علت گرفتگی عضلات پا در شب: درمان گرفتگی ماهیچه پا در خواب

گرفتگی پا در هنگام شب یا گرفتگی عضلات بسیار شایع است و می‌تواند به علت نداشتن فعالیت جسمانی در طول روز، خستگی عضلات یا برخی اختلالات خاص به وجود بیاید. گرفتگی پا به اسپاسم کنترل نشده عضلات پا گفته می‌‌شود که یک اختلال دردناک است و معمولاً در عضلات ساق پا به وجود می‌‌آیند اما گاهی اوقات نیز کف پا یا ران را درگیر می‌کند. در اکثر موارد انجام دادن حرکات کششی ساده می‌‌تواند به رفع گرفتگی عضلات کمک نماید. روش‌های درمانی دیگری نیز وجود دارد و البته می‌توان به کمک روش‌های موجود از بروز این اختلال جلوگیری نمود. همه افرادی که به طور مداوم دچار گرفتگی عضله پا هستند باید به پزشک مراجعه نمایند تا علت بروز مشکل آنها مشخص گردد.

گرفتگی عضلات به چه معناست؟

گرفتگی پا به اسپاسم غیر ارادی پا گفته می‌شود که در اکثر موارد ساق را درگیر می‌نماید. در این حالت گرفتگی عضله باعث بروز ناراحتی یا درد شدید و سفتی در ناحیه مورد نظر خواهد شد. گرفتگی پا در شب می‌‌تواند باعث بروز مشکلات دیگری نیز شود و خواب بیمار را مختل نماید به نحوی که بیمار به طور متناوب بیدار شود و از آن جایی که نمی‌تواند خوب استراحت کند روز بعد خسته و کلافه به نظر می‌رسد. گرفتگی پا باعث می‌شود که خوابیدن بسیار دشوار باشد که این وضعیت با گذر زمان باعث بروز مشکلاتی از قبیل بی ‌خوابی خواهد شد. برخی از افراد اسپاسم شبانه پا را با سندروم پای بیقرار اشتباه می‌گیرند. اگرچه در برخی منابع اعلام شده است که کمبود برخی از انواع مواد معدنی باعث گرفتگی پا می‌‌شود معمولاً شواهد چندانی برای تایید این مسئله وجود ندارد. تحقیقات نشان داده است که مصرف برخی از انواع مکمل معدنی از قبیل کلسیم، منیزیم یا ویتامین ب۱۲ نمی‌تواند به رفع گرفتگی پا در همه افراد کمک کند.

علل و فاکتورهای خطر

در بخش زیر به توضیح برخی از علل احتمالی گرفتگی پا در شب و فاکتورهای خطر که ریسک ورود این اختلال را افزایش می‌‌دهند خواهیم پرداخت.

خستگی عضلات

با توجه به ارزیابی‌هایی که در این رابطه انجام شده است محققان به این نتیجه رسیده اند که خستگی عضلانی یکی از علل اصلی گرفتگی پا محسوب می‌شود. ورزشکارانی که به انجام فعالیت جسمانی سنگین می‌پردازند بیشتر در معرض خطر بروز این اختلال قرار می‌گیرند. کشش بیش از حد عضلات از قبیل انجام دادن فعالیت‌های ورزشی سنگین به مدت طولانی باعث می‌‌شود که فرد روز بعد دچار گرفتگی عضله پا شود. ایستادن به مدت طولانی در طول شب ناشی از انجام دادن برخی فعالیت‌های شغلی باعث خستگی عضله می‌شود و بیمار در طول شب دچار گرفتگی پا خواهد شد.

نداشتن فعالیت جسمانی در طول روز

یکی دیگر از علل گرفتگی عضله نداشتن فعالیت جسمانی و نشستن به مدت طولانی می‌باشد و افرادی که به واسطه شغلی که دارند مدت زیادی می‌‌نشینند دچار کوتاهی عضله و گرفتگی آن خواهند شد. در صورتی که فرد فعالیت جسمانی نداشته باشد و به کشش عضلات پای خود نیز نپردازد احتمال گرفتگی آنها افزایش پیدا می‌کند به نحوی که بیمار نمی‌تواند شب بخوابد. عضلات بدن افرادی که فعالیت جسمانی ندارند کوتاه تر می‌شود و این مسئله باعث می‌شود ریسک بروز اسپاسم یا گرفتگی آنها افزایش پیدا کند.

