راه رفتن روی پنجه و نوک پا، نوعی الگوی راه رفتن است که در آن شخص به جای اینکه پاشنه‌های خود را روی زمین بگذارد، روی پنجه و نوک پای خود راه می‌رود. در حالی که این یک الگوی رایج برای راه رفتن در کودکان زیر 2 سال است، در نهایت اکثر افراد وقتی بزرگ‌تر می‌شوند، در هنگام راه رفتن پاشنه‌ی پا را نیز به زمین می‌گذارند. با این وجود، اگر کودک نوپای شما مراحل رشدی خود را پشت سر گذاشته است اما هنوز روی پنجه و نوک پای خود راه می‌رود، جای نگرانی نیست. گزینه‌های درمانی برای راه رفتن روی پنجه و نوک پا وجود دارد، از درمان‌های فیزیوتراپی، شیوه‌های گچ گرفتن پا، نایت اسپلینت (آتل‌هایی که در هنگام خواب باید بپوشد)، بریس گرفته تا روش‌های جراحی. راه‌حل ایدئال برای فرزند شما بستگی به دلیل راه رفتن روی پنجه و نوک پا در او دارد.
علت راه رفتن روی پنجه و نوک پا
به‌طورکلی تا سن 2 سالگی، راه رفتن روی پنجه و نوک پا چیزی نیست که باید نگران آن باشید. غالباً کودکانی که روی پنجه و نوک پایشان راه می‌روند، این کار را از روی عادت انجام می‌دهند. بیش از نیمی از کودکان خردسال که روی پنجه و نوک پا راه می‌روند، تقریباً در سن 5 سالگی این عادت را ترک می‌کنند. اکثر کودکان هنگام طی کردن مسافتی در یک اتاق (با تکیه دادن بر مبلمان و وسایل خانه) گاهی روی پنجه و نوک انگشتان پایشان راه می‌روند، مخصوصاً اگر کف زمین خالی و بدون فرش باشد. بعضی از بچه‌ها، فقط برای تفریح ، گاهی روی پنجه‌ی پایشان راه می‌روند و گاهی هم به طور عادی راه می‌روند. راه رفتن روی پنجه و نوک پا بر طبق عادت که به عنوان راه رفتن روی پنجه و نوک پای ایدیوپاتیک نیز شناخته می‌شود، گاه در خانواده‌ها به صورت ارثی ادامه می‌یابد. علت راه رفتن روی پنجه و نوک پای ایدیوپاتیک ناشناخته است.
اگرچه، پزشکان شرایطی را شناسایی کرده‌اند که کودک معمولاً ممکن است در آن شرایط روی پنجه و نوک پایشان راه بروند:
فلج مغزی
این وضعیت بر روی تونوس (قدرت) عضلانی، هماهنگی و وضعیت بدن تأثیر دارد. مبتلایان به فلج مغزی ممکن است الگوی ناپایداری از راه رفتن از جمله راه رفتن روی پنجه و نوک پا را نشان دهند. ماهیچه‌های آن‌ها نیز ممکن است بسیار سفت باشد.
دیستروفی عضلانی
دیستروفی عضلانی یک بیماری ژنتیکی است که باعث ضعف و از کار افتادن عضلات می‌شود. یکی از عوارض جانبی احتمالی این بیماری، راه رفتن روی پنجه و نوک پا می‌باشد. اگر كودكی پیش از این الگوی راه رفتن عادی روی پنجه و پاشنه را داشته بود و بعد شروع به راه رفتن بر روی پنجه و نوک پا کرده است، دیستروفی عضلانی می‌تواند یك علت بالقوه برای این وضعیت باشد.
ناهنجاری طناب نخاعی
ناهنجاری‌های نخاعی، مانند سندرم اسپاینا بیفیدا تتراد TSCS (سندرم طناب گیر افتاده)- که در آن نخاع به ستون فقرات متصل می‌شود – یا یک توده‌ی نخاعی، می‌تواند باعث راه رفتن روی پنجه و نوک پا شود.
آیا راه رفتن روی پنجه و نوک پا، نشانه‌ای از اوتیسم است؟
پزشکان میزان شیوع بیشتری از راه رفتن روی پنجه و نوک پا را در افراد دچار اختلال طیف اوتیسم مشاهده کرده‌اند. این اختلال، طیفی از شرایطی است که بر مهارت‌های ارتباطی و اجتماعی و رفتارهای فرد تأثیر می‌گذارد. اگرچه، پزشکان دقیقاً مشخص نکرده‌اند که چرا ممکن است مبتلایان به اوتیسم بیشتر از سایرین روی پنجه و نوک پایشان راه بروند.
