بی حسی و خواب رفتن اختلالی است که ممکن است در هر نقطه از بدن به وجود بیاید. سوزن سوزن شدن یا مور مور شدن بیشتر در دست و پا احساس می‌شود. معمولا این وضعیت به علت تحت فشار قرار گرفتن اعصاب یا عروق خونی که وظیفه خونرسانی به عصب را برعهده دارند به وجود می‌آید. این وضعیت معمولاً پس از قرار گرفتن در یک وضعیت نامناسب به مدت طولانی مانند قرار دادن پاها روی هم در حالت نشسته ایجاد می‌شود که نشانه گیر افتادگی عصب است. در برخی موارد این وضعیت نشان دهنده یک بیماری بسیار جدی مانند دیابت است. در صورتی که علائم و نشانه‌های شما شدید است و پس از مدتی بهبود پیدا نکرده میتواند یک بیماری جدی را مطرح کند. در این شرایط شما باید به پزشک مراجعه کنید تا علت بروز این مشکل را مشخص کند.
علت خواب رفتن پا چیست؟
مور مور شدن و بی حسی در هر نقطه از بدن به وجود می‌آید که به علت تحت فشار قرار گرفتن عصبی که به ارسال پیام به مغز می‌پردازد یا عروقی که وظیفه خون رسانی را بر عهده دارند ایجاد می‌شود. این وضعیت بیشتر در دست و پا و صورت به وجود می‌آید. برخی از علل شایع خواب رفتن بدن یا مور مور شدن آن به شرح زیر می‌باشد که این فهرست همه موارد را پوشش نداده است:
تحت فشار قرار گرفتن بدن
پوشیدن کفش تنگ یا نشستن روی پاها به مدت طولانی باعث بی حس شدن پا یا مور مور شدن آن خواهد شد. این نوع بی حسی بدن دلیل مشخصی دارد و با رفع فشار از روی ناحیه مورد نظر بهبود پیدا میکند و شما دچار مشکلات دیگری نخواهید شد.
گیر افتادن عصب
بی حسی یا مور مور شدن یک قسمت از بدن میتواند به علت گیر افتادگی عصب ایجاد شود. لغزش دیسک یا مشکلات ناحیه کمر به عصبی که از ناحیه کمر به سمت ساق و انگشتان پا می‌رود فشار وارد میکند. سندروم خروجی قفسه سینه و تنگی کانال نخاعی از دیگر دلایل خواب رفتن پاها محسوب میشوند.
دیابت
دیابت میتواند باعث آسیب دیدگی عروق خونی کوچک شود که وظیفه خونرسانی به اعصاب انگشتان دست و پا را بر عهده دارند. این وضعیت باعث بی حسی و سوزن سوزن شدن و درد در دست و پا خواهد شد که به آن نوروپاتی محیطی می‌گویند. نداشتن حس در دست و پا یک وضعیت خطرناک است زیرا شما در هنگام لمس کردن اجسام داغ چیزی را احساس نخواهید کرد و به بدن خود آسیب می‌رسانید.
آسیب دیدگی
آسیب دیدگی پایانه‌های عصبی انگشتان دست و پا میتواند به علل مختلف به وجود بیاید. افرادی که با وسایل مختلفی که ارتعاش زیادی دارند کار می‌‌کنند دچار آسیب دیدگی عصب میشوند و درد و سوزن سوزن شدن دست و پای خود را احساس خواهند کرد.
مصرف برخی داروها
مصرف برخی از داروها میتواند باعث آسیب دیدگی عصب شود که قطع مصرف دارو به بهبود مشکل ایجاد شده کمک خواهد کرد. برخی از این داروها عبارتند از داروهایی که برای درمان سرطان سینه و لنفوما مورد استفاده قرار می‌‌گیرند، داروهای آنتی بیوتیک مانند مترونیدازول و داروهایی که برای مبارزه با عفونت‌های ویروسی مانند اچ آی وی تجویز میشوند.