وضعیت بدن

نشستن یا دراز کشیدن در یک حالت خاص باعث محدود شدن حرکات بدن و گردش خون در پاها می‌شود. به عنوان مثال قرار دادن یک پا روی پای دیگر باعث گرفتگی آنها خواهد شد. برخی از افرادی که دچار گرفتگی پا در هنگام شب می‌شوند ترجیح می‌دهند بدن خود را کاملا بکشند تا به رفع این مشکل بپردازند.

بالا رفتن سن

با بالا رفتن سن احتمال گرفتگی پا در هنگام شب افزایش پیدا می‌کند و طبق تحقیقاتی که در این رابطه انجام شده است حدود ۳۳ درصد از افرادی که ۵۰ سال به بالا سن دارند بیشتر دچار گرفتگی پا خواهند شد.

بارداری

بارداری و گرفتگی پا در هنگام شب با یکدیگر ارتباط دارند و این امر می‌‌تواند به علت افزایش نیاز به مواد مغذی یا تغییرات هورمونی ایجاد شده در بدن ناشی از بارداری به وجود بیاید.

عوارض جانبی داروها

برخی از داروها باعث گرفتگی عضله می‌شوند که البته این مسئله در خصوص همه داروها صدق نمی‌کند اما برخی از داروهایی که باعث گرفتگی ماهیچه‌های بدن می‌شوند عبارتند از: ناپروکسن، تری پاراتید، رالوکسیفن، لوالباترول، آلبوترول، پرگابالین، سوکروز آهن وریدی، و مصرف بیش از حد استروژن.

اختلالات پزشکی

برخی از بیماری‌ها باعث می‌‌شود که ریسک گرفتگی پا در برخی از بیماران افزایش پیدا کند که تعدادی از آنها عبارتند از بیماری قلبی عروقی، دیابت، نارسایی کلیوی، تنگی کانال نخاع ناحیه لومبر، صافی کف پا، کم کاری تیروئید، استئوآرتریت، آسیب دیدگی عصب و اختلالات عصبی. افرادی که دچار هریک از این اختلالات هستند و تصور می‌کنند که باعث گرفتگی پای آنها نیز شده است باید برای معاینات بیشتر به پزشک مراجعه کنند.

چه موقع باید به پزشک مراجعه کرد؟

گرفتگی پا در شب می‌تواند یک وضعیت ناراحت کننده باشد و باعث بروز اختلالات خواب شود. در صورتی که فرد به طور مداوم دچار گرفتگی پا شود وهیچ یک از روش‌های خانگی کمکی به بهبود آن نکرده باشد باید به پزشک مراجعه کند تا علل احتمالی بروز این اختلال بررسی گردد و اقدامات درمانی لازم انجام شود. در صورتی که گرفتگی پا سایر عضلات بدن را نیز درگیر کند و بسیار شدید باشد مراجعه فوری به پزشک برای ارزیابی دقیق کاملاً ضروری است. پزشک بیمار را بررسی می‌‌کند تا بتواند سایر علل احتمالی اختلالات مرتبط با گرفتگی عضله را رد کند و در صورت نیاز درخواست انجام آزمایشات تخصصی را خواهد داد.

درمان گرفتگی پا در شب

 در بخش زیر به برخی از روش‌های درمانی موثر برای تسکین گرفتگی پا و پیشگیری از بروز مجدد آنها در آینده اشاره می‌کنیم.

کشش پا

اسپاسم و گرفتگی عضله می‌تواند به علت کشیدگی بیش از حد عضله یا تولید اسید لاکتیک در حین فعالیت ورزشی به وجود بیاید. این اختلال در ورزشکاران و افراد علاقه مند به ورزش از قبیل دوندگان، دوچرخه‌ سواران و وزنه برداران بیشتر به وجود می‌آید. به عنوان مثال هنگامی ‌که شما به طور طبیعی می‌نشینید و بلند می‌شوید هیچ گونه گرفتگی در عضله به وجود نمی‌‌آید اما برخی از افراد از قبیل افراد مسن یا افرادی که دچار آسیب دیدگی شده اند با گرفتگی عضله مواجه خواهند شد. تلاش بسیار زیاد برای راه رفتن باعث می‌‌شود که عضله در هنگام شب خسته شود و مقدار زیادی اسید لاکتیک در آن تجمع پیدا کند و همچنین پارگی‌های کوچکی در بافت نرم عضله به وجود بیاید. کشش عضلات پا به افرادی که به طور مداوم دچار گرفتگی پا می‌شوند توصیه می‌گردد.