راه رفتن روی پنجه و نوک پا، به‌خودی‌خود نشانه‌ای از اوتیسم نیست. برخی از دلایل پیشنهادی برای راه رفتن روی پنجه و نوک پا در افراد مبتلا به اوتیسم شامل مشکلات حسی است که در آن کودک ممکن است از نحوه‌ی احساس پاشنه‌های پایش هنگام برخورد به زمین خوشش نیاید. علت احتمالی دیگر، مشکلات مربوط به بینایی و حرکتی (تعادل) است.
راه رفتن روی پنجه و نوک پا در افراد بزرگ‌سال
در حالی که پزشکان معمولاً راه رفتن روی پنجه و نوک پا را نسبت می‌دهند، اما ممکن است این وضعیت در بزرگ‌سالان نیز مشاهده شود. گاهی اوقات، ممکن است یک فرد بالغ همیشه روی پنجه و نوک پایش راه رفته باشد و اقدامات اصلاحی برای او ناکارآمد بوده باشند.
در موارد دیگر، ممکن است در بزرگ‌سالی شروع به راه رفتن روی پنجه و نوک پا کنید. این وضعیت ممکن است ایدیوپاتیک یا به دلیل شرایط مختلفی باشد که می‌تواند پا را تحت تأثیر قرار دهد. نمونه‌هایی از این شرایط عبارت‌اند از:
- پینه‌ی پا
- میخچه
- نوروپاتی محیطی یا از بین رفتن احساس در پاها
اگر به تازگی شروع به راه رفتن روی پنجه و نوک انگشتان پایتان کرده‌اید، درصورتی‌که در کودکی این‌گونه نبودید، در مورد دلایل احتمالی زمینه‌ای این شرایط با پزشک خود صحبت کنید.
علائم / نشانه‌های راه رفتن روی پنجه و نوک پا چیست؟
بسیاری از کودکانی که روی انگشتان پا می‌روند ممکن است هر یک یا تمام موارد زیر را تجربه کنند:
- سفتی در عضلات پشت ساق پا و یا کوتاه شدن تاندون آشیل
- درد ساق پا یا کف پا
- تأخیر در رشد، به‌ویژه در مهارت تعادل و مهارت‌هایی که به پریدن ربط دارند
- مشکل در پوشیدن کفش‌هایی مانند کفش‌های ساق بلند (نیم بوت)
- مشکلات بیشتری در انجام و حضور در فعالیت‌هایی مانند اسکیت‌بازی یا اسکیت روی یخ
- کاهش میزان استقامت در هنگام راه رفتن یا دویدن
اثرات طولانی مدت راه رفتن روی پنجه و نوک پا چیست؟
در صورت عدم درمان، تأثیر طولانی مدت ناشی از راه رفتن روی پنجه و نوک پا ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- گرفتگی عضلات
- سفتی تاندون آشیل
- درد کف پا
- عدم توانایی ایستادن و راه رفتن با پای صاف (که این نیاز به عمل جراحی دارد)
چه زمانی باید نگران باشیم؟
اگر فرزند شما روی پنجه و نوک پایش راه می‌رود و شرایط زیر را دارد، باید به پزشک مراجعه کنید:
- اکثر اوقات روی انگشتان پا می‌رود
- ماهیچه‌های سفتی دارد
- حالتی نامتعادل و ناهماهنگ دارد
- به حالتی ناجور و غیرعادی راه می‌رود می‌زند و همیشه تلوتلو می‌خورد.
- به نظر می‌آید که در مهارت‌های حرکتی ظریف، رشد و پیشرفت عادی نداشته است (برای مثال، نمی‌تواند دکمه‌های پیراهن خود را ببندد)
- به نظر می‌رسد که نمی‌تواند وزن خود را با پای صاف (وقتی که پنجه و پاشنه هر دو روی زمین هستند) تحمل کند
- مهارت‌های حرکتی را که قبلاً داشته است، از دست می‌دهد
- مشکلات و بیماری‌های دیگری نیز دارد
- سابقه خانوادگی دیستروفی عضلانی یا اوتیسم دارد
- تولد زودرس داشته است
- قبلاً با پاهای صاف راه می‌رفت ولی اخیراً روی پنجه و نوک پایش راه می‌رود.
