قانقاریا به مرگ بافت‌های بدن در اثر عدم خون‌رسانی یا به دلیل ابتلا به عفونت‌های شدید باکتریایی اشاره دارد. قانقاریا معمولاً بر اندام‌هایی نظیر پاها، انگشتان دست و اندام‌های قسمت پایین بدن تأثیر می‌گذارد اما ممکن است بر عضلات و ارگان‌های داخلی بدن نیز اثر بگذارد.
اگر شما به بیماری‌هایی که باعث آسیب‌دیدگی عروق خون شده و گردش جریان خون را کاهش می‌دهند مانند دیابت با تصلب شرایین (آرترواسکلروزیس) مبتلا باشید احتمال این که دچار قانقاریا شوید افزایش می‌یابد. درمان قانقاریا شامل عمل جراحی برای برداشتن بافت مرده، مصرف آنتی‌بیوتیک و اکسیژن تراپی هایپرباریک می‌شود. در صورتی که قانقاریا به موقع تشخیص داده شده و سریع تحت درمان قرار گیرد، پیش‌آگهی دوران بهبودی بهتر خواهد بود.
متخصصین کلینیک چند تخصصی پا (پدورتیک) امید پس از معاینه بیمار بهترین برنامه درمانی و توان‌بخشی را بر اساس شرایط بیمار و با رویکرد پلکانی تجویز خواهند کرد. در این رویکرد درمان از روش‌های ساده آغاز می‌شود و در صورت لزوم درمان‌های پیچیده‌تر تجویز خواهند شد.
برای کسب اطلاعات بیشتر و یا رزرو نوبت در کلینیک امید میتوانید با شماره تلفن‌های02188801800 و 09107803155 تماس حاصل فرمایید.
انواع قانقاریا
قانقاریای خشک
قانقاریای خشک با خشک شدن پوست و تغییر رنگ آن از قهوه‌ای تا آبی کبود یا مشکی شناخته می‌شود. قانقاریای خشک ممکن است به تدریج اتفاق بیفتد. غالباً این بیماری در افراد مبتلا به بیماری‌های عروقی مانند آترواسکلروزیس یا افراد مبتلا به دیابت دیده می‌شود.
قانقاریای خیس
قانقاریا زمانی خیس تلقی می‌شود که بافت‌های آسیب‌دیده دچار عفونت شده باشند. تورم، تاول زدن و ظاهر خیس از مشخصات شایع قانقاریای خیس هستند.
این بیماری پس از سوزش‌های شدید، سرمازدگی یا آسیب‌دیدگی ممکن است ایجاد شود. قانقاریای خیس غالباً در افراد مبتلا به دیابت که پاها و انگشتان پای آنها بدون این که متوجه شوند آسیب دیده است دیده می‌شود. قانقاریای خیس باید بلافاصله تحت درمان قرار گیرد زیرا به سرعت گسترش یافته و باعث مرگ می‌شود.
قانقاریای گازی
قانقاریای گازی معمولاً بر بافت‌های عمقی عضلات تأثیر می‌گذارد. اگر شما به قانقاریای گازی مبتلا شوید، سطح پوست شما ممکن است طبیعی به نظر برسد.
با پیشروی بیماری، پوست شما ممکن است دچار رنگ‌پریدگی شده و سپس رنگ آن خاکستری یا قرمز متمایل به بنفش شود. ممکن است ظاهر پوست شما، حبابی شکل شده و این بیماری دیده شود. وقتی پوست قسمت آسیب دیده را فشار می‌دهید ممکن است ترک بخورد زیرا گاز در بافت جمع شده است.
قانقاریای گازی غالباً به دلیل عفونت ناشی از باکتری کلوستریدیوم پرفرینگنز ایجاد می‌شود که در یک آسیب‌دیدگی یا زخم عمل جراحی که خون‌رسانی به آن ضعیف بوده است شکل می‌گیرد. عفونت‌های باکتریایی سمومی تولید می‌کنند که گاز منتشر می‌کند – به همین دلیل به این نوع گانگرن، قانقاریای گازی گفته می‌شود – و باعث مرگ بافت می‌شود. قانقاریای گازی نیز مانند قانقاریای خیس یک بیماری مهلک است.
