سندروم رینود: سیاه و یخ شدن انگشت پا (بیماری و پدیده رینود)

بیماری رینود باعث می‌شود که برخی از قسمت‌های بدن – مانند انگشتان دست و انگشتان پا – در برابر سرما یا استرس دچار حالت  بی‌حسی شده و یخ کنند. در این بیماری، شریان‌های کوچکتری که خون را به پوست منتقل می‎کنند تنگ شده و گردش خون در مناطقی که تحت تاثیر قرار گرفته‌اند محدود می‌شود (اسپاسم عروقی یا وازواسپاسم).

زنان بیشتر از مردان به بیماری رینود (که به پدیده رینود یا سندرم رینود نیز مشهور است) مبتلا می‌شوند. به نظر می‌رسد این بیماری در افرادی که در آب و هوای سرد زندگی می‌کنند شایع‌تر است.

درمان بیماری رینود بستگی به شدت آن و اینکه فرد بیماری‌ها یا مشکلات دیگری نیز داشته باشد یا نه، دارد. در اکثر افراد ، بیماری رینود ناتوان‌کننده نیست ، اما می‌تواند کیفیت زندگی فرد را تحت تأثیر قرار دهد.

اگر سابقه‌ی ابتلا به رینود شدید دارید و در یکی از انگشتان دست یا پای خود دچار زخم یا عفونت شده‌اید، لازم است سریعاً به پزشک مراجعه کنید. اهداف درمان این بیماری عبارتند از:

• کاهش تعداد و شدت حملات
• جلوگیری از آسیب‌دیدگی بافت
• درمان بیماری یا مشکل زمینه‌ای

متخصصین کلینیک چند تخصصی پا (پدورتیک) امید پس از معاینه بیمار و تشخیص علت دقیق بیماری برنامه درمانی با رویکرد پلکانی را تجویز خواهند کرد. درمان در این رویکرد از روش‌های ساده آغاز می‌شود و در صورت لزوم درمان‌های پیشرفته‌تر تجویز خواهند شد.

مقایسه رینود اولیه با رینود ثانویه 

این بیماری دو نوع اصلی دارد:

• رینود اولیه که “بیماری رینود: نیز نامیده می‌شود. این نوع که رایج‌ترین شکل این بیماری است در نتیجه یک بیماری دیگر ایجاد نشده است. رینود اولیه ممکن است آنقدر خفیف باشد که بسیاری از افراد مبتلا به آن به دنبال معالجه نباشند و ممکن است خود به خود برطرف شود.
• رینود ثانویه که ” پدیده رینود” نیز نامیده می‌شود، شکلی از بیماری است در اثر یک بیماری زمینه‌ای ایجاد شده است. اگرچه رینود ثانویه به اندازه رینود اولیه شایع نیست، اما جدی‌تر به نظر می‌رسد.

علائم و نشانه‌های رینود ثانویه معمولاً از حدود 40 سالگی، و دیرتر از زمان بروز علائم رینود اولیه، ظاهر می‌شود.

علل 

پزشکان هنوز علت حملات رینود را کاملا نفهمیده‌اند ، اما به نظر می‌رسد طی این حملات رگ‌های خونی دست و پا بیشتر از حد معمول نسبت به سرما یا استرس واکنش نشان می‌دهند.

اسپاسم رگ‌های خونی 

در بیماری رینود ، شریان‌های انگشتان دست و پا در هنگام مواجهه با سرما یا فشار روانی دچار وازواسپاسم می‌شوند ، یعنی عروق باریک شده و به طور موقت جریان خون را در آن نواحی محدود می‌کنند. به مرور زمان ، این شریان‌های کوچک ممکن است کمی ضخیم شده و جریان خون را محدودتر کنند.

بیشترین عاملی که باعث بروز حملات رینود می‌شود سرما است. قرار گرفتن در معرض سرما ، مانند قرار دادن دست‌ها در آب سرد ، برداشتن چیزی از فریزر یا قرار گرفتن در معرض هوای سرد ، محتمل‌ترین محرک‌ها‌ هستند. در برخی از افراد ، استرس عاطفی نیز ممکن است باعث بروز حمله رینود شود.