گرفتگی عضلات دست و پا معمولاً به علت نشستن یا دراز کشیدن در حالت نامناسب که بدن نمی‌تواند به طور کامل استراحت کند ایجاد می‌گردد. به منظور پیشگیری از بروز چنین مشکلی باید اطمینان حاصل کنید که در بهترین حالت ممکن نشسته یا دراز کشیده اید و گردش خون به طور صحیح انجام می‌‌شود. شما باید سعی کنید در هنگام نشستن کمر خود را صاف نگه دارید و کف پای خود را نیز روی زمین قرار دهید. در حالت خوابیده نیز باید سر و بدن کاملاً راحت باشند و پاها به سمت بیرون کشیده شود. شما می‌توانید با کشش پاها و انگشتان خود به سمت صورت تان به کشش خفیف این قسمت بپردازید. شما باید پای خود را بکشید به نحوی که انگشت شما به سمت بالا هدایت شود و عضله ساق پای شما به آرامی کشیده شود حدود ۱۰ ثانیه در این حالت بمانید سپس به آرامی به نقطه شروع برگردید و سعی کنید این حرکت را ۳ مرتبه انجام دهید.

ماساژ درمانی

ماساژ دادن عضلات بدن یک روش موثر برای رفع گرفتگی پاها محسوب می‌شود. گاهی اوقات شما به کمک نیاز دارید تا گرفتگی پا به طور کامل برطرف شود. در صورتی که نمی‌توانید به راحتی پای خود را بکشید و به سمت بدن تان هدایت نمایید برای ماساژ این نقاط به کمک نیاز خواهید داشت. ماسور ورزشی در زمینه استفاده از تکنیک‌های ماساژ به منظور رفع گرفتگی عضلات تخصص دارد. ماساژ درمانی باعث ترمیم آسیب دیدگی بافت می‌شود و گردش خون در این ناحیه را افزایش می‌دهد تا سرعت بهبود افزایش یابد. ماساژ درمانی باعث شل شدن عضله و رفع اسپاسم آن خواهد شد. افرادی که قادر به مراجعه به مراکز ماساژ نیستند می‌توانند از مزایای ماساژ در منزل بهره‌مند شوند. در صورتی که قصد دارید خودتان به ماساژ پاهای تان بپردازید باید به آرامی‌ فرآیند درمان را آغاز نمایید. استفاده از ماساژ و حرکات کششی یک روش بسیار موثر برای افزایش گردش خون و رفع گرفتگی عضلات پا و بازو و سایر نواحی بدن است.

در صورتی که شما قصد دارید برای درمان مشکلات خود از قبیل گرفتگی پا به متخصص ماساژ مراجعه کنید باید اطمینان حاصل نمایید که در این زمینه کاملا آموزش دیده است. تعداد زیادی از متخصصین ماساژ با ماساژ آرامش بخش و ماساژ درمانی آشنایی دارند و می‌توانند به بهبود درد کمک نمایند. در صورتی که گرفتگی عضلات شما خفیف است و باعث ناتوانی جسمی شما نشده است می‌توانید از خدمات ماساژ به منظور بهبود شرایط خود استفاده کنید.

