متاتارسالژی با توجه به وجود درد در زیر انگشتان پا تشخیص داده می شود. کلمه متاتارسالژی به معنی درد کف پا است. جلوی پای انسان از پنج استخوان تشکیل شده است. در حقیقت متاتارسالژی یک بیماری نیست، بلکه فقط یک علامت از وجود مشکل در ناحیه پا است. افراد دچار این مشکل با درد در ناحیه جلوی پای خود مواجه می شوند که این درد معمولاً در قسمت کروی کف پا و در زیر انگشتان می باشد. درد زیر انگشتان اغلب به صورت درد خفیف توصیف می شود، اما معمولاً با ایستادن و راه رفتن مقدار درد تشدید می گردد. معمولاً، متاتارسالژی در نتیجه وارد شدن فشار بیش از حد به صورت مداوم به ناحیه جلوی پا ایجاد می شود و این شرایط باعث آسیب دیدگی بافت موجود در این ناحیه و درد جلوی پا می گردد.
معمولاً بیشترین علائم ناراحتی در این حالت در زیر انگشت دوم یا سوم مشاهده می شود. عواملی که می توانند فرد را در معرض ابتلا به متاتارسالژی قرار دهند به شرح زیر می باشند: قوز یا انحراف انگشت شست پا، آرتروز انگشت شست پا، عدم ثبات رباط در ناحیه میانی پا، سفت شدن بیش از حد عضله ساق پا، نقص مادرزادی در ناحیه پا، و نیز تشکیل انگشت چنگالی.
روش های درمانی غیر جراحی موجود برای درد انگشتان و زیر پنجه معمولاً موفقیت آمیز هستند. اصول این روش های درمانی به شرح زیر هستند:
- تشخیص صحیح و شناسایی علت اصلی ایجاد علائم.
- حذف فشار و بار اضافی که بطور مداوم بر روی ناحیه جلوی پا وارد می شود.
- پخش کردن فشار وارد شده به ناحیه جلوی پا در یک ناحیه وسیع تر.
علائم و نشانه ها
متاتارسالژی (درد انگشتان پا، و زیر پنجه) می تواند باعث ایجاد درد در ناحیه کروی کف پا شده و این شرایط با ایستادن، راه رفتن یا دویدن تشدید می شوند. اکثر افراد درد ناشی از این مشکل را مشابه حالت راه رفتن بر روی سنگ ریزه تشریح می کنند. سایر افراد این درد را بیشتر شبیه یک درد ملایم می دانند. این درد می تواند در یک پا یا هر دو پا احساس شود. در بعضی افراد، درد در ناحیه زیر یک یا دو سر استخوان کف پا احساس می شود، اما در سایر افراد درد در زیر تمام این استخوان ها وجود دارد.
متاتارسالژی یا درد زیر انگشتان پا معمولاً به تدریج در طول چند هفته تشکیل می شود و احتمال ایجاد آن به صورت یکباره کم است. ناحیه آسیب دیده کف پا در این حالت ممکن است در صورت وارد شدن فشار به آن احساس ناراحتی داشته باشد. تومور عصبی مورتون یکی دیگر از علائم خاص ابتلا به این مشکل است
علت ها و دلایل
ابتلا به متاتارسالژی (درد انگشتان پا و زیر پنجه) می تواند دلایل مختلف داشته باشد. بعضی از دلایل علت درد سینه پا به شرح زیر هستند:
- استفاده بیش از حد: برای مثال، در بین دوندگان و ورزشکاران، این شرایط می تواند باعث التهاب خفیف در ناحیه سر پا و مفاصل نزدیک به آن شود. انجام فعالیت ورزشی مثل تنیس یا انجام ورزش هایی که در آنها نیاز به پرش وجود دارد نیز می تواند باعث وارد شدن فشار اضافی به پا و ایجاد شرایط التهابی و درد برای فرد در نتیجه این شرایط شود.
- پوشیدن کفش های پاشنه بلند: پوشیدن این کفش ها می تواند به سر استخوان کف پا فشار وارد کند. کفش هایی که با سایر پا تناسب نداشته یا بسیار تنگ باشند نیز می توانند باعث ایجاد درد سینه پا برای فرد شوند.