علل رینود ثانویه 

دلایل رینود ثانویه شامل موارد زیر است:

• بیماری‌های بافت همبند. بیشتر افرادی که به بیماری نادری که منجر به سخت و زخم شدن پوست (اسکلرودرمی) می‌شود مبتلا هستند، به بیماری رینود نیز مبتلا می‌باشند. سایر بیماری‌هایی که خطر ابتلا به رینود را افزایش می‌دهد شامل لوپوس ، آرتریت روماتوئید و سندرم شوگرن است.
• بیماری‌های عروقی. این بیماری‌ها شامل ایجاد پلاک در رگ‌های خونی است که قلب را خون‌رسانی و تغذیه می‌کنند (آترواسکلروزیس یا تصلب شراین) ، اختلالی که در آن رگ‌های خونی دست و پاها ملتهب می‌شوند (بیماری بورگر) و نوعی فشار خون بالا که شریان‌های ریه را درگیر می‌کند (پرفشاری ریوی اولیه).
• سندرم تونل کارپال. این مشکل در اثر تحت فشار قرار گرفتن عصب اصلی دست ایجاد شده و باعث بی‌حسی و درد در دست می‌شود و ممکن است موجب شود دست نسبت به سرما حساس‌تر شود.
• انجام کارهای تکراری یا ارتعاش. تایپ کردن ، نواختن پیانو یا انجام حرکات تکراری برای مدت طولانی و یا کار کردن با ابزارهایی که ارتعاش ایجاد می‌کنند مانند مته دستی که می‌تواند منجر به صدمات ناشی از استفاده بیش از حد شود.
• سیگار کشیدن. سیگار کشیدن رگهای خونی را تنگ و منقبض می‌کند.
• صدمات دست و پا. این موارد شامل شکستگی مچ دست ، جراحی یا سرمازدگی است.
• مصرف بعضی داروهای خاص. این داروها شامل داروهای بلوک‌کننده بتا است که برای درمان فشار خون بالا استفاده می‌شود؛ داروهای میگرن که شامل ارگوتامین یا سوماتریپتان هستند؛ داروهای اختلال کم توجهی / بیش فعالی؛ برخی از داروهای خاص شیمی‌درمانی و داروهایی که باعث تنگ شدن رگ‌های خونی می‌شوند، مانند برخی از داروهای معمولی سرماخوردگی که نیاز به نسخه ندارند.

عوامل خطر 

رینود اولیه

عوامل خطر رینود اولیه شامل موارد زیر است:

• جنسیت. زنان بیشتر از مردان به این مشکل مبتلا هستند.
• سن. اگرچه هر کسی می‌تواند به این بیماری مبتلا شود، اما رینود اولیه اغلب بین سنین 15 تا 30 سالگی آغاز می‌شود.
• آب و هوا. این اختلال همچنین در افرادی که در آب و هوای سرد زندگی می‌کنند بیشتر دیده می‌شود.
• سابقه خانوادگی. به نظر می‌رسد وجود یک خویشاوند درجه یک – والدین ، خواهر و برادر یا فرزند – که به این بیماری مبتلاست ، خطر ابتلا به رینود اولیه را افزایش می‌دهد.

رینود ثانویه 

عوامل خطر رینود ثانویه شامل:

• بیماری‌های مرتبط. این موارد شامل بیماری‌هایی مانند اسکلرودرمی و لوپوس می‌شود.
• مشاغل خاص. این موارد شامل مشاغلی است که باعث آسیب دیدگی در اثر انجام کارهای تکراری می‌شود ، مانند کار کردن با ابزارهایی که ارتعاش و لرزش ایجاد می‌کنند.
• قرار گرفتن در معرض بعضی مواد خاص. این مورد شامل سیگار کشیدن و مصرف داروهایی است که بر رگ‌های خونی تأثیر می‌گذارند و قرار گرفتن در معرض برخی مواد شیمیایی مانند وینیل کلرید می‌باشد.