قانقاریای داخلی
قانقاریایی که بر یک یا چند ارگان مانند روده‌ها، صفرا یا آپاندیس اثر بگذارد، قانقاریایی داخلی نامیده می‌شود. این نوع از قانقاریا زمانی اتفاق می‌افتد که جریان خون به سمت ارگان داخلی در بدن مسدود می‌شود. به عنوان مثال، زمانی که روده از قسمتی که عضلات آن در شکم ضعیف شده بیرون می‌زند (فتق) یا می‌چرخد ممکن است این نوع قانقاریا ایجاد شود.
قانقاریای داخلی باعث تب و درد شدید می‌شود و اگر تحت درمان قرار نگیرد باعث مرگ بیمار می‌شود.
قانقاریای فورنیر
قانقاریای فورنیر، دستگاه‌های تناسلی را درگیر می‌کند. غالباً مردان دچار این نوع قانقاریا می‌شوند اما زنان نیز ممکن است به این نوع قانقاریا مبتلا شوند. قانقاریای فورنیر معمولاً به دلیل عفونت‌های دستگاه تناسلی یا مجرای ادرار ایجاد شده و باعث درد، حساسیت به لمس، قرمزی و تورم در ناحیه تناسلی می‌شود.
قانقاریای هم‌افزای باکتریایی پیش‌رونده (قانقاریای ملنیز)
این نوع از قانقاریا معمولاً پس از عمل‌های جراحی اتفاق می‌افتد و باعث ایجاد ضایعات پوستی دردناکی می‌شود که یک تا دو هفته پس از انجام عمل جراحی شکل می‌گیرند.
علت ابتلا به قانقاریا
قانقاریا ممکن است به یک یا چند دلیل از دلایل زیر اتفاق بیفتد:
- عدم خون‌رسانی. خون، اکسیژن، مواد غذایی برای تغذیه سلول‌ها و اجزای سیستم ایمنی بدن مانند آنتی بادی‌ها را برای مبارزه با عفونت تأمین می‌کند. در صورتی که خون‌رسانی به درستی انجام نشود، سلول‌ها زنده نمی‌مانند و بافت شما پوسیده شده و از بین می‌رود.
- عفونت. اگر باکتری‌ها برای مدتی طولانی رشد کنند باعث ایجاد عفونت و سپس مرگ بافت و ابتلا به قانقاریا می‌شوند.
- آسیب‌دیدگی. زخم‌های که ناشی از ضربه هستند مانند زخم ناشی از برخورد گلوله یا آسیب‌دیدگی‌های ناشی از تصادفات رانندگی ممکن است باعث نفوذ باکتری‌ها در عمق بافت‌های بدن شوند. اگر این بافت‌ها دچار عفونت شدند احتمال ابتلا به قانقاریا بسیار افزایش می‌یابد.
عواملی که احتمال ابتلا به قانقاریا را افزایش می‌دهند
برخی عواملی که احتمال ابتلا به قانقاریا را افزایش می‌دهند عبارتند از:
- ابتلا به دیابت. اگر شما دیابت دارید، بدن شما به اندازه کافی هورمون انسولین تولید نمی‌کند (که به سلول‌ها کمک می‌کند تا قند خون را مصرف کنند) یا نسبت به اثرات انسولین مقاوم می‌شود. بالا رفتن سطح قند خون در نهایت باعث آسیب‌دیدگی عروق و کاهش یا اختلال در جریان خون به سمت برخی قسمت‌های بدن می‌شود.
- بیماری‌های عروق خونی. سخت شدن و تنگ شدن عروق خونی (آترواسکلروزیس) و لخته شدن خون ممک است باعث انسداد جریان خون به یک قسمت از بدن شود.
- آسیب‌دیدگی‌های شدید یا انجام عمل‌های جراحی. هر فرایند که باعث آسیب‌دیدگی به پوست و بافت‌های زیرین آن شود مانند آسیب‌دیدگی‌ها یا سرمازدگی، احتمال ابتلا به قانقاریا را افزایش می‌دهد به خصوص اگر شما به بیماری‌های زمینه‌ای که بر جریان خون در قسمت آسیب دیده تأثیر دارد هم مبتلا باشید.