- اضافه وزن: اضافه وزن می تواند باعث وارد شدن فشار اضافی به ناحیه پا شود.
- سفت شدن تاندون قوزک یا آشیل پا (تاندون ناحیه پاشنه پا): این شرایط می تواند باعث وارد شدن فشار به نواحی مختلف پا و آسیب دیدن سر استخوان کف پا شود.
- تومور عصبی مورتون: به این مشکل گاهی اوقات مورتون استخوان کف پا نیز گفته می شود. این مشکل باعث وارد شدن آسیب به اعصابی می شود که بین استخوان های کف پا امتداد دارند. علائم این مشکل شامل درد، احساس سوختگی، بی حسی و سوزش کف پا به خصوص سوزش بین دو انگشت پا می باشد.
- پا چنگالی: در این حالت قوس کف پا به قدری زیاد می شود که امکان صاف کردن پا در هنگام قرار گرفتن وزن بدن بر روی آن وجود ندارد. این شرایط به دلیل عدم توازن در عضلات پا ایجاد می شود و می تواند ریشه فامیلی داشته باشد. گاهی اوقات قوس زیاد کف پا می تواند یک دفعه ایجاد شود. به هر حال، اکثر افراد دچار این مشکل به مشکلات عصبی همچون فلج مغزی، اسپاینا بیفیدا، دیستروفی عضلانی یا فلج اطفال نیز مبتلا هستند. توجه داشته باشید که قوس کف پا به این معنی است که فشار اضافی بر ناحیه کروی نزدیک انگشت شست پا وارد شده و همراه با درد شست پا همراه است که می تواند باعث ایجاد مشکل متاتارسالژی (درد انگشتان پا و زیر پنجه) شود.
- انگشت چکشی یا انگشت چنگالی: در هنگام ایجاد مشکل انگشت چنگالی، تمام سه مفصل انگشت حالت غیر عادی پیدا می کنند. مفصلی که نزدیک استخوان کف پا است به سمت بالا خم می شود، مفصل میانی به سمت پایین خم شده و مفصل انتهایی نیز ممکن است به سمت پایین خم شود. به این ترتیب انگشت حالت چنگال پیدا خواهد کرد. در مواردی که فرد به مشکل انگشت چکشی دچار شود، انگشت به صورت دائم از محل مفصل میانی خم شده و به این ترتیب حالت چکش پیدا می کند. شرایط متعدد می توانند این مشکلات را در ناحیه انگشت به همراه داشته باشند. این شرایط می تواند شامل استفاده از کفش های نامناسب، آسیب دیدگی انگشتان، قوز یا انحراف انگشت شست پا یا ابتلا به آرتریت روماتوئید باشد. علاوه بر این امکان مشاهده انگشت چکشی و انگشت چنگالی در افراد دارای قوس زیاد کف پا نیز وجود دارد و این مشکلات می تواند ریشه فامیلی داشته باشد. در هر حال، این نارسایی ها می تواند باعث وارد شدن فشار اضافی به ناحیه کروی کف پا شده و فرد را به مشکل متاتارسالژی (درد انگشتان پا و زیر پنجه) دچار نماید.
- قوز یا انحراف انگشت شست پا: این مشکل شکل مفصل پایه انگشت شست را تغییر داده و باعث می شود انگشت شست به سمت انگشت دوم زاویه بگیرد. این شرایط باعث ایجاد برآمدگی در اطراف پا و در محل شست بزرگ می شود. به این ترتیب اغلب پوست و بافت اطراف این مفصل ضخیم می شود. در ادامه پوست و بافت های زخیم شده ممکن است ملتهب شده، ورم کند و دچار درد شود. به خاطر این مشکل، فشار بیش از حد به بخش کروی ناحیه کف پا وارد می شود و این شرایط می تواند باعث ایجاد مشکل متاتارسالژی (درد انگشتان پا و زیر پنجه) شود.