بیماری‌هایی که باعث آسیب دیدگی عصب میشوند
تعداد زیادی از بیماری‌ها می‌توانند به سیستم عصبی آسیب برسانند و شما دچار بی حسی یا سوزن سوزن شدن خواهد شد. برخی از این بیماری‌ها عبارتند از سکته مغزی، ام اس و تومورهای مغزی. این بیماری‌ها بسیار جدی اما نادر هستند که علاوه بر بی حسی و سوزن سوزن شدن دست و پا علائم دیگری را نیز به دنبال دارند.
کمبود ویتامین
کمبود ویتامین ب ۱۲ در میان افراد مسن، افراد گیاه خوار و افراد مبتلا به کم خونی بسیار شایع است. کمبود ویتامین ب دوازده باعث کم خونی و آسیب دیدگی عصب خواهد شد.
چه موقع باید به پزشک مراجعه کرد؟
در صورتی که شما قدرت و توانایی عملکرد یک طرف از بدن خود را از دست داده اید باید با مرکز اورژانس تماس بگیرید زیرا به احتمال زیاد دچار سکته مغزی شده اید. در صورتی که شما دچار بی حسی و سوزن سوزن شدن شده اید و این وضعیت دوباره به وجود آمده یا اصلاً بهبود نیافته اید باید به پزشک مراجعه کنید. در صورتی که علائم و نشانه‌های بیماری‌های نورولوژیکی مانند از دست دادن حس در نقاط مختلف بدن یا زمین خوردن به طور مداوم یا اختلال در راه رفتن در شما به وجود آمده باید توسط پزشک ارزیابی شوید. در صورتی که این وضعیت به طور مکرر ایجاد می‌شود یا شما به علت بی حسی دست و پا به خودتان آسیب رسانده اید در مراجعه به پزشک درنگ نکنید.
آیا خواب رفتن دست و پا نگران کننده است؟
پاسخ این سوال به علت بروز این وضعیت بستگی دارد. بی حسی مداوم دست و پا که باعث زمین خوردن بیمار می‌شود نشان دهنده یک مشکل جدی است و باید هرچه سریع تر بیمار توسط پزشک معاینه شود.
پزشک از چه روش‌هایی برای تشخیص مشکل بیمار استفاده میکند؟
پزشک برای تشخیص علت بی حسی دست و پا به انجام معاینه کامل جسمانی می‌پردازد و از روش‌های تشخیصی مختلف مانند بررسی عکس العمل بدن، حس در دست و پا و قدرت عضلات استفاده خواهد کرد. پزشک از بیمار می‌پرسد که دقیقاً از چه زمانی متوجه علائم خود شده است؟ آیا به نظر بیمار بی حسی دست و پای او دلیل مشخصی دارد؟ آیا به تازگی داروی جدیدی را مصرف کرده است؟ آیا دیابت دارد؟ پاسخ هر یک از این سوالات میتواند اطلاعات دقیقی را در اختیار پزشک قرار دهد.
در صورتی که بیمار علائم نگران کننده ای داشته باشد پزشک درخواست انجام آزمایش خون یا تست‌های تشخیصی مانند اسکن ام آر آی یا تست هدایت عصبی را خواهد داد. معمولاً هر یکی از این تست‌های تشخیصی با توجه به علائم بیمار درخواست میشوند. پزشک به بررسی عملکرد قلب از قبیل سطح فشار خون و نبض در ناحیه مچ دست و پا خواهد پرداخت. سپس به بررسی سیستم عصبی بدن می‌پردازد و از بیمار در خصوص سوزن سوزن شدن یا هر حس دیگری که دارد سوال خواهد پرسید. هدف از انجام آزمایش خون تشخیص دیابت، کم خونی و بررسی سطح ویتامین ب ۱۲ است. گاهی اوقات نیز انجام آزمایشات دیگر مانند بررسی عملکرد قلب و سیستم عصبی نیز ضروری است.
درمان خواب رفتن پا
درمان خواب رفتن پا به علت بروز این اختلال بستگی دارد. ممکن است پزشک از بیمار بخواهد شرایطی که باعث خواب رفتن پای او می‌شود را یادداشت کند تا از این اطلاعات برای درمان صحیح مشکل او استفاده نماید.
