تعریق زیاد دست و پا: درمان دارویی، یونتوفورزیس و بوتاکس

تعریق بیش از حد ( hyperhidrosis ) به اختلالی گفته می‌شود که فرد بیش از نیاز طبیعی بدن به حفظ دما، عرق می‌کند. در مواردی که هیچ گونه بیماری دیگری وجود ندارد، تعریق زیاد تحت عنوان تعریق اولیه دسته بندی می‌شود و در مواردی که اختلالاتی مانند پرکاری تیروئید یا یائسگی وجود دارد به آن تعریق ثانویه می‌گویند. افرادی که بیش از حد عرق می‌کنند در مدد جلوگیری از تعریق زیاد هستند، ولی تعداد زیادی از آنها نمی‌دانند که برخی اختلالات پزشکی باعث تعریق بیش از حد می‌شود. عرق کردن زیاد می‌تواند باعث خجالت بیمار شود، در نتیجه این افراد نسبت به مشکل خود بسیار حساس می‌شوند. افرادی که زیاد عرق می‌کنند به طور مکرر لباس‌هایشان را عوض می‌کنند، و روش‌های مختلفی را امتحان می‌کند اما استرس ناشی از این امر باعث بدتر شرایط می‌شود. این اختلال بسیار آزار دهنده است و بر اعتماد به نفس فرد تاثیر می‌گذارد، در نتیجه برخی از افراد از حضور در جامعه خودداری می‌کنند.

عرق کردن یک وضعیت شرم آور است که باعث خیس شدن و اختلال در ارتباطات اجتماعی و کاری می‌شود. تعریق بیش از حد باعث ایجاد اختلالات جدی مانند ناتوانی در نگهداشتن خودکار، لرزش دست و ناتوانی در نگه داشتن فرمان خودرو می‌شود. این عارضه سه درصد از اعضای جامعه را درگیر می‌کند. خبر خوش برای این گروه از بیماران این است که روش‌های مختلفی برای درمان تعریق زیاد وجود دارد. متخصصین ما در کلینیک تخصصی پا امید با ارائه روش‌های درمانی نظیر دارودرمانی، تزریق بوتاکس و استفاده از یونتوفورزیس تعریق زیاد کف دست و پای شما را درمان می‌کنند.

علل تعریق بیش از حد چیست؟

در مواردی که تعریق زیاد حاصل اختلالاتی مانند چاقی، پرکاری تیروئید، و یائسگی نباشد، علت تعریق بیش از حد مشخص نخواهد بود، اما به نظر می‌رسد که رابطه ژنتیکی قدرتمندی در این عارضه وجود دارد. عرق کردن زیاد اولیه به علت فعالیت بیش از حد مرکز تنظیم گرما در هیپوتالاموس مغز رخ می‌دهد و از تعریق سیستم اعصاب سمپاتیک به غدد عرق منتقل می‌شوند. محرک‌هایی که باعث شروع تعریق می‌شوند عبارتند از:

•  هوای گرم
• ورزش کردن
• تب
• عصبانیت و استرس
• غذاهای ادویه دار

علل تعریق زیاد ثانویه، موضعی عبارتند از:

•  سکته
• آسیب دیدن اعصاب نخا
• آسیب دیدن اعصاب پیرامونی
• جراحی سمپاتکتومی
• نوروپاتی
• تومور مغزی
• اختلال عصبانیت و استرس مزمن

علل تعریق بیش از حد ثانویه عمومی عبارتند از:

•  چاقی
•  دیابت
•  یائسگی
•  پرکاری تیروئید
•  اختلالات قلبی و عروقی
•  نارسایی تنفسی
•  تومورهای غدد درون ریز مانند فئوکروموسیتوما
•  بیماری پارکنیسون
•  لنفوم هاجکین
•  مصرف برخی داروها، الکل‌ها، کافئین، کورتیکو استروئید، بازدارنده‌های کولین استراز، داروهای ضد افسردگی تری سیکلیک، بازدارنده‌های باز جذب سروتونین، داروهای نیکوتینامید و مشتقات تریاک

