قطع شدن یک عضو یک اتفاق ناخوشایند است که میتواند به علت تصادف و یا انجام عمل جراحی برای درمان یک مشکل جدی در عضو را بدهد. قطع شدن قسمتی از یک عضو معمولاً برای نجات کامل سایر اجزای عضو مورد نظر انجام میشود. در صورتی که قطع عضو از زانو یا کمی بالاتر برای ترمیم و بهبود پا ضروری باشد اکثر بیماران به جامعه بیماران قطع عضو ملحق میشود اما می‌‌توانند همچنان از باقیمانده استفاده کنند. برخی از بیماران قطع شدن پا را پایان بازدهی مثبت و شروع ناتوانی جسمی تلقی می‌کنند. در حالی که باید از قطع عضو تحت عنوان یک روش مناسب برای حفظ سایر اجزای یک اندام که زخمی شده است یا دچار عفونت شده یاد کرد تا فرد بتواند پس از این مرحله مجدداً به مرحله توان بخشی و بازدهی برسد. این گروه از بیماران به حمایت و اطمینان نیاز دارند و باید پس از اتمام این مرحله از درمان اعضای خانواده آنها سعی کنند آنها را به جامعه برگرداند تا بتوانند مجدداً به انجام فعالیت‌های روزمره خود بپردازند.
متخصصین کلینیک چند تخصصی پا (پدورتیک) امید با معاینه های دقیق و دوره ای و روش های پیشرفته درمانی و پیشگیرانه به بهبود مشکلات پای شما کمک خواهند کرد. متخصصین این کلینیک با روش های مختلف فیزیوتراپی، توانبخشی آماده خدمت رسانی به عزیزانی هستند که دچار قطع عضو شده اند. پس از آن که بیمار تحت توان بخشی قرار گرفت و فعالیت روزمره خود را از سر گرفت باید از عضو باقی مانده محافظت کند. آموزش دادن به بیمار، انتخاب کفش مناسب و معاینات تخصصی پا پس از قطع عضو از جمله اقدامات پیشگیری کننده در برابر بروز عوارض جانبی بیشتر است. باید معاینات منظم عضو قطع شده پس از بهبود این اندام شروع شود. بیمار باید یاد بگیرد به طور منظم به معاینه پای خود بپردازد و وجود حس در این اندام را بررسی نماید.
برای کسب اطلاعات بیشتر و یا رزرو نوبت در کلینیک امید میتوانید با شماره تلفن‌های02188801800 و 09107803155 تماس حاصل فرمایید.
چرا نیاز به قطع عضو لازم است؟
برخی از دلایل اصلی قطع عضو به شرح زیر می‌باشند:
- خون رسانی ناکافی به پا
- عوارض حاصل از دیابت از قبیل عفونت شدید
- تصادف شدید
- برداشتن تومور
- درد شدید و بد شکلی عضو یا زخم شدن پا
تا چه اندازه از پا قطع میشود؟
اندازه لازم برای قطع یک عضو به عواملی از قبیل میزان خون رسانی به پا، میزان و وسعت پخش شدگی عفونت و محل قرارگیری تومور بستگی دارد. پزشک با بیمار در خصوص اندازه لازم برای قطع یک عضو صحبت میکند و شرایط را برای او توضیح خواهد داد. قطع کردن پا در محلی که جریان خون رسانی مناسبی در آنجا وجود دارد اهمیت بسیار زیادی دارد به همین دلیل باید بالاتر از محل عفونت و تورم قطع شود. این کار به اندام مورد نظر کمک میکند بتواند پس از عمل ترمیم پیدا کند. قطع عضو باید در محل درست انجام شود تا در صورت تمایل به استفاده از عضو مصنوعی، پروتز به خوبی روی آن اندام قرار بگیرد. قطع عضو میتواند در هر سطحی انجام شود اما برخی از نقاط شایع به شرح زیر می‌باشد:
- قطع یکی از انگشتان پا
- قطع کامل پا قطع پا از زیر زانو
- قطع پا از بالای زانو
- قطع پا از مفصل ران
قبل از جراحی قطع عضو چه اتفاقی رخ می‌دهد؟
در صورت امکان قبل از جراحی قطع عضو، فیزیوتراپ با بیمار ملاقات میکند و آنچه که بیمار میتواند به کمک فیزیوتراپی به دست بیاورد را برای او به طور کامل شرح می‌دهد و او را تشویق میکند تا زمان شروع جراحی به طور مداوم راه برود و به او وسایل کمکی راه رفتن می‌دهد و برخی تمرینات ورزشی که باید انجام بدهد را برایش توضیح خواهد داد. همچنین میزان قدرت عضله و دامنه حرکات مفاصل او را بررسی میکند. هر چه میزان قدرت عضلات بیمار قبل از عمل بیشتر باشد میتواند پس از عمل با سرعت بیشتری شروع به راه رفتن کند.
