پای پرانتزی اختلالی است که به علت مشکلات ژنتیکی، بیماری یا آسیب دیدگی به وجود میآید. در این اختلال هنگامی که فرد می‌ایستد فاصله پاهای او از ناحیه زانو بیشتر از فاصله مچ هر دو پا است و این امر باعث میشود پاها پرانتزی به نظر برسند. پرانتزی شدن پاها میتواند باعث بروز درد زانو به ویژه در هنگام فعالیت جسمانی شود. عوارض پای پرانتزی در بزرگسالان به کمک روش‌های مانند فیزیوتراپی، ورزش و ماساژ تا حد قابل توجهی درمان میشود.
پای پرانتزی چیست؟
پای پرانتزی در علم پزشکی تحت عنوان ژنو واروم مادرزادی شناخته میشود و یک اختلال شایع در میان کودکانی است که هنوز شروع به راه رفتن نکرده اند. حالت بدن جنین درون رحم و قوی بودن عضلات پا به اندازه کافی باعث پرانتزی شدن پاها خواهد شد. هنگامی که کودک شروع به راه رفتن میکند به تدریج پای او صاف میشود و در سن دو سالگی پرانتزی بودن پاها برطرف خواهد شد. با این حال پرانتزی بودن پاها در نوجوانان و بزرگسالان به طور خود به خود برطرف نمی‌‌شود و به درمان نیاز خواهد داشت.
علل پای پرانتزی چیست؟
در اکثر موارد پای پرانتزی به علت مشکلات مادرزادی به وجود میآید. با این حال پای پرانتزی میتواند به برخی بیماری‌ها از قبیل بیماری بلانت، راشیتیسم، بیماری پاژه، کوتولگی، مسمومیت با سرب و فلوراید ترمیم نامناسب شکستگی استخوان ارتباط داشته باشد. بیماری بلانت عبارت است از ناهنجاری رشد که در میان زنان، نژاد آفریقایی آمریکایی و کودکان چاق بسیار شایع است. راشیتیسم اختلالی است که به علت کمبود ویتامین دی به وجود میآید. بیماری پاژه یک اختلال متابولیکی است که بر روی توانایی بازسازی استخوان تاثیر می‌‌گذارد و بیشتر در میان افراد مسن شایع است که میتواند باعث پرانتزی شدن پا در دوران بزرگسالی شود. کوتولگی نیز بر روی رشد استخوان‌ها تاثیرات منفی خواهد گذاشت.
چگونه پای پرانتزی باعث درد زانو میشود؟
درد زانو ناشی از پای پرانتزی به علت از بین رفتن غضروف زانو، استئوآرتریت یا تحت فشار قرار گرفتن ساختارهای محافظ زانو از قبیل عضله، تاندون و رباط به وجود میآید. در مواردی که پای پرانتزی باعث درد زانو میشود شما در دوران پیری با درد شدید تری روبرو خواهید شد.
تحت فشار قرار گرفتن ساختارهای محافظ زانو
زانو یک مفصل مهم در بدن است که توانایی چرخیدن را دارد. این ساختار توسط تعدادی تاندون که عضلات ران و ساق را به زانو متصل میکنند، یک ساختار غضروفی ضخیم که بین استخوان ران و ساق نقش ضربه گیر را ایفا میکند و رباط‌هایی که در قسمت داخل مفصل زانو و دو طرف آن قرار دارند، محافظت میشود. پای پرانتزی بر روی این ساختارها فشار وارد میکند و باعث میشود با گذر زمان و به تدریج ضعیف شوند و این مسئله باعث بروز درد زانو میشود زیرا سیستم مفصل زانو تلاش میکند عملکرد بهتری داشته باشد.
از بین رفتن غضروف مفصل زانو
استخوان‌های سراسر بدن توسط یک لایه نازک از غضروف پوشانده شده اند که این غضروف از برابر آنها در مقابل فشار ناشی از راه رفتن و ساییدگی محافظت میکند. در مواردی که استخوان‌های مفصل مطابقت درستی نداشته باشند غضروف بین آنها شروع به از بین رفتن خواهد کرد. در نهایت استخوان‌های موجود در مفصل به طور مستقیم روی یکدیگر ساییده می‌شوند و باعث به وجود آمدن اصطکاک، کاهش حجم استخوان و ایجاد التهاب و بروز درد زانو خواهند شد.
آیا پای پرانتزی باعث آرتروز زانو میشود؟
آرتروز اختلالی است که باعث تحلیل رفتگی غضروف بین دو سر استخوان ران و ساق و مفصل زانو میشود. انتهای دو سر استخوان فمور و تیبیا توسط یک لایه نازک از ماده سفید درخشانی که غضروف نام دارد پوشانده شده است. سطح زیرین کشکک نیز توسط بافت غضروفی پوشیده شده است به همین دلیل شما در هنگام راه رفتن دچار درد و ساییدگی استخوان نخواهید شد. اگرچه معمولا بیماران تصور میکنند که استئوآرتریت به علت تحلیل رفتگی غضروف به وجود میآید و در میان افراد مسن شایع است، احتمال ابتلا به این اختلال در هر سنی وجود دارد. احتمال بروز این بیماری در میان افرادی که چاق هستند یا فعالیت جسمانی سنگین دارند بیشتر است. زنان بیشتر از مردان دچار این اختلال ناتوان کننده می‌شوند. تروما از قبیل شکستگی و عفونت استخوان نیز در بروز استئوآرتریت نقش دارد.