علائم تعریق بیش از حد

شدت تعریق زیاد با تعیین میزان اختلالی که در فعالیت‌های روزمره ایجاد می‌کند، ارزیابی می‌شود. در موارد زیر می‌توان گفت که یک فرد به تعریق زیاد مبتلا است:

•  تعریق بیش از حد در هر موقع از سال
•  تعویض مکرر لباس به علت خیسی و تعریق بیش از حد
•  احساس خیسی بدن حتی هنگام استفاده از داروهای ضد عرق
•  استفاده از پدهای جاذب زیر لباس
•  استفاده نکردن از برخی لباس‌های خاص
•  بررسی مکرر نقاط مختلف بدن برای مشاهده لکه‌های عرق روی لباس
•  بررسی زیر بغل برای مشاهده خیسی آن
•  احساس عصبانیت و اضطراب در موقعیت‌های اجتماعی به علت ترس از دیده شدن لکه‌ها و خیسی لباس ناشی از تعریق

تعریق جبرانی چیست؟

تعریق جبرانی زمانی رخ می‌دهد که تعریق اصلی در موضع ایجاد کننده آن متمرکز نیست و معمولا به سمت بالا تنه، پشت پاها یا زانو حرکت می‌کند، این عارضه اغلب پس از جراحی رخ می‌دهد. این عارضه فورا پس از جراحی بروز نمی‌کند، ممکن است حدود 6 هفته قبل از آنکه بیمار متوجه این موضوع شود، شروع شده باشد و پزشکان علت آن را ندانند. آنچه پزشکان می‌دانند این است که هرچه عصب سمپاتیک بیشتری را قطع کنند احتمال تعریق جبرانی بیشتر می‌شود، به همین دلیل امروزه پزشکان از قطع کردن اعصابی که بالاتر از دنده سوم هستند اجتناب می‌کنند. تغییرات فصلی نیز در این مساله دخیل است. پزشکان ادعا می‌کنند که بیماران در فصل زمستان کمتر عرق می‌کنند، اما در تابستان بر شدت تعریق آنها افزوده می‌شود. بیمارانی که از تعریق جبرانی رنج می‌برند می‌توانند از برخی از داروها برای کاهش سطح تعریق بهره بگیرند.

عوارض عرق کردن زیاد

در صورتی که تعریق بیش از حد درمان نشود می‌تواند عوارض متعددی را در پی داشته باشد که عبارتند از:

• عفونت ناخن: به ویژه عفونت ناخن پا
• زگیل: زائده‌های پوستی که توسط ویروس پاپیلوم انسانی ( HPV ) ایجاد می‌شود.
• عفونت باکتریایی: معمولا اطراف فولیکول‌های مو و بین انگشتان ایجاد می‌شود.
• راش گرمایی ( عرق سوز ): راش قرمز و خارش آور معمولا باعث ایجاد حساسیت و سوزش پوست میشود. راش گرمایی زمانی ایجاد می‌شود که غدد عرق مسدود شوند و عرق زیر پوست به دام بیفتد.
• اثرات روانی: تعریق بیش از حد می‌تواند بر اعتماد به نفس بیمار، شغل، و ارتباطات او تاثیر بگذارد. ممکن است برخی افراد عصبی شوند، به لحاظ عاطفی تحت فشار قرار بگیرند، از اجتماع کناره بگیرند، و حتی افسرده شوند. به طور متوسط افراد مبتلا به تعریق زیاد که حدود 9 سال است به این عارضه مبتلا شده‌اند در نهایت به پزشک مراجعه خواهند کرد. معمولا پس از مراجعه به پزشک، علائم مربوط به تعریق بیش از حد به طور چشم گیری کاهش می‌یابد.

چگونه این عارضه تشخیص داده می‌شود؟

معمولا تشخیص تعریق بیش از حد به صورت بالینی انجام می‌شود. در تعریق اولیه، انجام آزمایشات خاص برای تشخیص علت آن ضروری نیست. می‌توان با استفاده از تست‌های مینور، محل دقیق موضعی را مشخص کرد.