در هنگام جراحی قطع عضو چه اتفاقی رخ می‌دهد؟
معمولا جراحی قطع عضو تحت بیهوشی عمومی انجام میشود و شما در طول جراحی خواب هستید و چیزی را احساس نمی‌کنید. معمولاً از بی حسی منطقه‌ای (درون نخاع) استفاده میشود که از تزریق داروی بیهوشی برای بی حس کردن بخش بزرگی از بدن از قبیل دست یا پا استفاده خواهد شد و شما هیچ گونه دردی را احساس نخواهید کرد. در صورتی که پزشک از بیهوشی منطقه‌ای استفاده کند به شما مقداری داروی آرام بخش داده خواهد شد البته با توجه به وضعیت پزشکی شما ممکن است پزشک تصمیم بگیرد از بیهوشی عمومی استفاده نماید. جراح و متخصص فیزیوتراپی در خصوص مناسب ترین نوع بیهوشی برای شما تصمیم گیری خواهند کرد و نوع بیهوشی را شرح خواهند داد.
فیزیوتراپی
متخصص فیزیوتراپی تمریناتی را برای دست و پا به شما آموزش می‌دهد و نحوه راه رفتن و جابجا شدن از رختخواب به ویلچر و نحوه استفاده از ویلچر را یاد خواهد داد. همچنین در صورتی که استفاده از پروتز برای شما مناسب باشد نحوه استفاده از آن را نیز به شما یاد خواهد داد. برنامه فیزیوتراپی هر فرد با توجه به شرایطی که دارد تعیین میشود و به اهداف او از درمان بستگی دارد.
کار درمانی
متخصص کار درمانی به شما کمک میکند به یک فرد مستقل تبدیل شوید و به شما کمک میکند تا بتوانید تا حد امکان به زندگی روزمره خود برگردید. همچنین به شما کمک میکند به انجام کارهای خود از قبیل آماده کردن غذا و انجام امور نظافتی بپردازید و نحوه نشستن روی ویلچر و استفاده از آن را به شما یاد خواهد داد. برخی از آنها منزل بیمار را بازدید می‌کنند تا از در دسترس بودن ویلچر اطمینان حاصل نمایند و در خصوص نیاز به وسایل کمکی یا تغییر دکور منزل تصمیم گیری خواهند کرد. متخصص کار درمانی بر اساس میزان پیشرفت‌تان با شما در باره اهدافی که دارید صحبت خواهد کرد و پیشنهاداتی را در خصوص توان بخشی پس از مرخص شدن از بیمارستان ارائه خواهد داد.
مراحل فیزیوتراپی و توان بخشی پس از قطع پا
پس از جراحی قطع پا همه افراد با سرعت یکسان شروع به بهبود نمی‌کنند و بهبودی پس از عمل به عواملی از قبیل سطح سلامت فرد و تجربیات فردی او بستگی دارد. اطلاعاتی که در بخش زیر ارائه می‌کنیم یک راهنمای عالی برای شما است که میتواند یک دیدگاه کامل را در خصوص فیزیوتراپی پس از جراحی در اختیارتان قرار دهد.
روز اول و دوم پس از جراحی
این احتمال وجود دارد که در روز اول و دوم پس از جراحی شما احساس خواب آلودگی داشته باشید که به تاثیر داروی بیهوشی مربوط است و یک مسئله کاملاً طبیعی محسوب میشود. پزشک برای کنترل درد به شما داروی مسکن می‌دهد. اگر پس از جراحی دچار درد از قبیل درد فانتوم شدید به پزشک یا پرستار خود اطلاع دهید. ممکن است هنگامی که در بستر دراز کشیده‌اید هیچ گونه دردی را احساس نکنید و تصور کنید که به داروی مسکن نیاز ندارید. در جلسات فیزیوتراپی پزشک از شما می‌‌خواهد به انجام تمرینات ورزشی بپردازید به همین دلیل مصرف کردن داروهای مسکن در ساعات تعیین شده اهمیت زیادی دارد تا سطح درد در هنگام استراحت و در هنگام راه رفتن به خوبی کنترل شود.
