روش های پیشگیری میخچه و پینه پا: از راه های خانگی تا درمان طبی

میخچه و پینه عارضه‌های دردناک و آزاردهنده‌ای هستند که در نتیجه ضخیم شدن ناحیه‌هایی از پوست که تحت فشار شدید قرار دارند، ایجاد می‌شوند. اصطلاح پزشکی برای پوست ضخیم شده‌ای که منجر به تشکیل میخچه و پینه می‌شود، هیپرکراتوز است. پینه  به ناحیه صاف و پراکنده‌تری از پوست ضخیم اشاره دارد، حال آن که میخچه ناحیه ضخیم و موضعی است که معمولاً شکلی مدور یا مخروط مانند دارد. میخچه که با نام‌های helomas یا clavi نیز شناخته می‌شود، گاهی اوقات ظاهری خشک، مومی یا نیمه شفاف دارد. پینه تیلوما (tyloma) نیز گفته می‌شود.

روش‌­های مختلفی برای درمان میخچه و پینه پا وجود دارد اما مهم‌ترین مسئله پیشگیری از ایجاد میخچه و پینه و جلوگیری از بروز مجدد آن است.

میخچه و پینه معمولا در کدام قسمت از پا بوجود می آید ؟

پینه و میخچه بر روی بخش‌هایی از پا و گاهی اوقات انگشتان ایجاد می‌شود. میخچه، حتی در صورت کوچک بودن، غالباً دردناک است. میخچه معمولاً در نقاط زیر ایجاد می‌شود:

• روی کف پا یا روی قوس متاتارسال (برجستگی کف پا)
• روی سطح خارجی انگشت پنجم پا (انگشت کوچک) در محل ساییده شدن انگشت به کفش
• بین انگشت‌های چهارم و پنجم: اکثر میخچه‌ها سخت و گوشتی رنگند، اما میخچه بین انگشتی غالباً مایل به سفید است و ظاهر نامنظمی دارد. میخچه بین انگشتی را میخچه نرم (heloma mole) نیز می‌گویند؛ میخچه سخت (heloma durum) شایع‌تر است و در نقاط دیگر ایجاد می‌شود.

علل ایجاد میخچه و پینه

از علل ایجاد میخچه و پینه می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• استخوان‌های کوچک پا و انگشتان پا در نزدیکی مفاصل کوچک انگشتان پهن‌تر و برجسته‌ترند. چنانچه فشار یا سایش مکرر بر روی پوستی که ناحیه سخت و کوچکی از استخوان را پوشانده است، وارد شود، پوست ضخیم می‌شود و در نتیجه میخچه یا پینه به وجود می‌آید.
• پوشیدن کفش تنگ یا نامناسب علت شایع‌تر وارد شدن فشار یا سایش به پوست است که منجر به ایجاد میخچه بالای انگشتان و کنار انگشت کوچک می‌شود.
• به علاوه راه رفتن یا دویدن بیش از حد معمولاً باعث به وجود آمدن پینه روی کف پا می‌شود. بنابراین  اگر ورزش یا فعالیت‌هایی را انجام می‌دهید که فشار مکرری را روی پا وارد می‌کند، بیشتر مستعد دچار شدن به پینه خواهید بود.
• اگر انگشت‌هایتان بسیار برجسته و استخوانی یا پوستتان نازک باشد یا بدشکلی‌ای در پا یا انگشتان پا وجود داشته باشد که باعث ساییده شدن پوست به داخل کفش شود، خطر ایجاد پینه یا میخچه بیشتر خواهد بود.
• انحراف انگشت شست نیز از عامل‌های ایجاد پینه و میخچه به شمار می‌آید.

نشانه‌ها و علائم

فردی که میخچه یا پینه روی کف پایش دارد، احساس می‌کند که روی سنگ راه می‌رود.

نشانه‌ها یا علائم زیر بیانگر وجود میخچه یا پینه است:

• برآمدگی سخت
• ضخیم و زبر شدن پوست
• خشک و پوسته پوسته شدن یا موم مانند و پوسته پوسته شدن پوست
• احساس درد یا حساس و ملتهب شدن زیر پوست

اگر میخچه یا پینه بسیار ملتهب یا دردناک باشد، بهتر است برای درمان آن اقدام کرد.

بیمارانی که دچار بی‌حسی و مشکلات عصبی هستند، پوست ضعیف یا گردش خون نامناسب دارند، قبل از امتحان کردن درمان‌های خانگی پینه و میخچه باید با پزشک معالجشان مشورت کنند.

بیماران مبتلا به دیابت، نوروپاتی محیطی و بیماری عروق محیطی باید تحت نظر پزشک درمان شوند.

عامل‌های خطر پینه و میخچه

عامل‌های خطر شایع پینه و میخچه به شرح زیر است:

• انحراف انگشت، انگشت چکشی، پاچنبری یا انگشت پتکی
• ناهنجاری‌های مادرزادی
• پیری
• کشاورزان، قایقرانان یا نوازندگانی که مدتی طولانی بدون پوشیدن دستکش محافظ مناسب با وسایل کار می‌کنند، پوستشان را در معرض سایش مداوم قرار می‌دهند.