از بین رفتن مطابق تصحیح استخوان پا نیز یک فاکتور مهم در بروز پای پرانتزی محسوب میشود. احتمال پرانتزی شدن یا ضربدری شدن پاها در هر سنی وجود دارد اما در مواردی که بیمار دچار پای پرانتزی شده است فشار بیشتری به قسمتهای داخلی زانو وارد خواهد شد اما در پای ضربدری فشار بر روی قسمتهای خارجی زانو احساس میشود. برخی افراد تصور میکنند که ژنوواروم به معنای پای پرانتزی است حال آنکه از این عبارت برای توصیف پای ضربدری استفاده میشود. توزیع نامناسب فشار میتواند باعث تحلیل رفتگی غضروف زانو شود.
علائم و نشانه‌های بالینی آرتروز چیست؟
- اولین علامت آرتروز درد است که بیمار متوجه آن میشود و به همین دلیل به مطب پزشک مراجعه میکند تا مشکل او برطرف گردد.
- سفتی مفاصل دیرتر بروز میکند و خود را به صورت ناتوانی در صاف کردن یا خم کردن زانو نشان خواهد داد. در مراحل بعدی بدشکلی ظاهر زانو به وجود میآید. همه این موارد در نهایت باعث می‌شوند توانایی بیمار برای راه رفتن مختل شود و به استفاده از عصا نیاز داشته باشد.
پای پرانتزی چگونه تشخیص داده میشود؟
تشخیص پای پرانتزی نسبتاً ساده است و پزشک با انجام معاینات جسمانی میتواند به راحتی بدشکلی آنها را تشخیص دهد. عکس برداری توسط اشعه ایکس یک روش تشخیصی ارزشمند برای مشخص کردن شدت بیماری و وسعت آسیب دیدگی استخوان است. زیرا شدت آسیب دیدگی استخوان بر روی فرایند درمان تاثیر می‌‌گذارد پزشک درخواست انجام آزمایش خون یا سایر روش‌های عکسبرداری را می‌دهد تا بتواند وجود اختلالاتی نظیر راشیتیسم، بیماری پاژه یا سایر بیماری‌های متابولیکی مرتبط با پای پرانتزی را رد یا تایید کند.
درمان عوارض پای پرانتزی در بزرگسالی
با توجه به علت پرانتزی شدن پاها، سن بیمار و شدت بدشکلی آن از روش‌های متعددی برای درمان پای پرانتزی استفاده خواهد شد. معمولاً پزشک درمان پای پرانتزی در نوزادان و کودکان را توصیه نمی‌‌کند زیرا با بزرگ شدن آنها این مشکل برطرف خواهد شد اما درمان سایر بیماری‌ها از قبیل راشیتیسم کاملاً ضروری است. فرآیند درمان شامل روش‌های مراقبتی از قبیل استفاده از کفش مخصوص، بریس و گچ گرفتن از با این حال در برخی موارد انجام عمل جراحی موثرترین روش موجود برای اصلاح شکل پاها در نظر گرفته میشود.
اقدامات خانگی برای اصلاح پای پرانتزی
- کاهش وزن اضافی بدن یک روش موثر برای کنترل استئوآرتریت زانو و بهبود درد است.
- استفاده از کمپرس سرد یا گرم، پماد یا کرم موضعی، انجام دادن تمرینات ورزشی مخصوص بهبود دامنه حرکات زانو مصرف کردن داروهای غیر استروئیدی ضد التهاب و مسکن که توسط پزشک تجویز شده است به کنترل درد زانو کمک خواهد کرد.
چگونه فیزیوتراپی به درمان پای پرانتزی کمک میکند؟
در مواردی که بیمار بیش از چند ماه تا چند سال از درد زانو رنج می‌برند احتمال تغییر کردن طناب نخاعی و مغز وجود دارد. به این ترتیب میزان حساسیت شما نسبت به درد زانو افزایش خواهد یافت حتی اگر مشکل اصلی درد زانوی شما به طور کامل بر طرف شده باشد. این وضعیت باعث تحلیل رفتگی عضله، از بین رفتن قدرت و پایداری زانو و توانایی آن برای حرکت کردن خواهد شد. بهبود توانایی حرکتی عضلات و ساختارهای اطراف آن در بهبود درد زانو بسیار موثر است. جلسات فیزیوتراپی شامل ماساژ بافت نرم، آشنایی با ساختار زانو، طب سوزنی و انجام دادن تمرینات ورزشی سودمند برای کنترل درد و بهبود عملکرد آن است.