تغذیه مناسب و مصرف آب کافی

مصرف مواد مغذی مورد نیاز بدن و نوشیدن آب به مقدار کافی می‌تواند به سادگی از گرفتگی عضلات پا جلوگیری کند. حال آن که پایین بودن سطح مایعات بدن علاوه بر گرفتگی عضلات می‌تواند باعث بروز مشکلات دیگری نیز شود. افرادی که دچار گرفتگی عضلات پا هستند باید اطمینان حاصل کنند که مقدار آب مصرفی آنها کافی است. به منظور پیشگیری از کم آبی بدن باید همیشه یک بطری آب در دسترس شما قرار داشته باشد و در طول روز از آن بخورید. نوشیدن آب به مقادیر کم و در فواصل زمانی کوتاه بهتر از نوشیدن مقادیر بسیار زیاد آب می‌باشد. نوشیدن آب زیاد در هنگام شب باعث اختلال خواب خواهد شد و شما باید به طور منظم از خواب بیدار شوید و به سرویس بهداشتی بروید. شما می‌توانید با مصرف مواد غذایی تازه از قبیل انواع میوه و سبزی و کاهش مواد غذایی شور به تامین آب بدن خود کمک کنید. مصرف نوشیدنی‌های شیرین نیز باعث دفع آب بدن و کم آبی خواهد شد به همین دلیل باید سعی کنید این نوع نوشیدنی‌ها را کنار بگذارید. مصرف آبمیوه طبیعی به عنوان یک منبع مناسب برای تامین انواع ویتامین مورد نیاز بدن قابل قبول است اما هیچ عنوان نباید جایگزین آب شود زیرا سطح قند آن بالا است و می‌تواند مشکلات دیگری را برای شما به وجود بیاورد.

فیزیوتراپی

در برخی موارد گرفتگی عضلات پا دائمی است و با احساس درد بسیار زیادی همراه می‌شود به نحوی که منجر به اختلالات خواب خواهد شد. گاهی اوقات اصلاح رژیم غذایی و ورزش کردن و همچنین نوشیدن آب به مقدار کافی تاثیری در بهبود شرایط بیمار ندارد که در چنین شرایطی مراجعه به متخصص فیزیوتراپی می‌تواند به رفع علل فیزیکی درد از قبیل بد شکلی مفاصل یا آسیب دیدگی پنهان عضله کمک کند. متخصص فیزیوتراپی در زمینه ارزیابی و درمان انواع اختلالات و مشکلات فیزیکی تخصص دارد می‌‌تواند شرایط بیمار را به طور کامل ارزیابی کند تا بتواند با توجه به اطلاعات بدست آمده به طراحی یک برنامه درمانی مناسب بپردازد. متخصص فیزیوتراپی می‌تواند به درمان اختلالات متعددی از قبیل مشکلات عضله مانند پارگی عضله، بد شکلی مفصل، اختلالات وضعیتی و مواردی از این قبیل بپردازد. متخصص فیزیوتراپی می‌تواند با توجه به اطلاعات به دست آمده و علائم بیمار از روش‌های متعددی به منظور کنترل مشکل او استفاده کند.

متخصص فیزیوتراپی معمولاً از بیمار می‌‌خواهد به انجام حرکات کششی و ورزشی بپردازد تا به تدریج شاهد بهبودی خود باشد. بیمار باید ابتدا این تمرینات ورزشی را با متخصص فیزیوتراپی انجام دهد و پس از آن که نحوه انجام صحیح آنها را یاد گرفت به تنهایی و در منزل قادر به انجام این تمرینات خواهد بود. انجام دادن این تمرینات ورزشی به مدت چند هفته یا چند ماه با نتایج مطلوبی همراه خواهد شد به نحوی که بیمار شاهد تسکین گرفتگی عضلات خود و مشکلات مرتبط با آن خواهد بود.

درمان دستی

درمان دستی یکی از روش‌های درمانی موثر برای رفع گرفتگی عضله محسوب می‌شود. روش‌های مخصوص به حرکت در آوردن مفصل، به حرکت در آوردن بافت عمیق بدن و بازآموزی عضلانی از جمله روش‌های موثر برای رفع گرفتگی عضلات پا محسوب می‌شوند. برخی از تمرینات ورزشی مخصوص که به بهبود گردش خون در عضلات کمک می‌کنند نیز توصیه خواهد شد. برنامه درمان هر فرد با توجه به شرایط خاص او طراحی می‌‌شود و بر عضلات عمیق گردن و عضلاتی که در راه رفتن نقش دارند و همچنین عضلات شانه و کتف تمرکز دارد. بازآموزی الگوی تنفس نیز می‌تواند بسیار کمک کننده باشد. استفاده از تکنیک‌های ریلکسیشن و کنترل استرس در تسکین علائم بیمار بسیار کاربردی هستند. آموزش تکنیک‌های صحیح و حفظ حالت صحیح بدن می‌‌تواند به بهبود بیمار کمک کند تا به عرصه ورزش برگردد و بدون هیچ گونه مشکلی فعالیت‌های روزمره خود را انجام دهد.