روز سوم تا پنجم پس از جراحی
اگر بتوانید روزی یک ساعت به صورت صاف دراز بکشید به نحوی که بتوانید تا جایی که ممکن است ران خود را صاف نگه دارید بسیار عالی است. این کار ریسک سفت شدگی ران شما را به حداقل می‌‌رساند زیرا در صورتی که ران سفت شده باشد راه رفتن به کمک پروتز بسیار دشوار خواهد بود. هنگامی که به تدریج احساس بهتری پیدا کردید و سطح درد شما بهبود یافت متوجه می‌شوید که میتوانید کمک بیشتری به خودتان نمایید. پزشک به شما کمک میکند تا جایی که امکان دارد مستقل باشید. به تدریج شما میتوانید به انجام تمرینات ورزشی بیشتری بپردازید به نحوی که قدرت و اعتماد به نفس شما بهبود پیدا میکند و میتوانید به باشگاه بروید.
روز ششم تا دهم پس از جراحی
پس از روز ششم تا دهم شما میتوانید روزی یک تا دو بار به باشگاه بروید. پس از آن که جراح و مشاور توان بخشی شما احساس کرد که زخم پا به اندازه کافی بهبود پیدا کرده است میتوانید برای راه رفتن زود هنگام از وسایل کمکی استفاده نمایید. باید قدرت و توان عضلانی کافی داشته باشید و بتوانید در میله‌های مخصوص راه رفتن صاف بایستید و حدود ۸ تا ۱۰ دقیقه در همان حالت بمانید. هدف از کاربرد وسیله‌ای که از آن استفاده میکنید به سطح قطع شدگی عضو بستگی دارد. همه افراد قادر نخواهند بود در راه رفتن آزمایشی شرکت کنند و متخصص فیزیوتراپی با شما در این خصوص صحبت خواهد کرد.
روز یازدهم تا بیست و یکم پس از جراحی
در صورتی که از بخیه‌های جذبی استفاده نشده باشد در این دوره پرستار اقدام به کشیدن بخیه‌ها خواهد کرد. در صورتی که شما وضعیت بهتری داشته باشید و همه مراحل بالا را با موفقیت پشت سر گذاشته باشید در این مرحله پزشک به شما اجازه مرخصی خواهد داد و میتوانید به منزل برگردید.
زخم پای شما
عضو قطع شده توسط بانداژ پوشانده میشود تا از آن محافظت گردد. از برداشتن بانداژ بدون اجازه پزشک خودداری کنید زیرا این کار میتواند باعث بروز عفونت شود. متخصص فیزیوتراپی شما را تشویق میکند به عضو قطع شده خود دست بزنید و از روی بانداژ آن را لمس کنید. این کار باعث میشود که عضو قطع شده نسبت به لمس کردن طبیعی حساسیت بسیار زیادی نداشته باشد. پزشک برای پرسه زدن در اطراف استفاده از ویلچر را پیشنهاد میکند تا شما بتوانید مجدداً شروع به حرکت کردن نمایید. پزشک نحوه استفاده صحیح از ویلچر را به شما یاد خواهد داد اطمینان حاصل میکند که به طور صحیح از آن استفاده میکنید. در صورتی که پای شما از زیر زانو و یا از بالای زانو قطع شده است یک صفحه مخصوص به ویلچر شما متصل خواهد شد که در هنگام نشستن روی ویلچر از پای شما محافظت میکند و از میزان تورم آن می‌کاهد. پزشک به شما کمک میکند روی ویلچر بنشینید و پای خود را روی این صفحه مخصوص بگذارید سپس چند تمرین ساده را به شما آموزش می‌دهد تا مفاصل اندام‌های بالا و پایین بدن شما به حرکت در بیایند. در صورتی که پای شما از زیر زانو یا بالای آن قطع شده است لطفاً از قرار دادن بالش یا قرار دادن تشک برقی زیر زانوی خود اجتناب کنید زیرا ممکن است زانوی شما سفت و خشک شود. در صورتی که برای راه رفتن از پای مصنوعی استفاده میکنید باید در هنگام راه رفتن زانوی شما کاملاً صاف باشد.