برخی از مزایای فیزیوتراپی به شرح زیر می‌باشند:
- کاهش درد
- کاهش تورم
- کاهش سفتی زانو
- بهبود عملکرد زانو
- افزایش پایداری آن
تشخیص صحیح
در صورتی که پزشک شما را به متخصص فیزیوتراپی ارجاع داده باشد در جلسه اول به بررسی شرایط شما میپردازد تا بتواند به تشخیص مناسب دست پیدا کند و برنامه درمانی جامعی را متناسب با شرایط شما طراحی کند. در جلسه اول متخصص فیزیوتراپی با شما صحبت میکند تا بتواند اطلاعات بیشتری را درباره سابقه پزشکی شما، مشکلی که دارید، فاکتورهایی که باعث تشدید درد می‌شوند، و روش‌هایی که تاکنون برای کنترل درد خود امتحان کرده اید به دست بیاورد. به منظور کسب اطلاعات کامل تر برروی انجام معاینات جسمانی تمرکز خواهد کرد. فرایند معاینه و ارزیابی شامل موارد زیر است اما فقط به این موارد محدود نمی‌‌شود:
- متخصص فیزیوتراپی به ارزیابی نحوه راه رفتن شما میپردازد زیرا او در زمینه تشخیص تغییراتی که در نحوه راه رفتن شما و عملکرد زانو در شرایط مختلف ایجاد شده است تخصص دارد.
- او از حرکات دست خود برای لمس کردن ساختارهای مختلف اطراف زانو استفاده میکند تا بتواند وجود هرگونه ناهنجاری را تشخیص دهد و به این نتیجه برسد آیا در هنگام فشار دادن زانو شما دچار درد می‌شوید یا خیر.
- منظور از دامنه حرکات زانو میزان توانایی شما برای خم و صاف کردن آن می‌باشد. متخصص فیزیوتراپی از وسایل مخصوصی برای این کار استفاده میکند تا بتواند به یک نتیجه قطعی برسد.
- ساختارهای عضلانی متعددی در اطراف زانو وجود دارد که ارزیابی میزان قدرت آنها میتواند علت درد زانو، ضعف یا عدم تعادل شما را نشان دهد.
- درصورتی که تعادل شما مختل شده باشد یا فشار بسیار زیادی به زانو وارد گردد دچار درد زانو خواهید شد.
- معمولاً پس از آسیب دیدگی زانو وجود تورم در مفصل آن شایع است. متخصص فیزیوتراپی به بررسی مقدار تورم ایجاد شده میپردازد تا بتواند از یک روش درمانی مناسب استفاده کند.
- متخصص فیزیوتراپی از آزمایشات مخصوص استفاده میکند تا بتواند عامل به وجود آورنده درد زانو را مشخص نماید.
اصلاح فعالیت جسمانی
متخصص فیزیوتراپی به شما کمک میکند بتوانید به انجام فعالیت جسمانی بپردازید و هم از شدت علائم و نشانه‌هایی که دارید کاسته شود و کیفیت زندگی شما افزایش پیدا کند.
کنترل درد
متخصص فیزیوتراپی میتواند به کمک روش‌های مختلف از قبیل ماساژ درمانی، به حرکت درآوردن مفاصل، استفاده از بریس، چسب زدن زانو، انجام دادن تمرینات کششی و سوزن خشک به کنترل درد زانو بپردازد.
ورزش کردن
متخصص فیزیوتراپی با توجه به علت بروز علائم و نشانه‌های شما و با تکیه بر دانش تخصصی به ارزیابی شرایط جسمانی شما میپردازد تا بتواند علت بروز علائمی که دارید را تشخیص دهد. با توجه به این موارد او به طراحی یک برنامه ورزشی مناسب میپردازد تا توانایی عملکردی زانوی شما افزایش پیدا کند.
در صورت نیاز به جراحی برای درمان پای پرانتزی چه باید کرد؟
انجام عمل جراحی برای اصلاح پای پرانتزی یک روش نسبتاً ساده است که بیمار تحت بیهوشی عمومی قرار می‌گیرد و مدت کوتاهی در بیمارستان بستری خواهد شد. پزشک برای اصلاح و بهبود ساختارهای اطراف آن از یک روش جراحی کم تهاجم استفاده خواهد کرد. معمولاً جراحی زانو حدود یک ساعت طول می‌‌کشد و بیمار یک شبانه روز بیمارستان بستری خواهد شد. برای انجام جراحی پزشک از یک برش کوچک استفاده میکند. سپس پا صاف میشود و به کمک ثابت کننده داخلی در جای مناسب خود قرار داده خواهد شد. ثابت کننده باعث میشود که پا صاف شود و از استخوان زانو در دوران بهبود محافظت خواهد کرد. پس از عمل انجام جلسات فیزیوتراپی ضروری است و شما تا چند ماه برای راه رفتن به استفاده از عصا نیاز خواهید داشت.