- از تماس چشمی اجتناب می‌کند یا رفتارهای تکراری مانند تکان خوردن یا چرخیدن را انجام می‌دهد
تشخیص علت راه رفتن روی پنجه و نوک پا
اگر شما یا فرزندتان همچنان به راه رفتن روی پنجه و نوک پا ادامه می‌دهید، باید به پزشک متخصص مراجعه کنید تا دلایل احتمالی این وضعیت را ارزیابی می‌کند. این ارزیابی معمولاً با گرفتن سابقه پزشکی شروع می‌شود. سؤالاتی که ممکن است پزشک بپرسد شامل موارد زیر است:
- آیا کودک با تکمیل دوره بارداری (37 هفته یا بیشتر) به دنیا آمده است یا خیر یا اینکه آیا مادر دچار عوارض بارداری بوده است یا خیر
- آیا کودکی به مراحل رشدی خود مانند نشستن و راه رفتن رسیده است
- آیا بر روی هر دو پای خود روی پنجه و نوک انگشتانش راه می‌رود یا فقط روی یکی از پاها
- آیا سابقه‌ی راه رفتن روی پنجه و نوک پا در خانواده وجود دارد
- آیا وقتی از او بخواهید می‌تواند روی پاشنه و پنجه (اول پاشنه و بعد پنجه) راه برود.
- آیا علائم دیگری در ساق پا و کف پای خود مانند درد یا ضعف در پاها دارد.
پزشک معاینه جسمی نیز انجام خواهد داد. برای این کار این معمولاً از بیمار می‌خواهد که راه برود و نحوه‌ی راه رفتن او را ببیند. آن‌ها همچنین برای بررسی رشد و دامنه حرکت، ساق و کف پاها را معاینه می‌کنند.
معاینات دیگر ممکن است شامل عملکردهای عصبی و قدرت عضلانی باشد. اگر در سابقه پزشکی فرزند شما چیزی وجود ندارد که دلایل راه رفتن بر روی پنجه و نوک پا را نشان دهد، پزشک شما معمولاً معاینات تصویربرداری یا تست‌های عملکرد عصبی را توصیه نمی‌کند. دلیل این امر برای بسیاری از افراد، این است که راه رفتن روی پنجه و نوک پا، ایدیوپاتیک است و دلیل شناخته شده‌ای برای آن وجود ندارد.
درمان راه رفتن روی پنجه و نوک پا
راه رفتن روی پنجه و نوک انگشتان پا ممکن است وضعیتی نگران‌کننده باشد، زیرا اگر تا سن 5 سالگی ادامه پیدا کند، فرد ممکن است بعداً در زندگی در راه رفتن با پاشنه‌های پا دچار مشکل شود، اگرچه اکثر آن‌ها با راه رفتن ایدیوپاتیک روی نوک پا این‌گونه نیست.
اگر بیشتر اوقات روی پنجه و نوک پایتان راه می‌روید، ممکن است در راحت پوشیدن کفش یا انجام فعالیت‌های تفریحی که باید در آن‌ها کفش‌های خاصی بپوشید، مانند اسکیت مشکلی داشته باشید. همچنین ممکن است راحت‌تر به زمین بخورید.
درمان غیر جراحی برای این وضعیت معمولاً برای كودكان بین 2 تا 5 سال توصیه می‌شود، به خصوص اگر درصورتی‌که آن‌ها را وادار کنیم، مجبور می‌شوند که به صورت عادی (پاهای صاف) راه بروند. گاهی اوقات صرفاً یادآوری کودک برای راه رفتن روی پاشنه و کف پا می‌تواند به او کمک کند. با بزرگ‌تر شدن، کودکانی که تقریباً همیشه به صورت ایدیوپاتیک روی نوک پاهایشان راه می‌روند، کم‌کم یاد می‌گیرند که روی پای صاف شده‌شان راه بروند. پزشک شما ممکن است ترکیبی از چند روش درمانی را برای رسیدن به بهترین نتیجه توصیه کند. این درمان‌ها شامل موارد زیر می‌باشد:
درمان فیزیکی یا فیزیوتراپی
فیزیوتراپی ممکن است مزایای محدودی را در بیماران دارای موارد خفیف سفتی عضلات ایجاد کند. اگر سفتی عضلات پشت ساق پا قابل‌توجه باشد، نمی‌توان بهره‌ی چندانی از درمان فیزیوتراپی برد. یک متخصص فیزیوتراپی می‌تواند در تهیه برنامه تقویتی و کششی برای عضلات سفت شده پشت ساق پای کودک شما کمک کند تا بتواند دامنه حرکتی خمیدگی به عقب (چرخش یا خمیدگی انگشتان به بالا) لازم در انگشتان را برای استفاده از الگوی راه رفتن روی پای صاف شده (پاشنه و بعد پنجه) آسان‌تر کند. آن‌ها آموزش و تمرینات لازم را برای گام برداشتن صحیح ارائه داده و به برنامه‌ریزی راهکارهایی که در خانه برای اصلاح الگوی راه رفتن فرزندتان می‌توانید به کار ببرید، کمک خواهند کرد. یک فیزیوتراپیست همچنین قادر است که هرگونه تأخیر در رشد که با راه رفتن فرزند شما همراه است را رفع کند. اگر راه رفتن روی پنجه و انگشتان پا در کودک حسی باشد، ممکن است متخصص فیزیوتراپی نیز برای رفع نیازهای حسی او راهکارهایی را انجام دهد تا او را به راه رفتن بر روی کف پا و پاشنه‌ی پا بر روی زمین (حالت عادی) ترغیب کند.