- عمل های جراحی قبلی انجام شده بر روی پا: برای مثال، عمل های جراحی قبلی انجام شده به منظور اصلاح مشکل انحراف یا قوز انگشت شست پا.
- ترک خوردگی یا شکستگی استخوان کف پا در نتیجه وارد شدن فشار: ترک خوردگی ناشی از فشار در حقیقت یک نوع شکستگی ناقص استخوان است. این نوع آسیب دیدگی در اکثر موارد در نتیجه استفاده بیش از حد از پا ایجاد می شود که در اصطلاح به آن آسیب دیدگی ناشی از استعمال مفرط گفته می شود. این مشکل به خاطر وارد شدن فشار به یکی از استخوان های کف پا ایجاد می گردد.
- بیماری فرایبرگ: این شرایط یک بیماری نادر است که در نتیجه استئو نکروز استخوان دوم کف پا و بیشتر در بین دختران نوجوان مشاهده می شود.
- آرتروز یا نقرس: این شرایط می تواند باعث التهاب مفاصل در قسمت کروی کف پا یا انگشت بزرگ شده و ابتلا به متاتارسالژی (درد انگشتان پا و زیر پنجه) را به همراه داشته باشد.
- دیابت: این بیماری می تواند باعث وارد شدن آسیب به اعصاب پا شده و شرایط متاتارسالژی (درد انگشتان پا و زیر پنجه و گز گز بین انگشتان پا ) را ایجاد کند.
تشخیص
در صورتی که شما دچار مشکل متاتارسالژی (درد انگشتان پا و زیر پنجه) شده باشید، پزشک سعی می کند علت ایجاد درد را مشخص کند. پزشک معمولاً می تواند این علت را با گوش کردن به حرف های شما، طرح سوالات مناسب و معاینه فیزیکی پا تشخیص دهد. به هر حال، پزشک ممکن است به بیمار انجام آزمایش های زیر را نیز توصیه نماید:
- تست خون: این آزمایش برای کنترل کردن ابتلا به دیابت، آرتروز و نقرس استفاده می شود.
- عکس برداری رادیولوژی: تهیه عکس رادیولوژی از پا می تواند وضعیت مشکلات استخوان ها و مفاصل را در این ناحیه از بدن مشخص نماید.
- اسکن استخوان پا: در صورتی که پزشک مشکوک به ایجاد شکستگی ناشی از فشار در یکی از استخوان های کف پا باشد، از این روش برای تایید تشخیص خود استفاده می کند.
- اسکن مافوق صوت: از این روش برای تشخیص ابتلا به تومور عصبی مورتون استفاده می شود.
- سایر آزمایش ها: در بعضی شرایط خاص، ممکن است به تشخیص پزشک از آزمایش های پیشرفته تر همچون اسکن ام آر آی (MRI) در صورت نیاز استفاده شود.
راه ها و روش های درمان
درمان های موجود برای مشکل متاتارسالژی (درد انگشتان پا و زیر پنجه) به شرح زیر هستند:
درمان بدون جراحی
بیماران دچار این مشکل به خوبی نسبت به روش های درمانی غیر جراحی واکنش نشان می دهند. در صورتی که علت ایجاد مشکل مشخص شود، استفاده از این روش ها در بلند مدت می تواند نتایج موفقیت آمیز برای بیمار به همراه داشته باشد. اصول استفاده از این روش ها مربوط به برداشتن فشار از نواحی آسیب دیده کف پا است. انجام این کار با استفاده ترکیبی از کفش های راحت، پدهای مخصوص متاتاسالژی (درد انگشتان پا و زیر پنجه)، ابزارهای ارتوپدی نرم، اصلاح نحوه فعالیت، کشیدن عضلات ساق پا، تقویت عضلات پا، و تجویز داروهای ضد التهاب غیر استروئید (NSAIDs) امکان پذیر است.