نشانه‌های بیماری رینود

• سردی انگشتان دست یا پا
• تغییر در رنگ پوست در اثر سرما یا استرس
• بی حسی، احساس سوزن سوزن شدن ( خواب‌رفتگی) یا احساس درد گزنده در هنگام گرم شدن یا کاهش استرس

در حین حملات رینود ، نواحی آسیب دیده پوست ابتدا سفید شده، سپس اغلب آبی شده و سرد و بی‌حس می‌شوند. به تدریج که گرم شوید و گردش خون بهبود یابد ، مناطق آسیب دیده ممکن است قرمز شده و حالت ضربان و نبض پیدا کرده، حالت گزگز یا تورم پیدا کند.

اگرچه در بیشتر موارد رینود انگشتان دست و پا را درگیر می‌کند ، اما ممکن است در نواحی دیگر بدن مانند بینی ، لب‌ها، گوش‌ها و حتی نوک سینه‌ها هم ایجاد شود. پس از گرم شدن ، 15 دقیقه طول می‌کشد تا جریان طبیعی خون به منطقه بازگردد.

عوارض 

اگر رینود ثانویه شدید باشد – که نادر است – کاهش گردش خون به انگشتان دست یا پا ممکن است باعث آسیب دیدگی بافت شود.

اگر شریانی کاملاً مسدود شود ممکن است منجر به زخم (زخم‌های پوستی) یا مرگ بافت (قانقاریا) شود که درمان هر دو مورد دشوار است. به ندرت ، در موارد شدیدی که درمان نشوند ممکن است نیاز به قطع قسمت آسیب دیده بدن باشد.

تشخیص

پزشک در مورد علائم و سابقه پزشکی شما سؤال خواهد کرد و معاینه جسمی انجام می‌دهد. ممکن است لازم باشد آزمایشاتی انجام شود تا احتمال وجود سایر مشکلاتی که می‌توانند علائمی مشابه را ایجاد کنند را بررسی شود.

تشخیص رینود اولیه از رینود ثانویه 

برای تشخیص تفاوت بین رینود اولیه و ثانویه ، پزشک ممکن است آزمایشی به نام کاپیلاروسکوپی ناخن انجام دهد. در طول آزمایش ، پزشک پوست ریشه ناخن را زیر یک میکروسکوپ یا ذره‌ بین نگاه می‌کند تا ببیند آیا اثری از ناهنجاری یا بزرگ شدگی رگ‌های خونی ریز (مویرگ‌ها) ایجاد شده یا نه.

اگر پزشک به وجود بیماری زمینه‌ای دیگری مانند بیماری‌های خود ایمنی یا بیماری بافت همبند همراه با بیماری رینود مشکوک شود، احتمالاً آزمایش خون تجویز می‌کند، از جمله این آزمایش‌ها عبارتند از:

• آزمایش آنتی بادی ضد هسته‌ای. مثبت بودن جواب آزمایش آنتی بادی ضد هسته‌ای – که توسط سیستم ایمنی بدن تولید شده- ممکن است نشان دهنده این باشد که چیزی سیستم ایمنی را تحریک کرده است، که در افرادی که به بیماری بافت همبند یا سایر اختلالات خود ایمنی مبتلا هستند شایع است.
• سرعت رسوب گلبول قرمز. در این آزمایش سرعتی که گلبول‌های قرمز خون در انتهای یک لوله ته‌نشین می‌شوند اندازه‌گیری می‌شود. اگر سرعت ته‌نشین شدن گلبول‌های قرمز سریعتر از حد طبیعی باشد ممکن است نشانه یک بیماری التهابی یا یک بیماری خود ایمنی زمینه‌ای باشد.

هیچ آزمایش خونی برای تشخیص بیماری رینود وجود ندارد. پزشک ممکن است آزمایش‌های دیگری مانند آزمایش‌های مربوط به بیماری‌های عروقی را برای کمک به تشخیص بیماری زمینه‌ای که ممکن است همراه بیماری رینود باشد تجویز کند.