- استعمال دخانیات. افرادی که سیگار می‌کشند بیشتر در معرض ابتلا به قانقاریا هستند.
- چاقی. چاقی غالباً با دیابت و بیماری‌های عروقی همراه است اما فشار و استرس ناشی از وزن اضافی بدن نیز به تنهایی باعث فشرده شدن عروق و کاهش جریان خون و افزایش احتمال ابتلا به عفونت و کاهش سرعت بهبودی زخم‌ها می‌شود.
- سرکوبی سیستم ایمنی بدن. اگر شما دچار عفونت ویروس نقص سیستم ایمنی بدن انسانی (اچ آی وی) شده‌اید یا اگر تحت شیمی درمانی یا پرتو درمانی هستید، توانایی بدن شما در مبارزه با عفونت‌ها مختل می‌شود.
- مصرف برخی داروها و مواد مخدر تزریقی. در موارد نادر، مصرف برخی داروها و مواد مخدر تزریقی ممکن است باعث ابتلا به عفونت با باکتری ایجادکننده قانقاریا شوند.
علائم
برخی علائم و نشانه‌های قانقاریا که بر پوست تأثیر می‌گذارد عبارتند از:
- تغییر رنگ پوست – از رنگ‌پریدگی گرفته تا آبی، بنفش، مشکی، برونزه یا قرمز که به نوع قانقاریایی که به آن مبتلا شده‌اید بستگی دارد
- تورم یا شکل‌گیری تاول‌های پر از مایع روی پوست
- مرز مشخص بین قسمت آسیب دیده و سالم پوست
- درد شدید و ناگهانی همراه با بیحسی
- ترشحات بدبو از زخم‌ها
- پوست درخشنده نازک یا پوست بدون مو
- پوستی که سرد است
اگر شما به نوعی قانقاریا که بر بافت‌های عمقی پوست تأثیر می‌گذارد مانند قانقاریای گازی یا قانقاریای داخلی مبتلا شده‌اید ممکن است علائم زیر را تجربه کنید:
- بافت آسیب دیده، متورم و بسیار دردناک می‌شود
- تب پایین و احساس دائمی ناخوشی
اگر عفونت باکتریایی از منشأ ایجاد آن در بافت مبتلا به قانقاریا به تمام بدن گسترش یابد باعث ابتلا به یک بیماری به نام شوک سپتیک می‌شود. علائم و نشانه‌های ابتلا به شوک سپتیک عبارتند از:
- فشار خون پایین
- احتمالاً تب، ممکن است دمای بدن از حد طبیعی آن (36 درجه سانتی‌گراد) هم پایین‌تر برود
- تند شدن نرخ ضربان قلب
- سبکی سر
- تنگی نفس
- گیجی
چه موقع باید به پزشک مراجعه کرد؟
قانقاریا یک بیماری خطرناک است و باید بلافاصله تحت درمان قرار گیرد. اگر درد مستمر و غیر قابل توضیحی در هر قسمت از بدن داشته و یک یا چند علامت از علائم زیر را دارید باید بلافاصله به پزشک مراجعه کنید:
- تب مستمر
- تغییرات پوست – شامل تغییر رنگ، گرما، تورم، تاول یا ضایعات – که بر طرف نمی‌شوند
- ترشحات بدبو از زخم‌ها
- درد ناگهانی در محلی که به تارگی تحت عمل جراحی قرار گرفته یا دچار آسیب‌دیدگی شده است.
- رنگ‌پریدگی، سخت شدن، سرد و بیحس شدن پوست
عوارض قانقاریا
قانقاریا ممکن است باعث فاسد و اسکاری شدن یا نیاز به عمل جراحی برای بازسازی شود. گاهی اوقات، مقدار بافت مرده بسیار زیاد است به طوری که قسمتی از بدن مانند پا را در برگرفته و باید این عضو قطع شود.
قانقاریایی که با باکتری دچار عفونت شده است ممکن است به سرعت به ارگان‌های دیگر بدن گسترش یافته و اگر تحت درمان نگیرد باعث مرگ بیمار می‌شود.
