افزایش زاویه بین گردن استخوان ران و تنه استخوان بیش از 140 درجه باعث ایجاد عارضه کوکسا والگا (برون خمیدگی لگن) می‌شود. مانند عارضه کوکسا وارا، امکان دارد کوکسا والگا اکتسابی باشد و یا در اثر عوامل ژنتیکی ایجاد شود. ولی این عارضه در مقایسه با کوکسا وارا، به ندرت ایجاد می‌شود. کوکسا والگا معمولاً با زاویه استابولوم (حفره استخوان لگن) و نیم دررفتگی سر استخوان ران مرتبط می‌باشد.
این عارضه می‌تواند به زانوی پرانتزی مربوط باشد و منجر به افزایش فشار و تغییرات تخریبی زودهنگام در اجزای داخلی زانو شود.
جراحی لزوماً تنها راه درمان کوکسا والگا نیست. متخصصین مرکز جامع توان‌بخشی امید قبل از ارجاع بیمار برای انجام جراحی کوکسا والگا، با کمک درمان‌های ساده مانند ورزش و فیزیوتراپی به کاهش درد بیمار و تسریع روند بهبودی او کمک می‌کنند. اما پیش از تجویز هرگونه برنامه درمانی ابتدا شدت ناهنجاری را با معاینه و عکس‌برداری بررسی می‌کنند.
روند تشخیص عارضه شـامـل ارزیابی نحـوه گام‌بـرداری و دامـنه حرکـتی می‌باشـد و استفاده از آزمایـش‌های ساخــتار اسکلتی- عضلانی به تشخیص عارضه کمک می‌کنند. در برخی از مواقع، ارزیابی لگن یا کمر نیز الزامی می‌باشد. در نهایت امکان دارد از تصویربرداری رادیولوژی استفاده شود. در موارد خفیف، علائم کوکسا والگا به کمک روش‌های درمانی ملایم و ورزش تسکین پیدا می‌کنند.
بیماری کوکسا والگا چگونه ایجاد می‌شود؟
در هر نوزاد، گردن استخوان ران به سمت خارج دارای خمیدگی است. در طول روند رشد، سر استخوان ران به وضعیت صحیح خود بر می‌گردد. زاویه انحراف فمور (استخوان ران) بایستی در حالت عادی به طور متوسط 127 تا 130 درجه باشد.
تحت تأثیر برخی از عوامل، در غضروف تغییرات ایجاد شده و در روند فوق اختلال ایجاد می‌شود. وقتی که زاویه مورد نظر از 139 درجه بیشتر شود، بیماری کوکسا والگا ایجاد می‌شود. با گذشت زمان، این عارضه منجر به تغییرات شدید در ساختار استخوان‌ها و بافت‌های مجاور و در نهایت سبب از بین رفتن آن‌ها می‌شود و غضروف نیز دچار ساییدگی می‌شود. مفصل نیز بیشتر از قبل تغییر شکل داده و آرتروز مفصل لگن ایجاد می‌شود. آرتروز مفصل لگن یکی از شدیدترین عارضه‌ها محسوب می‌شود که دارای عوارض خطرناکی می‌باشد.
انواع بیماری کوکسا والگا
شایع‌ترین دلیل بروز بیماری کوکسا والگا، فلج مغزی به همراه دیگر اختلال‌های عصبی – عضلانی می‌باشند. افزایش کشیدگی عضلانی در قسـمت سر استخوان ران در اثر اسپاستیـسیته عضـلانی و نیـروهای غیر طبیـعی در نهایـت باعث ایجـاد دررفتـگی یا نیمه دررفتگی می‌شوند. انواع مختلف بیماری کوکسا والگا عبارتند از:
کوکسا والگای واقعی
کوکسا والگای واقعی در اثر توقف آپوفیز تروکانتر بزرگ یا غضروف گردن پس از جراحی ایجاد می‌شود. این حالت به صورت افزایش طول گردن استخوان ران در رادیوگراف‌های AP مشاهده می‌شود.
کوکسا والگای آشکار
این حالت در اثر آنته ورژن سر استخوان ران (چرخش استخوان ران به داخل) ایجاد شده و به صورت افزایش زاویه بین گردن و تنه استخوان ران مشاهده می‌شود.
کوکسا والگای ترکیبی
در عارضه‌های عصبی – عضلانی مانند فلج مغزی، ناهنجاری ایجاد شده معمولاً ترکیبی از آنته ورژن استخوان ران و کوکسا والگای واقعی می‌باشد.
تغییرات ایجاد شده در زاویه بین گردن و تنه استخوان ران پس از تولد
زاویه بین گردن و تنه استخوان ران با نام زاویه انحراف فمور نیز نامیده می‌شود.
زاویه کوکسا والگا در نوزادان در حدود 150 درجه می‌باشد و این زاویه به تدریج در بزرگسالان تحت تأثیر نیروی دور کننده و راه رفتن، به میزان 115 تا 120 درجه می‌رسد. این حالت در زمانی که کودک در سنین بین 2 تا 3 سالگی قرار دارد ایجاد می‌شود.
علت بروز کوکسا والگا، وارد شدن نیروی غیر طبیعی بر صفحه رشد فمورال پروگزیمال می‌باشد.
توانایی بازسازی زاویه بین گردن و تنه استخوان ران در اواخر دوران کودکی به میزان قابل توجهی کاهش پیدا می‌کند. در زمان جهش رشد در سنین نوجوانی، توانایی بازسازی زاویه بین گردن و تنه استخوان ران جهت انحراف به سمت داخل از بین می‌رود؛ چرا که قابلیت رشد به اندازه کافی جهت واکنش صفحه رشد وجود ندارد.
