برای انجام فعالیتها و حرکتها، دستورالعملهای پزشک را دنبال کنید. انجام این فعالیتها با سرعت بیش از حد باعث بروز مشکلاتی میشود؛ از جمله اینکه ممکن است استخوان از موقعیت طبیعی خود خارج شود . اگر پای شما درد میکند، زمان آن رسیده است که استراحت کنید. درباره اینکه چه موقع برای بازگشت به فعالیتهای روزانه، کار و ورزش و فعالیتهای اوقات فراغت خود مناسب است، از پزشک خود بپرسید تا در این باره اطمینان حاصل کنید.
به دنبال عوارض احتمالی بگردید
اگر تب دارید یا در پای شما تغییر رنگ ، بیحسی و سوزن سوزن شدن و تورم بیش از حد وجود دارد، یا افزایش درد دارید، فورا با پزشک خود تماس بگیرید. تمام این موارد میتوانند نشانهای از عوارض باشند. آرتروز و درد مزمن میتواند مدتها پس از شکستگی پا رخ دهد. اگر علائم شما از بین نرفته یا پس از بهبودی پای شما بازگشته است، با پزشک خود مشورت کنید.
پیشگیری
برای جلوگیری از دررفتگی مفصل موارد زیر را رعایت کنید:
- برای جلوگیری از افتادن احتیاط کنید. چشمهای خود را به صورت منظم نزد پزشک معاینه کنید. اگر ممکن است داروهایی که مصرف میکنید سرگیجه به همراه داشته باشند، درباره ی آنها از پزشک یا داروساز خود سوال کنید. مطمئن شوید که نور خانه کافی است و خطراتی که در حین راه رفتن وجود دارد را ازبین می برید.
- در امنیت ورزش کنید . هنگام بازی کردن یا انجام ورزشهای تماسی، از وسایل محافظ توصیه شده استفاده کنید.
- از بروز مجدد آسیب جلوگیری کنید. وقتی یک بار مفصل دچار دررفتگی میشود، در آینده بیشتر از قبل مستعد دررفتگی خواهد بود. از این رو برای جلوگیری از آسیب مجدد، تمرینات تقویت کننده و ثبات دهنده را طبق توصیه پزشک یا فیزیوتراپیست انجام دهید تا پشتیبانی از مفصل خود را بهبود ببخشید.
