علت ورم پا و درمان آن

تورم قوزک یا مچ پا علامت بسیار شایعی بوده و می‌تواند به دلایل مختلفی به وجود آید. یکی از راه‌های مورد استفاده پزشکان برای تعیین دلیل ورم پا و درد مچ پا بررسی آن است که آیا ورم یک پا را درگیر کرده یا هر دو پا به طور مساوی دچار آن شده‌اند.گاه باید به علت درد مچ پا و ورم پا توجه کرد. در بسیاری موارد، دلیل ورم پا چیزی است که به درمان نیاز دارد، مانند یک عفونت یا یک جراحت.البته ورم پا در حاملگی در میان زنان نیز بسیار شایع است.
ادم  (تورم یا خیز) دو نوع است:‌  ادم فرورفته باعث می‌شود که در صورت فشار دادن بر ناحیه ورم کرده به مدت پنج ثانیه، در پوست فرورفتگی ایجاد شود. البته، پس از آن این فرورفتگی به آرامی از بین می‌رود. در ادم غیر فرورفته این فرورفتگی ایجاد نمی‌شود. عموماً این تورم بدون درد بوده و ممکن است که ورم مچ پا در یک یا هر دو مچ پا رخ دهد. اگر ادم شما با درد همراه است فوراً با پزشک خود تماس بگیرید.

علت‌ ها و دلایل

بعضی از شایع‌ترین عارضه‌هایی که می‌توانند باعث ورم پا شوند عبارتند از:

• تروما (آسیب وارد شده به بدن بر اثر ضربه): شایع‌ترین صدمات قوزک و مچ پا که باعث تورم می‌شوند عبارتند از پیچ‌خوردگی مچ پا، پارگی تاندون مچ پا و شکستگی. وجود فشار مداوم بر قوزک یا مچ پا یا کار کشیدن بیش از اندازه از آن‌ها هم می‌تواند باعث بروز تاندونیت (التهاب تاندون‌ها)، بورسیت (تورم کیسه مفصلی) و کشیدگی رباط یا عضله شود، که همگی دلایل بالقوه تورم هستند.

نشانه‌ها و علائم پیچ خوردگی مچ پا عبارتند از:
• درد، خصوصاً هنگامی که وزن بدن را روی مچ پای درگیر قرار می‌دهید
• تورم و گاهی کبودی
• محدود شدن دامنه حرکت
بعضی از افراد در هنگام بروز آسیب یک صدا یا حالت «تق» را شنیده یا احساس می‌کنند.این‌ها عارضه‌هایی هستند که بیشتر به خاطر انجام فعالیت‌های ورزشی یا هرگونه افزایش جدید در میزان فعالیت‌ها بروز می‌کنند، مانند راه رفتن یا دویدن بر روی نوعی از زمین که قبلاً تجربه آن را نداشته‌اید. 

•    آرتریت: آرتریت، یا التهاب مفاصل، می‌تواند باعث تورم موضعی در قوزک یا مچ پا شود. استئوآرتریت (آرتروز) که نوع شایعی از آرتریت است باعث ایجاد تورم گاه و بی‌گاه مفصل می‌شود، که معمولاً تنها در یک مفصل رخ می‌دهد. نقرس هم نوع دیگری از آرتریت است که عموماً باعث ایجاد یک تورم قرمز و دردناک در مفصل انگشت  شست پا و درد شست پا می‌شود. نقرس می‌تواند قوزک پا را هم درگیر خود کند. بعضی بیماری‌های خود ایمنی می‌توانند باعث تورم و نوعی از آرتریتی شوند که هر دو قوزک پا را به اندازه یکسان درگیر کند، مانند آرتریت روماتوئید، آرتریت پسوریازیس، لوپوس، و آرتریت واکنشی (سندرم ریتر ).

•    مشکلات وریدی: مشکلات مربوط به وریدهای پا اغلب باعث تورم در اندام پایین‌تر می‌شود. وریدها (سیاهرگ‌ها) خونی که اکسیژنش مصرف شده را به قلب برمی‌گردانند؛ آن‌ها با بالا رفتن سن آسیب می‌بینند که این باعث ایجاد ورم پا می‌شود. این وضعیت به نام نارسایی وریدی شناخته می‌شود و معمول‌ترین نشانه‌های آن عبارتند از: تورم دوره‌ای یکی از این اندام‌ها (هر چند که می‌تواند برای هر دو هم رخ دهد)، وجود وریدهای واریسی یا عنکبوتی روی قوزک یا پا، و به وجود آمدن یک لکه قهوه‌ای روی پوست که می‌تواند به مرور زمان گسترش پیدا کند.