راه‌های درمان سندروم رینود

زیاد لباس پوشیدن برای مقابله با سرما و پوشیدن دستکش یا جوراب‌های کلفت معمولاً برای مقابله با علائم خفیف رینود مؤثر است. برای درمان اشکال شدیدتر این بیماری داروهایی در دسترس هستند.

داروها 

بسته به علت ایجاد رینود، داروهای مختلفی ممکن است به رفع علائم آن کمک کنند. برای اتساع (گشاد کردن) رگ‌ها و بهبود گردش خون ، پزشک ممکن است داروهای زیر را تجویز کند:

• داروهای مسدود کننده کانال کلسیم. این داروها رگ‌های خونی کوچک را در دست و پاها باز و ریلکس کرده و باعث کاهش دفعات و شدت حملات رینود در اکثر افراد مبتلا به آن می‌شوند. این داروها همچنین می‌توانند به بهبود زخم‌های پوستی انگشتان دست و پا کمک کنند. از جمله این داروها نیفیدیپین، آملودیپین، فلودیپین و ایزرادیپین هستند.
• داروها گشادکننده عروق (وازودیلاتورها) ، که رگ‌های خونی را شل می‌کنند ، از جمله کرم نیتروگلیسیرین که برای کمک به التیام زخم‌های پوستی روی ریشه انگشتان استعمال می‌شود. سایر وازودیلاتورها شامل داروی فشار خون بالا یا لوزارتان ، داروی اختلال عملکرد نعوظ سیلدنافیل (ویاگرا) ، داروی ضد افسردگی فلوکستین و دسته‌ای از داروها به نام پروستاگلاندین‌ها هستند.

جراحی و دیگر روش‌های پزشکی

در بعضی از موارد شدید رینود ، ممکن است جراحی نیز به عنوان یک گزینه درمانی مطرح باشد. این جراحی‌ها شامل موارد زیر است:

جراحی عصب

 اعصاب سمپاتیک در دست و پا ، تنگ و گشاد شدن رگ‌های خونی پوست را کنترل می‌کنند. قطع این اعصاب باعث قطع واکنش‌های اغراق آمیز این رگ‌ها می‌شود.

پزشک از طریق برش‌های کوچکی در دست یا پاهای آسیب دیده ، این اعصاب ریز اطراف رگ‌های خونی را خارج می‌کند. این جراحی که سمپاتکتومی نام دارد در صورت موفقیت‌ آمیز بودن ممکن است دفعات و مدت حملات رینود را کاهش دهد.

تزریق شیمیایی 

 یکی از روش‌هایی که پزشکان برای درمان رینود انجام می‌دهند تزریق بعضی مواد شیمیایی مانند داروی بی‌حسی موضعی یا بوتاکس است که با این کار اعصاب سمپاتیک را در دست یا پاهای آسیب دیده مسدود کنند. در صورت بازگشت یا ادامه علائم ، ممکن است لازم باشد این روش تکرار شود.

سبک زندگی و درمان‌های خانگی

روش‌های خانگی مختلفی وجود دارند که می‌توانند حملات رینود را کاهش داده و به بهبود شما کمک کنند:

• از دود سیگار اجتناب کنید. سیگار کشیدن یا استنشاق دود سیگار با تنگ کردن رگ‌های خونی باعث کاهش دمای پوست می‌شود که می‌تواند منجر به حمله رینود شود.
• ورزش کنید. از جمله مزایایی که ورزش برای سلامتی دارد آن است که می‌تواند گردش خون را افزایش دهد. اگر به رینود ثانویه مبتلا هستید ، در فصل سرما قبل از ورزش کردن در فضای باز با پزشک خود مشورت کنید.
• استرس خود را کنترل کنید. شناخت و جلوگیری از ایجاد موقعیت‌های استرس‌زا ممکن است به کنترل تعداد حملات کمک کند.
• از تغییر دمای سریع خودداری کنید. سعی کنید به سرعت از یک محیط گرم به یک محیط خنک منتقل نشوید. در صورت امکان از رفتن بخش‌هایی از سوپرمارکت‌ها که مواد غذایی منجمد نگه‌ داری می‌شوند اجتناب کنید.