•  پد ( نارنجی ) روی پوست کشیده می‌شود و در معرض هوا قرار داده می‌شود تا خشک شود.
• نشاسته ( سفید ) روی پد پاشیده می‌شود.
• تغییر رنگ موضع به آبی تیره یا رنگ مشکی می‌تواند تعریق را تائید کند.

تست‌های غربالگری برای تعریق عمومی ثانویه به علائم بالینی بستگی دارند اما باید شامل موارد زیر باشد:

•  قند خون یا هموگلوبین گلیکوسیلاتی
•  عملکرد تیروئید

درمان تعریق زیاد

روش‌های درمانی مختلفی برای عرق کردن زیاد وجود دارد که این روش‌ها عبارتند از:

درمان خانگی

اگر از تعریق بیش از حد و مداوم کف دست، پا، یا زیر بغل رنج می‌برید، می‌توانید از روش‌های زیر کمک بگیرید:

1.  از مصرف غذاهای ادویه دار و کافئین که باعث تحریک سیستم اعصاب سمپاتیک می‌شوند اجتناب کنید.
2.  هر روز دوش بگیرید اما از دوش آب داغ و رفتن به سونا خودداری کنید زیرا دمای بدن را به سرعت افزایش می‌دهند.
3.  برای جلوگیری از رشد میکروارکانسیم‌ها بعد از دوش گرفتن پاهای خود را کاملا خشک کنید. بوی بد پا ناشی از رشد میکروب‌ها است.
4.  پاهای خود را در معرض هوا قرار دهید تا کاملا هوا بخورند.
5.  اجازه دهید کفش‌هایتان ابتدا خشک شوند سپس آنها را بپوشید.
6.  از خشک بودن پاها هنگام پوشیدن کفش اطمینان حاصل کنید.
7.  از جوراب و لباس‌های گشاد و نخی استفاده کنید زیرا رطوبت را بهتر جذب می‌کنند بنابراین پا و پوست بهتر نفس می‌کشند.
8.  برای کنترل استرس که باعث عرق کردن کف دست می‌شود از تکنیک‌های آرام سازی بدن مانند مدیتیشن استفاده کنید.

داروهای موضعی مانند ضد تعریق آلومینیوم کلراید

ضد تعریق‌های که حاوی آلومینیوم کراید 25 – 20 درصد هستند ( اصطلاحا به آنها ضد تعریق قوی گفته می‌شود ) اغلب به عنوان اولین خط دفاعی برای تعریق بیش از حد در نظر گرفته می‌شوند. ضد تعریق‌های حاوی آلومینیوم کلراید در همه داروخانه‌ها و فروشگاه‌های عرضه کننده محصولات بهداشتی موجود است. برخی از ضد تعریق‌های قوی حاوی آلومینیوم کلراید 30 درصد هستند که گاهی اوقات بسیار مفید هستند. اما ممکن است باعث التهاب پوست شوند. بیمار می‌تواند عصرها از این کرم استفاده کند. هنگامی که این کرم روی دست‌ها یا سایر نقاط بدن که زیاد عرق می‌کنند مالیده می‌شود، با پوشاند این نواحی از پوست در برابر عرق شبانه محافظت می‌کند. هنگام صبح باید این نواحی خشک باشند.