گچ گرفتن پا
پوشیدن قالب و یا گچ مخصوص پا می‌تواند به کشش عضلات و تاندون‌ها در پشت ساق پا کمک کند (در صورت مشخص شدن سفتی این عضلات). با افزایش انعطاف‌پذیری کودک شما معمولاً برای چندین بار قالب‌های گچی جدیدی را دریافت می‌کند.
در این فرایند، از یک قالب گچی کوتاه پا در فواصل یک هفته‌ای استفاده می‌شود تا ضمن بهبود وضعیت پا و مچ پا، عضلات سفت و جمع شده به تدریج کشیده شوند. در حالی که در هنگام استفاده از این قالب‌های گچی، کودک می‌تواند ضمن پوشیدن این قالب‌ها، راه برود و در فعالیت‌های کم تأثیر شرکت کند.
نایت اسپلینت (آتل شبانه)
فیزیوتراپیست شما ممکن است استفاده از اسپلینت یا آتل شبانه را برای کمک به کشش عضلات کودک در ساعات شب و هنگام خواب توصیه کند. اسپلینت شبانه (نایت اسپلینت) یک بریس ارتزی قابل تنظیم و با ساخت سفارشی است که عضلات پشت ساق پا را برای مدت طولانی- در حالی که کودک در خواب است-در حالت کشیده قرار می‌دهد.
ارتز قوزک – کف پا (آفو-AFO)
بریس مخصوصی که به ارتز کف- قوزک پا معروف است (AFO) می‌تواند به کشش عضلات و تاندون‌های مچ پا کمک کند. این نوع بریس معمولاً برای مدت زمانی طولانی‌تری از قالب‌های گچی پا پوشیده می‌شود. همچنین از ارتز آفو- AFO می‌توان برای بهبود دامنه‌ی حرکتی مچ پای کودک استفاده کرد، در حالی که در ساعات روز، مانند یک اسپلینت شبانه، کششی را در عضلات پشت ساق پا ایجاد می‌کند.
تزریق بوتاکس
در صورت تزریق بوتاکس در پاها، می‌توان به عضلات پای ضعیف شده‌ی بیش از حد فعال و سفت شده کمک کرد، اگر این وضعیت باعث راه رفتن روی پنجه و نوک انگشتان پا می‌شود درصورتی‌که فرزندتان از قالب گچی یا بریس استفاده می‌کند و فایده‌ای از این کار مشاهده شده است، این تزریق‌ها می‌توانند به عضلات فرزندتان کمک کنند و راحت‌تر کشش داده می‌شود.
درمان جراحی
اگر کودکی بعد از سن 5 سالگی همچنان روی پنجه و نوک پایش راه می‌رود و اگر از او خواسته شود که پاهایش را صاف کند و روی زمین بگذارد، ولی قادر به این کار نباشد، ممکن است عضلات و تاندون‌های او برای استفاده از بریس یا قالب گچی بیش از حد محکم و سفت باشند. در نتیجه، پزشک شما ممکن است برای کشیده‌تر کردن بخشی از تاندون آشیل، جراحی را توصیه کند.
این جراحی معمولاً یک عمل سرپایی است و نیازی نیست که بیمار یک شب را در بیمارستان بستری شود.
بعد از این عمل جراحی، معمولاً چهار تا شش هفته پا در گچ خواهد بود. سپس برای تمرین بیشتر جهت الگوی راه رفتن روی پای صاف، تحت درمان و تمرینات فیزیوتراپی قرار بگیرد.
پیش‌بینی آینده‌ی این وضعیت
بیشتر کودکانی که هیچ شرایط پزشکی و بیماری زمینه‌ای برای راه رفتن روی انگشتان پایشان ندارند، سرانجام به حالت عادی و روی پاشنه و کف پایشان راه خواهند رفت. هنگامی که علتی برای این نوع راه رفتن مشخص شد، درمان‌های مخصوص راه رفتن روی پنجه و نوک انگشتان پا (موارد فوق) می‌تواند به آن‌ها این امکان را بدهد که بتوانند به صورت صاف و عادی راه بروند. اگرچه، برخی از کودکان دچار راه رفتن ایدیوپاتیک روی پنجه و نوک پا ممکن است حتی پس از معالجه دوباره به سمت این حالت راه رفتن بروند تا اینکه اکثر آن‌ها در نهایت با پای صاف می‌توانند راه بروند.