جوراب فشاری مخصوص عضو قطع شده
جوراب فشاری یک نوع بانداژ سفت و ارتجاعی برای بخش باقیمانده پا است که به کنترل تورم پا کمک میکند. متخصص فیزیوتراپی به شما یک جوراب می‌دهد و نحوه استفاده از آن را یاد خواهد داد. ممکن است در ابتدا پوشیدن آن برای شما دشوار باشد زیرا به نحوی طراحی شده است که سفت باشد اما تا زمانی که در پوشیدن آن مهارت کسب کنید پرستار به شما کمک خواهد کرد. نباید در ساعات خواب و یا در شب از این جوراب استفاده کنید زیرا نمی‌دانید که عضو باقی مانده چه احساسی دارد. در صورتی که جوراب باعث بروز درد شده است یا آن که محل زخم بسیار دردناک شده جوراب خود را در بیاورید و در این خصوص با متخصص فیزیوتراپی صحبت کنید.
استفاده از پروتز پا
همه افرادی که قسمتی از پای خود را از دست می‌‌دهند قادر به استفاده از پای مصنوعی نخواهد بود و این مسئله به عوامل و فاکتورهای مختلفی بستگی دارد. برخی از آنها عبارت هستند از: میزان بهبودی شما پس از قطع عضو، سطح عمومی سلامت شما، بیماری عضو باقی مانده و توانایی راه رفتن شما قبل از قطع عضو. در صورتی که شما در سطح سلامتی مناسب قرار داشته باشید و همه شرایط لازم برای استفاده از پای مصنوعی را دارا باشید پزشک در این خصوص با شما صحبت خواهد کرد. اگر شما متقاضی مناسبی برای پروتز پا باشید و مراحل آزمایشی اولیه برای راه رفتن را با موفقیت تکمیل کرده باشید پزشک استفاده از پروتز را برای شما تجویز خواهد کرد سپس قالب عضو باقی مانده را تهیه میکند و مراحل ساخت پروتز را آغاز می‌نماید.
در صورتی که نتوانید از پای مصنوعی استفاده کنید چه باید کرد؟
برخی از افرادی که دچار قطع عضو می‌شوند ممکن است متقاضی مناسبی برای پای مصنوعی نباشند. برای راه رفتن با پای مصنوعی شما به انرژی بسیار زیادی نیاز خواهید داشت و وجود برخی از بیماری‌ها و اختلالات پزشکی میتواند باعث محدودیت در توانایی حرکتی شما شود که پزشک در این خصوص با شما صحبت خواهد کرد. در صورتی که شما متقاضی خوبی برای استفاده از پروتز نباشید بازم پزشک به شما کمک میکند به یک فرد مستقل تبدیل شوید و متخصص فیزیوتراپی تمرینات و حرکات ورزشی را برای بهبود عملکرد شما ادامه خواهد داد تا شما بتوانید به کمک ویلچر در اطراف منزل پرسه بزنید. با توجه به شرایط محیط منزل شما ممکن است لازم باشد تغییراتی در منزل ایجاد شود تا نیازی به بالا رفتن از پله‌ها نداشته باشید. پزشک ممکن است ارزیابی منزل شما بپردازد و نحوه جابجا شدن در منزل را به کمک ویلچر به شما یاد بدهد. در صورتی که شرایط شما رو به بهبود برود میتوانید در مراحل بعدی برای پای مصنوعی اقدام کنید.
مراقبت از پا
مراقبت از بخش باقیمانده پا اهمیت بسیار زیادی دارد و هرگز نباید مشکلات کوچک را نادیده بگیرید زیرا ممکن است به یک مشکل بزرگ تبدیل شوند و شما به مراقبت در بیمارستان نیاز داشته باشید. به همین دلیل باید:
- هر روز پای خود را معاینه کنید.
- هر روز پای خود را بشوید. به منظور پیشگیری از بروز سوختگی پوست ابتدا دمای آب را با آرنج خود امتحان کنید.
- با دقت پای خود را خشک کنید و از خشک کردن بین انگشتان غافل نشوید.
- ناخن پای خود را به صورت مرتب کوتاه کنید. در صورتی که هر گونه تغییری در حس شما از پا به وجود آمده است بهتر است با پزشک خود مشورت کنید.
- در صورتی که انگشت پای شما قطع شده است و سایر اجزای پا وجود دارد از یک مرطوب کننده غیر معطر استفاده کنید و پاشنه پای خود را با آن چرب کنید اما از چرب کردن بین انگشتان پا خودداری کنید.
- ترک خوردگی یا بریدگی پوست را به کمک یک بانداژ خشک و استریل بپوشانید و از ترکاندن هرگونه تاول پوستی اجتناب کنید زیرا این کار میتواند باعث بروز عفونت شود.
- از مناسب بودن کفش با پای خود اطمینان حاصل کنید.
- به طور مرتب با پزشک خود در ارتباط باشید و از همه نکاتی که به شما گوشزد کرده است پیروی کنید.