ایونتوفورز

ایونتوفورز یک روش جدید برای عرق کردن دست و پا است که به کمک امواج الکتریکی محفظه‌ای که آب درون آن قرار دارد و بیمار دست یا پای خود را درون آن گذاشته است، را شارژ می‌کند. تحقیقات انجام شده در این خصوص نشان داده‌اند که یک روش موثر برای تعریق بیش از حد دست و پا است و بیماران ادعا می‌کنند که تاثیر مناسبی در بهبود وضعیت آنها داشته است. برای تعریق دست‌ها باید هر دست را درون یک سینی آب که حاوی چند الکترود است قرار دارد. پزشکان پیشنهاد می‌کنند که ژل پترولیوم ( وازلین ) به دست ها و هرگونه زخم و خراشی مالیده شود تا از التهاب و درد موضعی پیشگیری گردد. سپس دستگاه روشن می‌شود و امواج را از طریق الکترودهای موجود در آب به دست‌ها منتقل می‌کند. جریان اولیه بسیار خفیف است، پس براساس میزان تحمل بیمار بیشتر می‌شود. درمان اولیه به صورت هفته‌ای سه تا دو بار و به مدت 20 تا 30 دقیقه انجام می‌شود تا نتیجه دلخواه به دست آید، سپس برای حفظ نتایج به دست آمده به هفته‌ای یک جلسه کاهش می‌یابد. بیمار متوجه میشود که کدام روش درمانی نتیجه بهتری را در ایجاد نتایج به دست آمده را ارائه می‌دهد.

بوتاکس

تزریقات نورومدلار مانند بوتاکس یک روش سودمند برای تعریق بیش از حد محسوب می‌شوند. بوتاکس به عنوان روشی برای درمان تعریق زیاد زیر بغل، مورد تائید سازمان غذا و دارو قرار دارد. اما برخی از پزشکان از آن برای درمان تعریق کف دست و پا نیز استفاده می‌کنند تزریق بوتاکس باعث انسداد اعصابی می‌شود که غدد عرق را تحریک می‌کنند. بیماران مبتلا به تعریق بیش از حد به چندین تزریق نیاز دارند تا نتایج دلخواه ایجاد شود. تزریق بوتاکس حدودا شامل 40 تزریق است و تعداد زیادی از بیماران خواهان بیهوشی عمومی یا موضعی هستند. معمولا مد نظر بیمار را ایجاد کند. تحقیقات بالینی در بیمارانی که برای درمان عرق کردن زیاد از بوتاکس استفاده کرده‌اند نشان داده که 81 درصد از بیماران شاهد کاهش 50 درصدی تعریق بوده اند که به طور متوسط این نتایج 6 تا 7 باقی می‌ماند.

•  زیر بغل: محلی است که بیشتر عرق می‌کند و درمان آن ساده تر است. با استفاده از سرنگ‌های بسیار کوچک، بوتاکس زیر پوست تزریق می‌شود و فقط چند دقیقه طول می‌کشد تا همه مراحل تکمیل شوند.
• دست‌ها: نیز به تزریق نورومدولار پاسخ خوبی می‌دهند.
• پیشانی: معمولا پیشانی نیز عرق می‌کند و از خط موها روی صورت می‌چکد. چند تزریق ساده می‌تواند به راحتی این مشکل را رفع کند.
• پاها: نیز مانند دست‌ها قبل از درمان تحت بی حسی قرار می‌گیرند. گاهی اوقات پس از تزریق بوتاکس در دست‌ها، مشکل تزریق زیاد پاها نیز برطرف می‌شود.

ترمولیز مایکروویو

در این روش درمانی، پوست در ارتباط با انرژی مایکروویو قرار می‌گیرد و غدد عرق را تخریب می‌کند. تحقیقات انجام شده در خصوص این روش بسیار امید دار کننده است. برخی از افراد تا دو سال پس از عمل دچار تعریق موضعی نمی‌شوند. این روش طی مدت سه تا شش ماه و در دو تا سه جلسه انجام می‌شود.

داروهای خوراکی

داروهای خوراکی که در قالب قرص وجود دارند بر کل بدن تاثیر می‌گذارند و تحت عنوان درمان سیستماتیک شناخته می‌شوند. این داروها تحت عنوان آنتی کولینرژیک شناخته می‌شوند و باعث خشکی کل بدن شده و گاهی اوقات خشکی دهان و چشم‌ها را به دنبال دارند. به عنوان مثال، بیمار می‌تواند روزی سه بار از پروپانتلین 30 – 15 میلی گرم، یا روزی یک بار از اکسی بوتینین 5/7 – 5/2 میلی گرم و گلیکوپیرولات استفاده کند. این داروها باعث انسداد گیرنده‌های استیل کولین میشوند. استیل کولین یک ماده شیمیایی است که توسط بدن با هدف تنظیم عملکرد غدد عرق تولید می‌شود.