دارو درمانی و محصولات ضد التهاب

در موارد شدید پزشک به تجویز دارو می‌‌پردازند تا گرفتگی عضلات پا و سایر نواحی بدن برطرف گردد اما در برخی موارد مصرف داروهای خاص می‌‌تواند باعث گرفتگی عضله شود. کم آبی بدن شایع ‌ترین علت اسپاسم عضله و گرفتگی پا است و در صورتی که شما از داروهای ادرار آور استفاده می‌کنید و به طور مداوم به سرویس بهداشتی می‌روید کم آبی می‌تواند باعث بدتر شدن مشکل شما شود. برخی از داروهای ادرار آور عبارتند از استاتین، لیتیوم، سایمتیدین، تربوتالین، نیفدیپین، سالبوتامول، فنوتیازین و پنی سیلامین. با این حال می‌‌توان از داروهای ضد التهاب و سایر محصولات برای درمان گرفتگی پا نیز استفاده کرد. برخی از داروهای ضد التهاب از قبیل قرص و ژل موضعی به صورت ترکیبی و نتایج خوبی را به وجود می‌آورند به عنوان مثال شما می‌توانید از قرص ایبوپروفن استفاده نمایید و در کنار آن به منظور کنترل حساسیت یا تورم ناشی از گرفتگی عضلات پا از ژل موضعی استفاده کنید. در صورتی که شما پس از گرفتگی دچار درد و حساسیت شده اید می‌توانید به منظور کنترل درد خود و بهبود الگوی خواب از پاراسیتامول استفاده نمایید. اگر هرگونه سوالی در ارتباط با مشکل خود یا داروهای تجویز شده دارید باید با پزشک مشورت نمایید.

پیشگیری از گرفتگی عضله در هنگام خواب

 پیشگیری از گرفتگی عضله بهترین اقدامی ‌است که می‌توانید به منظور بهبود سلامت خود و کیفیت خواب تان انجام دهید اما همیشه امکان پیشگیری از گرفتگی عضله وجود ندارد. برخی از اقداماتی که می‌‌توانند از گرفتگی عضله پیشگیری نمایند به شرح زیر می‌باشند:

ورزش سبک

برخی از افرادی که در طول روز به انجام تمرینات ورزشی سبک می‌پردازند کمتر دچار گرفتگی عضله خواهد شد. برخی از فعالیت‌های جسمانی از قبیل پیاده روی یا دوچرخه سواری قبل از خواب می‌تواند از بروز این مشکل جلوگیری کند.

مصرف آب به مقدار کافی

مصرف آب به مقدار کافی باعث می‌شود که مواد مغذی به عضله ارسال شوند و مواد زائد از آن خارج گردد. نوشیدن مایعات به ویژه آب در طول روز از گرفتگی عضله جلوگیری می‌کند و باعث بهبود عملکرد آن خواهد شد.

پوشیدن کفش مناسب

برخی از افراد متوجه شده اند که پس از تعویض کفش خود و استفاده از کفش مناسب کمتر دچار گرفتگی پا می‌شوند. در صورتی که شما به استفاده از کفش طبی نیاز دارید می‌توانید به متخصص پا پزشک مراجعه کنید تا در این زمینه شما را راهنمایی کنند.

اجتناب از پوشیدن لباس تنگ

وضعیت پاها در هنگام خواب نقش مهمی را در بروز گرفتگی پا ایفا می‌‌کند به همین دلیل بیمار باید از پوشیدن لباس تنگ خودداری نماید تا گردش خون به راحتی در این نواحی انجام گردد. همچنین استفاده از تشک نامناسب باعث محدود شدن حرکات پا و انگشت می‌شود و بدن را در حالت نامناسبی قرار می‌دهد که به این ترتیب بیمار دچار گرفتگی عضله خواهد شد.