در صورت خواب رفتن پا یا سوزن سوزن شدن آن چه باید کرد؟
اقدامات فوری
در صورت بروز چنین مشکلی باید جوراب، کفش و لباس تنگ خود را در بیاورید و در صورتی که به مدت طولانی نشسته اید یا لم داده اید بلند شوید و کمی راه بروید.
اقدامات مراقبتی در بلند مدت
باید از برداشتن اجسام سنگین و انجام دادن حرکات تکراری خودداری کنید، در فواصل زمانی معین استراحت کنید، از قرار گرفتن بدن در حالت نامناسب اجتناب نمایید و از حرکات یوگا و پیلاتس غافل نشوید تا ریسک بروز مشکلات گردن و کمر را به حداقل برسانید. در صورتی که دچار دیابت هستید باید به کمک داروهای تجویز شده، رژیم غذایی مناسب و مراجعه منظم به پزشک به کنترل قند خون خود بپردازید. رژیم غذایی مناسبی داشته باشید و به طور منظم آزمایش خون بدهید تا از کمبود ویتامین ب ۱۲ پیشگیری گردد و در صورت لزوم از مکمل استفاده کنید. افرادی که دچار بی حسی یا سوزن سوزن شدن دست و پا هستند مشکلی برای رانندگی کردن نخواهند داشت اما در صورتی که این مشکل حاد باشد یا علت دقیق آن مشخص نشده باشد باید از رانندگی کردن اجتناب نمود.
فیزیوتراپی چگونه به بهبود بیمار کمک میکند؟
متخصص فیزیوتراپی نقش مهمی را در بهبود و حفظ توانایی عملکردی بیمارانی که دچار بی حسی یا مور مور شدن دست و پا هستند ایفا میکند. او با همکاری بیمار به طراحی یک برنامه درمانی جامع می‌پردازد تا همه اهداف و نیازهای خاص بیمار را پوشش دهد. از آنجایی که علت، نوع و علائم سوزن سوزن شدن دست و پا در بیماران مختلف متفاوت است از یک برنامه درمانی برای همه آنها استفاده نمی‌‌شود. متخصص فیزیوتراپی از اقدامات مراقبتی و توصیه‌های زیر برای کمک به بیماران استفاده خواهد کرد:
انجام دادن تمرینات مخصوص برای لغزش عصب
اعصاب بدن برای عملکرد مناسب به سه عامل مهم نیاز دارند که عبارتند از حرکت کردند گردش خون مناسب و فضای کافی. انجام دادن تمریناتی که به حرکت کردن و لغزش اعصاب بدن کمک میکند در تسکین علائم و نشانه‌های بی حسی و مور مور شدن دست و پا و تسکین عصب بسیار مفید هستند. متخصص فیزیوتراپی با توجه به شرایط شما تمرینات ورزشی مفیدی را برای دستیابی به این اهداف توصیه خواهد کرد.
تمرینات ورزشی متوسط تا شدید
متخصص فیزیوتراپی انجام تمرینات ورزشی متوسط تا شدید را به شما توصیه میکند تا عملکرد و قدرت جسمانی شما افزایش پیدا کند.
تمرینات مخصوص تعادل و هماهنگی بدن
متخصص فیزیوتراپی از استراتژی‌های مختلف برای بهبود تعادل و هماهنگی اعضای بدن استفاده خواهد کرد. بهبود تعادل و هماهنگی بدن میتواند ریسک زمین خوردن را به حداقل برساند.
استفاده از بریس
متخصص فیزیوتراپی استفاده از بریس را برای بهبود آسیب عصب توصیه میکند. استفاده از بریس علاوه بر محافظت از عصب به حفظ سلامت شما در هنگام راه رفتن کمک خواهد کرد.