- پوشیدن کفش های راحت: متاسفانه، پوشیدن کفش های پاشنه بلند و پنجه باریک با تمرکز وزن بر ناحیه جلوی پا می تواند علائم مشکل را تشدید نماید. در حقیقت استفاده از کفش های مناسب می تواند به پخش فشار از روی ناحیه جلوی پا کمک فراوان کند. قبلاً کفش های ارتوپدی دارای ظاهر زشت، غیر امروزی و نامناسب بود و به همین خاطر افراد استفاده از آنها را قبول نمی کردند. اما در حال حاضر با تغییرات ایجاد شده در این کفش ها، بسیاری از تولید کنندگان این نوع کفش ها ظاهر امروزی و مناسب تری را برای آنها طراحی کرده اند و به این ترتیب مشکلات ظاهری قبلی این کفش ها تا حدود زیادی اصلاح شده است.
- پدهای متاتاسالژی: استفاده از این پد ها می تواند برای بهبود علائم مشکل بسیار مفید باشد. هنگامی که این پد ها به نحو صحیح در کفش بیمار قرار گیرند، کاهش وزن وارد شده به استخوان های ناحیه جلوی پا امکان پذیر می شود. همانطور که در شکل 3 دیده می شود، به منظور موفقیت آمیز بودن این پد ها لازم است وضعیت آنها قبل از استفاده تنظیم گردد.
- ابزارهای ارتوپدی نرم: ابزارهای ارتوپدی نرم می توانند به کاهش فشار وارد شده به نواحی مختلف کف پا کمک کرده و به این ترتیب احتمال ایجاد آسیب دیدگی مجدد در این ناحیه را کاهش دهند. علاوه بر این برای موارد انگشت چکشی نیز می توان از پد های مخصوص استفاده کرد. این نوع پد ها می توانند وضعیت انگشت را اصلاح کرده و تا حد ممکن آن را به حالت عادی باز گردانند. در این حالت وضعیت پد می بایست در ناحیه جلوی کف پا تنظیم شود.
- اصلاح نحوه فعالیت: انقباض عضله ساق پا (گرفتگی ساق پا) می تواند باعث افزایش فشار وارد شده به ناحیه جلوی پا شود. در این حالت کشیدن عضلات این ناحیه می تواند به بر طرف شدن علت ایجاد درد انگشتان و کف پا کمک موثر کند. پس از اینکه این مشکل باعث التهاب مفاصل شد، عضلات کوچک (عضلات اینترنسیک) پا اغلب ضعیف شده و این شرایط باعث پخش شدن علائم بیماری در ناحیه کف پا می شود. تقویت این عضلات از طریق انجام تمرین های حرکتی خاص می تواند باعث بهبود انقباض در این ناحیه شده و امکان تحمل وزن بدن از طریق پا را افزایش دهد. انجام فیزیوتراپی انگشتان دست و پا نیز باعث بهبود وضعیت بیمار خواهد شد.
- تجویز داروهای ضد التهاب غیر استروئید (NSAIDs): تجویز این داروها می تواند در مواردی که درد بیمار متوسط یا شدید است، بسیار موثر باشد. این داروها می توانند درک بیمار از علائم بیماری را تغییر داده و به سایر روش های محافظه کارانه غیر جراحی امکان دهد استخوان ناحیه جلوی کف پا را ترمیم نمایند. علاوه بر این برای بهبود بیمار می توان از تزریق کورتیکو استروئید نیز استفاده کرد. انجام این تزریق می تواند باعث تسکین موقت (1 تا 3 ماهه) علائم بیماری در شرایط خاص شود. توجه داشته باشید که در صورت تکرار شدن این تزریق، کورتیزون می تواند باعث فساد و از بین رفتن رباط و ایجاد ناهنجاری های انگشت شود.
عمل جراحی
برای درصد کمی از بیماران که مبتلا به درد انگشت و پنجه پا هستند، روش های درمانی غیر جراحی موفقیت آمیز نیستند. در این شرایط، ممکن است نیاز به انجام عمل جراحی وجود داشته باشد. امروزه انواع مختلف عمل های جراحی به افراد بیمار توصیه می شود که امکان استفاده از آنها به صورت منفرد یا ترکیبی برای درمان بیماری وجود دارد.