عوارض پینه و میخچه

هرچند میخچه مشکل کوچکی به نظر می‌آید، اما اگر درمان نشود، به مرور زمان به عارضه‌ای جدی تبدیل می‌شود. متخصصین پا متوجه شده‌اند که نادیده گرفتن میخچه در درازمدت به عارضه‌های ناراحت کننده زیر دامن می‌زند:

• درد
• بورسیت
• استئومیلیت (عفونت استخوان)
• آرتریت سپتیک (عفونت مفصل)

تشخیص پینه و میخچه

پزشکان پینه و میخچه را با استفاده از روش‌های زیر تشخیص می‌دهند:

• معاینه بالینی: معاینه بالینی دقیق دست‌ها و پاها معمولاً برای تشخیص پینه یا میخچه کافی است. همچنین پزشک پرونده پزشکی بیمار را بری رسیدن به تشخیص قطعی بررسی می‌کند.
• رادیوگرافی دست یا پا: متخصص برای بررسی وجود ناهنجاری‌های استخوانی که ممکن است منجر به ایجاد میخچه یا پینه شده باشد، دستور می‌دهد که از دست یا پا عکس گرفته شود.
• نمونه‌برداری از دست یا پا: گاهی اوقات لازم است که نمونه‌برداری برای رد احتمال ابتلا به زگیل ویروسی یا کیست ایجاد کننده میخچه و پینه انجام شود. متخصص آسیب‌شناسی نمونه گرفته شده را زیر میکروسکوپ بررسی می‌کند.

عارضه‌های بالینی بسیاری هستند که نشانه‌ها و علائمی مشابه میخچه و پینه دارند؛ به همین دلیل پزشکان گاهی اوقات آزمایش‌های بیشتری را برای تشخیص افتراقی و اطمینان از نوع عارضه انجام می‌دهند.

درمان

درمان میخچه و پینه معمولاً با هدف جلوگیری از حرکات مکرری که موجب ایجاد این عارضه‌ها شده است، انجام می‌شود. پوشیدن کفش مناسب، استفاده از پدهای محافظ و مراقبت از خود به رفع پینه و میخچه کمک می‌کند.

اگر پینه و میخچه علی‌رغم رعایت این توصیه‌ها از بین نرود یا دردناک بشود، درمان‌های زیر برای تسکین درد پیشنهاد می‌شود:

• برداشتن پوست اضافی: پزشک پوست ضخیم شده یا میخچه بزرگ را با تیغ برمی‌دارد. این عمل معمولاً در مطب قابل انجام است. به هیچ وجه خودتان سعی نکنید که میخچه را با تیغ جراحی کنید، چون ممکن است دچار عفونت شوید.
• داروهای از بین برنده پینه: پزشک چسبی را که حاوی 40 درصد اسید سالیسیلیک است، روی پینه می‌زند. این چسب‌ها را می‌توانید بدون نسخه از داروخانه تهیه کنید. پزشک دستور استفاده از چسب و زمان تعویض چسب را اعلام می‌کند. همچنین پزشک راهنمایی‌تان می‌کند که آیا لازم است قبل از چسباندن چسب جدید، پوست مرده را با سنگ پا، سوهان ناخن یا سنباده صاف کنید یا خیر. پزشک گاهی اوقات ژل سالیسیلیک اسید را برای درمان ناحیه‌های بزرگتر تجویز می‌کند.
• کفی کفش: اگر پینه یا میخچه به دلیل بدشکلی پا به وجود آمده باشد، پزشک کفی سفارشی (ارتز) را برای پیشگیری از به وجود آمدن دوباره میخچه یا پینه توصیه می‌کند.

پیشگیری از پینه و میخچه

تنها راه برای پیشگیری از ایجاد پینه و میخچه این است که سایش و فشار شدید را روی ناحیه‌هایی از پا که مستعد پینه و میخچه است، کاهش دهید یا در صورت لزوم از بین ببرید. اگر این کار را نکنید، باید زمان و هزینه بیشتری را صرف چرخه باطل درمان میخچه و پینه و عود مجدد آن بکنید.

اندازه‌گیری حرفه‌ای پا و تهیه کفش مناسب و اندازه

اکثر مردم اهمیت اندازه‌گیری حرفه‌ای پا و تهیه کفش اندازه را دست‌کم می‌گیرند. طول و پهنای پا باید در نظر گرفته شود. بین انگشت شست و نوک کفش باید حدود نیم اینچ (یک تا یک و نیم سانتی‌متر) فضا باشد.

اگر کفشتان اندازه باشد، باید بتوانید انگشتانتان را آزادانه و بدون محدودیت تکان بدهید. بعضی کفاش‌ها می‌توانند کفش را در ناحیه‌هایی که احساس تنگی یا سایش می‌کنید، بکشند و بزرگ کنند.