آموزش به بیمار
متخصص فیزیوتراپی به شما یاد میدهد چگونه به کنترل مشکل سوزن سوزن شدن و خواب رفتن دست و پای خود بپردازید. این فرآیند با توجه به نیازهای خاص شما انجام می‌شود و بر بهبود شرایط جسمانی، پیشگیری از بروز عوارض جانبی دیگر و یافتن روش‌های مختلف برای انجام فعالیت‌های کاری و روزمره تمرکز دارد.
چگونه می‌توان از بی حسی و سوزن سوزن شدن دست و پا جلوگیری کرد؟
از آنجایی که بی حسی و سوزن سوزن شدن دست و پا و دلایل متعددی دارد ایجاد برخی تغییرات در سبک زندگی میتواند ریسک بروز این اختلال را کاهش دهد. برخی از این موارد عبارتند از اجتناب از انجام دادن فعالیت‌هایی که باعث آسیب دیدگی عصب می‌شود، اجتناب از قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی محیطی خاص که منجر به بدتر شدن آسیب دیدگی قبلی عصب خواهد شد و انجام دادن فعالیت‌های جسمانی در طول روز برای کنترل بهتر بیماری‌هایی که در آسیب دیدگی عصب نقش دارند.
داشتن فعالیت جسمانی، مراجعه منظم به پزشک و انتخاب سبک زندگی سالم میتواند ریسک بروز انواع مختلفی از سوزن سوزن شدن و عوارض مرتبط با آن را به حداقل برساند. متخصص فیزیوتراپی به فاکتورهایی که در بروز این وضعیت نقش دارند مانند سطح قدرت و عملکرد جسمانی شما و حس در دست و پا توجه میکند و توصیه‌های لازم را برای پیشگیری از بروز مجدد این وضعیت ارائه خواهد داد. در بخش زیر به چند روش اشاره می‌کنیم که از بروز سوزن سوزن شدن یا مور مور شدن بدن پیشگیری می‌‌کنند:
ماساژ درمانی
ماساژ دادن بدن میتواند به کاهش گرفتگی عضله و بهبود گردش خون کمک کند. افرادی که دچار بی حسی دست و پا یا خواب رفتن آنها هستند پس از ماساژ درمانی شاهد بهبود علائم خود خواهند بود.
یوگا یا مدیتیشن
تمرینات مخصوص تنفس عمیق که در جلسات یوگا و مدیتیشن انجام میشوند می‌توانند به حفظ آرامش در شما و کاهش درد کمک کنند. بهبود انعطاف پذیری بدن از خواب رفتن دست و پا در شرایط خاص جلوگیری میکند.
خنک نگه داشتن بدن
گاهی اوقات گرما باعث افزایش سطح حس در یک ناحیه از بدن و بدتر شدن درد خواهد شد که در این شرایط شما باید از دوش یا حمام آب داغ خودداری کنید و در صورتی که قرار است هنگام گرمی هوا بیرون بروید از کلاه و لباس خنک استفاده نمایید.
پوشیدن کفش مناسب
اگر شما در ناحیه پای خود دچار بی حسی یا سوزن سوزن شدن هستید ممکن است این وضعیت به کفش نامناسب شما ارتباط داشته باشد. پوشیدن کفش تنگ و پنجه باریک از گردش صحیح خون جلوگیری می‌نماید و به اعصاب پا فشار وارد میکند. باید کفشی را انتخاب کنید که فضای کافی در اختیار پا قرار میدهد و قوس مناسبی دارد. اگر شما به واسطه شغلی که دارید زیاد می‌ایستید یا راه می‌روید در انتخاب کفش خود کاملاً دقت کنید.
پوشیدن جوراب فشاری
استفاده از این جوراب مغز را وادار میکند حس ناشی از پوشیدن جوراب فشاری را به جای درد به صورت درد تفسیر کند. این نوع جوراب در اکثر داروخانه‌ها قابل تهیه می‌باشد.
خواب کافی
نخوابیدن به اندازه کافی میتواند شدت احساس درد را افزایش دهد به همین دلیل شما باید هر شب به اندازه کافی بخوابید و استراحت نمایید.