•  حدود دو هفته طول می‌کشد که تاثیر این داروها مشخص شود و ممکن است با عوارضی مانند یبوست و گیجی همراه باشند.
• افراد مبتلا به احتباس ادراری و آب سیاه باید از مصرف این داروها اجتناب کنند.
• از دست دادن حافظه یکی از عوارض جانبی این داروها در افراد مسن است، ممکن است با برخی داروها تداخل داشته باشند.

آیا برای درمان تعریق بیش از حد از روش‌های جراحی استفاده می‌شود؟

اگر از عرق زیاد رنج می‌برید و علیرغم امتحان کردن رو‌ش‌های مختلف به نتیجه دلخواه دست نیافت‌‌اید، ممکن است پزشک انجام عمل جراحی سمپاتکتومی یا سمپاتولوژی را پیشنهاد دهد سمپاتکتومی به خارج کردن اعصاب سمپاتیک گفته می‌شود که یک عمل سرپایی است و بیمار می‌تواند پس از عمل به منزل برگردد. می‌توان با روش‌های مختلف، غدد عرق بیش فعال زیر بغل را خارج کرد، این فرایند تحت بی حسی موضعی انجام می‌شود.

•  لیپوساکشن تامسنت ( عروق را بیرون میکشد. )
•  کورتاژ زیر پوستی ( عروق را تکه تکه می‌کند و از پوست خارج می‌کند )
•  مایکرویو ترمولیز
•  امواج ماورای صوت متمرکز پر انرژی ( هایفو )
•  انجام عمل جراحی برای خارج کردن غدد عرق زیر بغل در صورتی که برداشتن سطح وسیعی از پوست ضروری باشد، استفاده از پیوند پوست ضرورت خواهد یافت.

درمان‌های گیاهی و طب سنتی عرق کردن زیاد

سرکه طبیعی

سرکه مزه تند و تیزی دارد اما یک حیران کننده شیرین برای رفع مشکل عرق زیاد است. باید روزی سه بار هنگامی که معده خالی است یا حداقل نیم ساعت قبل یا بعد از غذا دو قاشق چای خوری سرکه طبیعی را با یک قاشق چای خوری سرکه سیب مخلوط کرده و میل نمائید.

آب گوجه فرنگی

روزانه یک لیوان آب گوجه فرنگی تازه در منزل تهیه کنید و بخورید.

چای گیاهی

چای مریم گلی سرشار از منیزیوم و ویتامین B است که به کاهش فعالیت بیش از حد غدد عرق کمک می‌کند. اگر نمی‌توانید دست‌هایتان را روی برگ‌های مریم گلی قرار دهید می‌تواند از چای سبز استفاده کنید و روزانه از این چای بنوشید.

سیب زمینی

سیب زمینی می‌تواند از ترشح عرق جلوگیری کند. بنابراین می‌توانید چند برش از سیب زمینی را روی دست‌ها و سایر نقاط بدن قرار دهید.

آیا تعریق بیش از حد ارثی است؟

در حدود 40 درصد از موارد، عرق کردن زیاد زمینه خانوادگی دارد. بنابراین احتمال اختلال ژنتیکی وجود دارد، اما ممکن است سایر اعضای خانواده از وجود مشکل دیگر افراد خانواده اطلاع نداشته باشند. در صورتی که سابقه خانوادگی تعریق بیش از حد محرز نباشد، بیمار اولین فردی است که حاصل ژن تعریق زیاد است.

آیا عرق کردن زیاد می‌تواند باعث کوتاه شدن عمر بیمار شود؟

عرق کردن زیاد یک بیماری خوش خیم است که تاثیری بر طول عمر بیمار ندارد و ریسک ابتلا به اختلالات و بیماری‌ها را افزایش نمی‌دهد.