تورم درد ساق پا همچنین می‌تواند نشانه‌ای از لخته شدن خون باشد، که به آن ترومبوز وریدی عمقی هم گفته می‌شود، که دارای عوارض بسیار خطرناکی بوده و نیازمند مراجعه فوری به پزشک است. شرایطی که در آن‌ها امکان حرکت دادن پا وجود ندارد (مانند مسافرت‌های هوایی، گچ پا یا بیماری‌های که نیازمند استراحت در بستر هستند) می‌توانند فرد را در معرض خطر ابتلا به ترومبوز وریدی عمقی قرار دهند.

سایر عواملی که چنین خطری را به وجود می‌آورند عبارتند از چاقی مفرط، سیگار کشیدن، بارداری، استفاده از داروهای پیشگیری از بارداری و اختلالات انعقادی ارثی . اگر شما خانمی هستید که داروهای پیشگیری از بارداری مصرف می‌کنید، در صورتی که سیگار هم بکشید یا یک اختلال انعقادی ارثی، به نام عامل 5 لیدن ، هم داشته باشید احتمال این که به ترومبوز وریدی عمقی دچار شوید بیشتر می‌شود.

•    عفونت: عفونت پوست یکی از دلایل شایع ورم پا بوده و معمولاً با درد و قرمزی همراه است. تورم اغلب با  عفونت ناشی از فرو رفتن ناخن پا در گوشت (ناخن فرورفته)، عفونت‌های بین انگشتان پا و حالت‌های شدید بیماری پای ورزشکار همراه است. راه‌های دیگر بروز عفونت در مچ پاها عبارتند از تروما (مانند زخم‌های سوراخ شده یا صدمات ناخن) و زخم‌های دیابتی. عفونت، حتی بدون ترومای مستقیم نیز می‌تواند در مفاصل ایجاد شود، البته این حالت بسیار کمتر شایع است.

•    بیماری‌ها: بیماری‌های شناخته شده‌ای که هر دو پا را به یک اندازه درگیر می‌کنند عبارتند از بیماری‌های قلبی، کلیوی، کبدی و آپنه مزمن خواب، و عوارض دیابت. سندرم پیش از قاعدگی (PMS) نیز یکی دیگر از بیماری‌های شناخته‌ شده‌ای است که باعث ورم پاها می‌شود.

•    داروها: بعضی داروهای تجویزی می‌تواند به یک اندازه در هر دو پا ورم ایجاد کنند. این داروها عبارتند از قرص‌های پیشگیری از بارداری یا داروهای جایگزینی استروژن، داروهای تستسترون، کورتیکواستروئیدها و سایر داروهای ضدالتهابی مانند داروی‌های ضد التهاب غیر استروئیدی، بعضی از داروهای خاص  فشار خون و داروهای آواندیا و آکتوس که داروهای دیابت هستند می توانند علت ورم پا بشمار آیند. الکل هم می‌تواند باعث تورم در پاها و قوزک پاها می‌شود.

•    بارداری: تورم، هم در پاها و هم در قوزک پاها، در طول باداری شایع بوده و دلیل آن وجود هورمون‌های بارداری، افزایش حجم خون جاری در رگ‌ها، و همچنین افزایش اندازه رحم است که به سیاهرگ‌هایی که خون را از پاها بالا می‌برند فشار می‌آورد. تورم پاها می‌تواند پس از زایمان هم رخ بدهد، که در این حالت ممکن است تا چند روز پس از زایمان ادامه داشته باشد. تورم در طول بارداری باید با پزشک یا ماما در میان گذاشته شود. هرگونه شروع ناگهانی تورم نیازمند مراجعه فوری به پزشک است، چون ممکن است از نشانه پره‌اكلامپسی‌ (فشار خون بارداری) باشد.