طب جایگزین

تغییرات سبک زندگی و مکمل‌هایی غذایی که به بهبود گردش خون کمک می‌کنند ممکن است به شما در مدیریت رینود کمک کنند. با این حال ، شواهد موجود برای اثربخشی این درمان‌ها کافی نیست و نیاز به تحقیقات بیشتری است. اگر به این نوع درمان‌ها علاقه دارید ، می‌توانید درباره آن با پزشک خود صحبت کنید:

• روغن ماهی. مصرف مکمل‌های روغن ماهی می‌تواند قدرت تحمل شما در برابر سرما را بیشتر کند.
• جینکو. مکمل‌های جینکو می‌توانند به کاهش تعداد حملات رینود کمک کنند.
• طب سوزنی. به نظر می‌رسد طب سوزنی جریان خون را بهبود می‌بخشد ، بنابراین ممکن است در تسکین حملات رینود مفید باشد.
• بیوفیدبک. استفاده از ذهن برای کنترل دمای بدن ممکن است به کاهش شدت و دفعات حملات کمک کند. تمرینات بیوفیدبک شامل تصویرسازی هدایت شده برای افزایش دمای دست و پا ، تنفس عمیق و سایر تمرین‌های آرامش بخش است.

قبل از مصرف مکمل با پزشک خود مشورت کنید تا در صورت وجود تداخل دارویی یا عوارض جانبی برای این داروهای جایگزین پزشک بتواند به شما هشدار دهد.

در حین حمله چه کاری باید انجام شود 

دست ، پا یا سایر مناطق آسیب‌دیده را گرم کنید. برای گرم کردن آرام انگشتان دست و پا:

• به داخل خانه یا منطقه‌ای گرمتر بروید
• انگشتان دست و پای خود را تکان بدهید
• دست‌هایتان را زیر بغلتان قرار دهید
• با بازوهای خود دایره‌های بزرگ بزنید. ( شبیه به اسیاب بادی)
• آب گرم ( نه داغ) روی انگشتان دست و پای خود بریزید
• دست و پای خود را ماساژ دهید

اگر استرس باعث حمله رینود می‌شود ، از وضعیت استرس‌زا خارج شده و استراحت کنید. یکی از تکنیک‎‌های کاهش استرس که برای شما مفید است را انجام داده و دست یا پا را در آب گرم کنید تا به کاهش حمله کمک کند.

پیشگیری 

برای جلوگیری از حملات رینود:

• در خارج از منزل حسابی لباس بپوشید. هنگامی که هوا سرد است ، قبل از خارج شدن از خانه ، کلاه ، روسری ، جوراب و چکمه و دو جفت دستکش بپوشید. برای جلوگیری از رسیدن هوای سرد به دستانتان، کتی بپوشید که مچی استین‌هایش چسبان است و دور دستکش شما را می‌گیرد. از گرم کننده‌های شیمیایی دست استفاده کنید. اگر نوک بینی و گوش شما به سرما حساس است ، گوش‌ها و صورت خود را بپوشانید.
• ماشین خود را گرم کنید. قبل از رانندگی در هوای سرد ، بخاری ماشین خود را برای چند دقیقه روشن کنید.
• در داخل خانه اقدامات پیشگیرانه انجام دهید. جوراب بپوشید. هنگام بیرون آوردن مواد غذایی از یخچال یا فریزر ، دستکش یا دستکش فر دست کنید. برخی از افراد می‌گویند پوشیدن دستکش و جوراب در زمستان در رختخواب مفید است.

از آنجا که دستگاه تهویه هوا ممکن است باعث حمله شود ، تهویه هوا را روی دمای گرمتری تنظیم کنید. از لیوان‌های عایق دما استفاده کنید.