نپوشیدن کفش نوک تیز یا پاشنه بلند

آیا مد روز به نظر رسیدن و پوشیدن کفش‌های نوک تیز و پاشنه بلند ارزش تحمل درد و ناراحتی و نگاه کردن به ظاهر ناخوشایند میخچه و پینه را دارد؟ اگر مستعد ابتلا به پینه و میخچه هستید، بعید است که بتوانید این کفش‌های ناراحت کننده را بپوشید.

پیشگیری جدی از پینه و میخچه ایجاب می‌کند با کفش‌هایی که انگشتهایتان را تحت فشار قرار می‌دهد یا پاشنه‌های بلند دارد، خداحافظی کنید. البته خودتان بهتر از هر فرد دیگری موقعیتتان را می‌دانید، پس شاید بتوانید همچنان بعضی کفش‌های مد روز را به پا کنید، در هر حال از یاد نبرید که اولویت با پیشگیری از میخچه و پینه است.

  کفشی را که کهنه و ساییده شده است، عوض کنید

حتماً یک جفت کفشی راحت دارید که چند ماه یا حتی چند سال است، هر روز به پا می‌کنید. درست است که این کفش راحت باعث درد نمی‌شود، اما به سرعت ساییده می‌شود. بنابراین اگر می‌خواهید از پاهایتان مراقبت کند، باید آن را مرتب عوض کنید.

برای مثال یک جفت کفش تنیسی را که هر روز موقع تمرین از آن استفاده می‌کنید، باید هر شش ماه یکبار عوض کنید. اگر کفی کفش ساییده شده باشد و پوشش داخلی آن از بین رفته باشد، به خوبی از پا در برابر ضربه‌هایی که هنگام راه رفتن یا ورزش به کف پا وارد می‌شود، محافظت نمی‌کند.

کفی، پد میخچه یا جدا کننده انگشت را از داروخانه‌ها تهیه کنید

اکثر داروخانه‌ها محصولات مختلفی را بدون نسخه برای مراقبت از پا می‌فروشند. کفی کفش را می‌توانید در اندازه‌های مختلف برای مدل‌های مختلف کفش زنانه و مردانه از داروخانه تهیه کنید تا فشار کمتری به پاهایتان وارد شود. پد میخچه نیز راه‌حل مناسبی برای جلوگیری از سایش است. جدا کننده انگشتان برای پیشگیری از میخچه یا پینه‌ای که دور یا بین انگشتان تشکیل می‌شود، ایده‌آل است.

برای تهیه کفی‌ها یا ارتزهای سفارشی به متخصص پا مراجعه کنید

اگر هیچ یک از راه‌حل‌های بالا کمکی به پیشگیری از عود میخچه یا پینه نکرد، بهتر است به متخصص پا یا پودیاتریست مراجعه کنید. متخصص وضعیت پا را ارزیابی می‌کند و توصیه‌های لازم را با توجه به وضعیت خاص پا ارائه می‌دهد.

ممکن است استفاده از کفی سفارشی یا حتی ارتز برای حمایت از پا، کاهش فشار وارد بر پا و اطمینان از توزیع مناسب وزن بدن بر روی پا در هنگام فعالیت لازم باشد. اگر پینه یا میخچه باعث درد و ناراحتیتان می‌شود، بهتر است در اولین فرصت از متخصص پا وقت بگیرید.

تغییر سبک زندگی و درمان‌های خانگی میخچه و پینه

اگر مبتلا به دیابت یا عارضه دیگری هستید که باعث اختلال در گردش خون شده است، قبل از درمان خانگی میخچه یا پینه با پزشک معالجتان مشورت کنید. اگر به بیماری خاصی مبتلا نیستید، درمان‌های خانگی زیر را برای از بین بردن میخچه یا پینه امتحان کنید:

• استفاده از پدهای غیرتجویزی: پد را روی محل ایجاد پینه یا میخچه قرار دهید تا از این ناحیه آسیب‌پذیر محافظت کند. هنگام استفاده از محلول‌های بدون نسخه یا چسب و پدهای حاوی دارو مراقب باشید. این محصولات حاوی سالیسیلیک اسید هستند؛ این ماده می‌تواند پوست را تحریک کند و منجر به ایجاد عفونت، به ویژه در بیماران مبتلا به دیابت یا دیگر عارضه‌های مختل کننده جریان خون شود.
• خیس دادن دست و پا در آب گرم: دست یا پایتان را در آب گرم و کف‌آلود خیس کنید تا پینه و میخچه نرم شود و به این ترتیب زدودن پوست ضخیم شده آسان‌تر شود.
• نازک کردن پوست ضخیم شده: پینه یا میخچه را هنگام استحمام یا بعد از حمام کردن با سنگ پا، سوهان، سنباده یا لیف بسابید تا لایه پوست زبر شده جدا شود. برای ساییدن پوست از وسایل تیز استفاده نکنید. اگر دیابت دارید، از سنگ پا استفاده نکنید.
• مرطوب کردن پوست: برای نرم شدن پوست، مرطوب کننده روی دست و پایتان بزنید.
• کفش و جوراب راحت بپوشید: تا زمان از بین رفتن میخچه و پینه، کفش و جوراب اندازه و راحتی بپوشید که از پایتان محافظت کند.