تشخیص قانقاریا
آزمایش‌های مورد استفاده برای کمک به تشخیص قانقاریا عبارتند از:
- آزمایش‌های خون. افزایش تعداد سلول‌های خون غالباً نشان‌دهنده وجود عفونت در بدن است. پزشک ممکن است دستور انجام آزمایش خون را برای بررسی وجود برخی باکتری‌ها یا میکروب‌های دیگر بدهد.
- آزمایش‌های تصویری. عکس‌برداری به وسیله اشعه ایکس، اسکن توموگرافی کامپیوتری (سی تی اسکن) یا تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (ام آر آی) ممکن است برای بررسی ساختارهای داخلی بدن نظیر ارگان‌های داخلی، عروق خونی یا استخوان‌ها و ارزیابی میزان گسترش قانقاریا انجام شوند. این نوع آزمایش‌های تصویری به پزشک در بررسی وجود گاز در زیر پوست نیز کمک می‌کنند.
ارتریوگرام نیز یک آزمایش تصویری برای بررسی و مشاهده عروق خونی است. در این تصویربرداری، رنگی در جریان خون تزریق شده و برای بررسی گردش جریان خون به وسیله اشعه ایکس از عروق عکس‌برداری می‌شود. ارتریوگرام به پزشک در یافتن این که آیا عروق مسدود شده‌اند یا نه کمک می‌کند.
- عمل جراحی. عمل جراحی برای تعیین میزان گستردگی قانقاریا در کل بدن انجام می‌شود.
- کشت بافت یا مایع. کشت مایع از تاول ایجاد شده روی پوست ممکن است برای بررسی وجود باکتریوم کلوستریدیوم پرفرینگنز که عامل ابتلا به قانقاریای گازی است انجام شود یا ممکن است پزشک بافت را در زیر میکروسکوپ برای بررسی علائم مرگ سلولی مورد بررسی قرار دهد.
درمان قانقاریا
بافت‌هایی که به دلیل ابتلا به قانقاریا آسیب دیده‌اند را نمی‌توان حفظ کرد اما می‌توان از پیشروی قانقاریا جلوگیری کرد. بسته به شدت قانقاریا ممکن است پزشک یک یا چند روش از روش‌های درمانی زیر را انتخاب نماید.
عمل جراحی
پزشک ممکن است به کمک روش‌های جراحی، بافت مرده را بردارد تا از پیشروی قانقاریا و گسترش آن به بافت‌های سالم جلوگیری شود. در صورت امکان، پزشک ممکن است عروق خونی آسیب دیده را به منظور افزایش گردش جریان خون ترمیم کند. گاهی اوقات برای برداشتن بافت مرده یا بافت عفونی نیاز به انجام چندین عمل جراحی است.
در صورت نیاز به انجام عمل‌های جراحی برای بازسازی، پزشک از پیوند پوست برای ترمیم آسیب‌دیدگی‌های پوستی ناشی از ابتلا به قانقاریا استفاده می‌کند. در پیوند پوست، پزشک پوست سالم را از قسمت‌های دیگر بدن برداشته – معمولاً از قسمتی از بدن که در زیر لباس استتار می‌شود – و به دقت آن را روی ناحیه آسیب دیده قرار می‌دهد. پوست سالم با پانسمان یا با استفاده از چند بخیه کوچک در محل جدید نگه داشته می‌شود. پیوند پوست را فقط زمانی می‌توان انجام داد که در محل آسیب دیده به اندازه کافی عروق خونی برای خون‌رسانی به پوست جدید وجود داشته باشد.
در مواردی که قانقاریا شدید باشد، قسمت آسیب دیده بدن نظیر انگشتان پا، انگشتان دست یا اندام‌ها به روش جراحی قطع می‌شوند. در برخی موارد می‌توان از اندام مصنوعی (پروتزها) استفاده کرد.
آنتی‌بیوتیک
آنتی‌بیوتیک از طریق تزریق وریدی یا به صورت خوراکی برای درمان قانقاریایی که با عفونت همراه است تجویز می‌شود.