•    سایر دلایل:
– داشتن اضافه وزن
– بالا رفتن سن
– مصرف بیش از حد نمک
– ایستادن یا نشستن در یک حالت به مدت طولانی
– رفتن به ارتفاعات بالا

زمان مراجعه به پزشک

معمولاً افرادی که گاهی اوقات پاهایشان ورم می‌کند یا دلیل تورمشان را دقیقاً می‌دانند (برای مثال، شروع شغل جدیدی که مستلزم ایستادن در تمام طول مدت روز است) نیازی به مراجعه به پزشک ندارند. اما اگر بعد از انجام اقدامات احتیاطی برای جلوگیری از تورم باز هم دچار ورم شدید، آن موقع نیاز خواهد بود که به یک پزشک عمومی یا یک متخصص بیماری‌های پا مراجعه کنید. افرادی که به خاطر سر پا ایستادن در تمام طول روز ورم پا دارند می‌توانند با پوشیدن ارتزها (وسایل ارتزی)  ورم پای خود را  و عوارض ورم پا کم کنند.

تشخیص

پزشک برای تعیین علت ورم پا، از شما می‌خواهد که علائم و همچنین تاریخچه پزشکی خود را با جزئیات شرح بدهید. او، با داشتن این اطلاعات، تنها با معاینه اولیه مچ پاهایتان مطالب زیادی را در مورد وضعیت آن‌ها متوجه شود. توجه به اینکه ورم در یک مچ پا است یا هر دو مچ، و اینکه آیا با سایر علائم (درد، قرمزی، گرمی، تغییر رنگ پوست) همراه است نیز به تشخیص علت کمک می‌کند.

اگر با وجود بررسی گرفتن تظاهرات بالینی ، تاریخچه پزشکی و معاینه کامل فیزیکی باز هم دلیل واحدی یافت نشد، پزشک انجام آزمایش را پیشنهاد می‌کند تا بتواند به وسیله آن، یا دلیل مورد نظرش را تأیید کند و یا بی‌ ربط بودن دلایل محتمل دیگر را ثابت کرده و آن‌ها را از میان کل گزینه‌ها حذف کند. هرچند که نوع آزمایش به علائمتان بستگی دارد، اما در کل می‌تواند شامل آزمایش خون، آزمایش ادرار، آزمایش اولیه وضعیت خونریزی و انعقاد ، رادیوگرافی، نوار قلب یا نمونه‌برداری از بافت باشد. بسته به نتایج، ممکن است نیاز باشد که برای ارزیابی بیشتر به یک متخصص معرفی شوید.

راه ها و روش های درمان و پیشگیری

درمان ورم پا و درمان گرفتگی پا در بارداری به دلیل آن بستگی دارد. عموماً، ابتدا پزشک تلاش می‌کند که علت را درمان کند تا بیند آیا تورم کاهش می‌یابد یا خیر. کارهایی برای کاهش ورم پا نیز وجود دارد که می‌توانید در خانه آن‌ها را انجام دهید، از جمله:

•     بالا بردن پاها؛ برای رفع باد کردن پا لازم است که روزی سه تا چهار بار پاهایتان را به مدت 10 تا 15 دقیقه در حدود 30 سانتی‌متر بالاتر از سطح قلبتان نگه‌دارید
•     کاهش تحرک
•     مصرف داروهای ضدالتهاب
•     مصرف داروهایی مثل استامینوفن، آسپرین و ایبوپروفن
•     گذاشتن متکای گوه‌ای شکل  زیر پاها در طول ساعات خواب
•     پوشیدن کفش و  دمپایی مناسب
•     پوشیدن جوراب‌های ساپورت، مانند جوراب‌های ساق بلند الاستیک
•     نوشیدن آب به مقدار زیاد
•     کاهش مصرف نمک یا محدود کردن آن به 2 گرم در وز
•     اجتناب از ایستادن یا نشستن به مدت طولانی
•     کاهش اضافه وزن
•     افزایش پیاده‌روی برای بهبود گردش خون و تقویت عضلات
•     استفاده از کفی و کفش و صندل طبی

اکثر گزینه‌های فوق همچنین می‌توانند به عنوان گامی پیشگیرانه برای کمک به شما جهت پیشگیری کلی از ورم پا کمک کنند.