دلایل ایجاد بیماری کوکسا والگا
بیماری کوکسا والگا ممکن است فوراً پس از تولد و یا سال‌های بعد ایجاد شود. عوامل مختلفی باعث بروز این بیماری می‌شوند. این عوامل شامل:
- بیماری لیتل
- عواقب ناشی از فلج اطفال
- وجود تومور در ناحیه غضروف اپی‌فیز
در برخی از مواقع، این بیماری پس از راشیتیسم یا درمان نادرست آسیب‌دیدگی بروز می‌کند.
شایع‌ترین علت بروز کوکسا والگا، دیسپلازی لگن می‌باشد. در این عارضه، سر مفصل لگن به اندازه کافی رشد نکرده و یا استابولوم به شکل درست تشکیل نشده است.
شدیدترین حالت دیسپلازی، دررفتگی مادرزادی مفصل لگن می‌باشد. ولی انواع دیگر دررفتگی نیز خطرناک می‌باشند. در صورت عدم درمان، امکان بروز آرتروز در ناحیه لگن وجود دارد. با پیشرفت این عارضه، غضروف در استابولوم و غضروف سر استخوان ران تخریب می‌شوند. در بیش از 70 درصد از موارد، استابولوم دچار آسیب‌دیدگی می‌شود.
علائم کوکسا والگا
علائم کوکسا والگا بر روی تصاویر اشعه ایکس قابل مشاهده می‌باشند. پزشک در صورت وجود موارد زیر در دوره نوزادی، عارضه را تشخیص می‌دهد:
- محدودیت حرکتی مفصل لگن
- عدم تطابق چین‌های موجود بر روی پاها در زمان نزدیک شدن پاهای نوزاد
- شنیده شدن صدا در قسمت مفصل لگن در زمان باز شدن پاهای نوزاد
- اختلاف طول پاها
در صورت عدم درمان این عارضه، اختلالات مربوط به راه رفتن ایجاد شده و امکان دارد درد و لنگیدن نیز ایجاد شوند (به علت اختلاف طول پاها). در صورت بروز اختلال در مفاصل و پیشرفت آرتروز، درد تشدید می‌شود. در مراحل اولیه، پاها در زمان تحمل وزن دچار خستگی می‌شوند. امکان دارد در انتهای روز، علائم لنگیدن ایجاد شوند. در صورت وجود آرتروز، راه رفتن باعث ایجاد درد شده و بیمار نمی‌تواند پاهای خود را به سمت کنار حرکت دهد و با هر قدم درد شدید ایجاد می‌شود. در نهایت بیمار نمی‌تواند از خود مراقبت کند، میزان فعالیت او محدود شده و لنگیدن به طور دائمی ایجاد می‌شود.
نحوه تشخیص بیماری کوکسا والگا
استخوان ران از دو بخش تشکیل شده است: بخش افقی که گردن استخوان است و بخش عمودی تنه استخوان می‌باشد. زاویه بین این دو قسمت زاویه انحراف فمور می‌باشد. در حالت طبیعی این زاویه بین 127 تا 130 درجه می‌باشد. در صورتی که این مقدار کمتر از حد طبیعی باشد کوکسا وارا و بیشتر از این مقدار کوکسا والگا ایجاد می‌شود. این زاویه با استفاده از تصویربرداری با اشعه ایکس قابل مشاهده است.
درمان کوکسا والگا
فیزیوتراپی
متخصص فیزیوتراپی قادر است که بیماری کوکسا والگا را تشخیص دهد. در برخی از مواقع، امکان دارد به این منظور به تصویربرداری با اشعه ایکس، اولتراسوند و یا اسکن ام آر آی نیاز باشد. پس از تشخیص، متخصص فیزیوتراپی برنامه مناسب درمان کوکسا والگا را طرح‌ریزی می‌کند. درمان کوکسا والگا بسته به علت ایجاد درد در لگن به روش‌های مختلفی انجام می‌شود و معمولاً شامل موارد زیر می‌باشد:
- هیدروتراپی (آب‌درمانی)
- ماساژ
- ورزش جهت حفظ ثبات عضلات مرکزی بدن
- استفاده از نوار طبی
- برنامه تمارین ورزشی
- الکتروتراپی
درمان کوکسا والگا با جراحی
کوکسا والگا در کودکان لزوماً به درمان نیاز ندارد، مشروط بر این که استابولوم بسته به سن و وضعیت بیمار دارای رشد کافی باشد. جراحی استئوتومی واروس در چنین مواردی استفاده نمی‌شود و حتی ممکن است سبب اختلال در رشد لگن پس از جراحی شود.
در صورت نیاز، درمان کوکسا والگا با استفاده از استئوتومی اصلاحی استفاده می‌شود. اصلاح چرخشی آنته ورژن نیز در صورت وجود بایستی در نظر گرفته شود. استئوتومی چرخش مجدد استخوان ران روش موثری محسوب می‌شود. استئوتومی در قسمت بین یا زیر تروکانتر انجام می‌شود.
ممکن است جهت درمان دیسپلازی درجه 2 و آرتروز شدید از جراحی استفاده شود. به این منظور پزشک در استخوان برش ایجاد کرده و آن را به وضعیت صحیح برمی‌گرداند. از ابزار مخصوصی به نام وکلیک جهت تثبیت پا و کمک به تشکیل بافت استخوان جدید استفاده می‌شود. هیچ یک از روش‌های درمانی غیر جراحی دارای چنین تاثیری نمی‌باشند. مزایای جراحی شامل:
- انجام جراحی با حداقل تهاجم
- جراحی بدون خونریزی
- سرعت بالای جراحی (30 دقیقه)
- استفاده از ابزار پیشرفته
- دستیابی به نتیجه رضایت‌بخش در 99 درصد از موارد
- عدم ایجاد جای زخم بزرگ پس از جراحی