اگر شما باید برای برداشتن بافت مرده تحت عمل جراحی قرار گیرید ممکن است پزشک مصرف برخی آنتی‌بیوتیک‌ها را تا زمان انجام عمل برای شما تجویز کند تا عفونت در بدن شما از بین برود. پزشک همچنین ممکن است آنتی‌بیوتیک‌ها را برای تکمیل اکسیژن درمانی هایپرباریک نیز برای سما تجویز نماید.
درمان با اکسیژن هایپرباریک
علاوه بر مصرف آنتی‌بیوتیک و انجام عمل جراحی، اکسیژن درمانی هایپرباریک نیز برای درمان قانقاریا به کار برده می‌شود. تحت فشار افزایش‌یافته و اکسیژن افزایش‌یافته، خون قادر به حمل مقدار بیشتری اکسیژن خواهد بود. خون حاوی اکسیژن رشد باکتری‌هایی که در غیاب اکسیژن زنده مانده‌اند را کند می‌کند و به التیام راحت‌تر زخم‌های عفونی کمک می‌کنند.
در این روش درمانی، شما در یک اتاقک مخصوص قرار داده می‌شوید. معمولاً یک میز در این اتاق قرار دارد که به سمت یک لوله پلاستیکی شفاف حرکت داده می‌شود. اتاقک پر از اکسیژن فشرده شده است و فشار درون آن به تدریج تا 2.5 برابر فشار اتمسفر افزایش می‌یابد. اکسیژن درمانی هایپرباریک معمولاً حدود 90 دقیقه طول می‌کشد. ممکن است شما به 2 تا 3 مرتبه درمان در روز نیاز داشته باشید.
روش‌های درمانی دیگر برای قانقاریا عبارتند از مراقبت‌های حمایتی نظیر مصرف مایعات و مواد مغذی و مصرف داروهای مسکن برای تسکین ناراحتی‌ها.
چشم‌انداز
معمولاً افراد مبتلا به قانقاریای خشک شانس بیشتری برای بهبودی کامل دارند زیرا در این نوع قانقاریا، عفونت وجود ندارد و سرعت گسترش آن کمتر از انواع دیگر این بیماری است ولی زمانی که قانقاریا به دلیل ابتلا به عفونت ایجاد شده باشد باید به موقع تشخیص داده شده و به سرعت تحت درمان قرار گیرد، در این صورت احتمال بهبودی وجود دارد.
پیشگیری از قانقاریا
در اینجا چند پیشنهاد برای کاهش احتمال ابتلا به قانقاریا ارائه می‌شود:
- مراقب دیابت خود باشید. اگر شما به دیابت مبتلا هستید باید هر روز دست‌ها و پاهای خود را برای وجود زخم‌ها، بریدگی و علائم عفونت مانند قرمزی، تورم یا ترشحات مورد بررسی قرار دهید. از پزشک خود بخواهید که حداقل سالی یک مرتبه دست‌ها و پاهای شما را معاینه کند و سعی کنید سطح قند خون خود را تحت کنترل نگه دارید.
- کاهش وزن. وزن اضافی علاوه بر این که احتمال ابتلا به دیابت را افزایش می‌دهد، باعث افزایش فشار بر عروق نیز می‌شود و جریان خون را محدود کرده و شما را در معرض ابتلا به عفونت و کاهش سرعت بهبودی و التیام زخم‌ها قرار می‌دهد.
- عدم استعمال دخانیات. استفاده بلند مدت از محصولات دخانی به عروق خونی شما آسیب وارد می‌کند.
- کمک به پیشگیری از ابتلا به عفونت. هر زخم بازی را با صابون ملاسم و آب بشورید و سعی کنید آنها را تا بهبودی کامل، خشک و تمیز نگه دارید.
- مراقب افت دمای بدن خود باشید. سرمازدگی پوست ممکن است باعث ابتلا به قانقاریا شود زیرا سرمازدگی، گردش جریان خون را در قسمت‌های آسیب دیده کاهش می‌دهد. اگر احساس کردید که قسمتی از پوست شما پس از این که مدتی در معرض هوای سرد قرار داشت دچار رنگ‌پریدگی شده یا سخت و بیحس شده است باید به پزشک مراجعه کنید.
