پا چنبری (کلاب فوت) چیست؟راه های درمان،علائم و علت

عارضه پاچنبری (کلاب فوت) یک بدشکلی است که در آن پای نوزاد به داخل می‌چرخد و اغلب چنان شدید است که کف پاها به داخل یا حتی رو به بالا می‌چرخد. تقریباً از هر 1000 نوزاد متولد شده یکی به عارضه پا چنبری دچار است، که به همین دلیل این عارضه یکی از شایع‌ترین بدشکلی‌ها مادرزادی پا محسوب می‌شود.

پا چنبری (کلاب فوت) در طول دوره نوزادی به درد نمی‌آید. با این حال، اگر این حالت درمان نشود، پا همچنان به شکل نامناسب باقی می‌ماند و نوزاد قادر به راه رفتن به صورت طبیعی نخواهد بود. با این حال، با درمان مناسب، اکثر کودکان مبتلا به این حالت می‌توانند بدون آثار چندانی از تغییر شکل در پا، فعالیت‌های جسمانی متنوعی را انجام دهند.

اکثر موارد پاچنبری با استفاده از متدهای غیرجراحی که معمولاً ترکیبی است از کشش، گچ گرفتن و بستن بریس، با موفقیت درمان می‌شوند. معمولاً درمان پا چنبری کمی پس از تولد آغاز می‌شود.

 پاچنبری چیست؟

در عارضه پا چنبری (کلاب فوت) ، تاندون‌هایی که عضلات پا را به استخوان‌های مچ پا متصل می‌کنند کوتاه و سفت می‌شوند، که همین باعث می‌شود مچ پا به داخل بچرخد.

اگر چه عارضه پا چنبری در همان هنگام تولد قابل تشخیص است، اما بسیاری از موارد آن ابتدا در طول سونوگرافی‌های دوران بارداری تشخیص داده می‌شوند. تقریباً در نیمی از کودکان مبتلا به عارضه پاچنبری، هر دو پا درگیر می‌شوند. همچنین، احتمال دچار شدن به این بدشکلی در پسرها دو برابر دخترها است.

انواع

اغلب عارضه پاچنبری  (کلاب فوت) به دو دسته اصلی تقسیم می‌شود:

•    پاچنبری منفرد  (ناشناخته): شایع‌ترین نوع این بدشکلی است و در کودکانی بروز می‌کند که مشکل پزشکی دیگری ندارند.

•    پاچنبری غیرمنفرد : به همراه انواع مختلفی از بیماری‌ها یا اختلالات عصبی-عضلانی، مانند آرتروگریپوز و اسپینا بیفیدا ( مهره شکاف دار) رخ می‌دهد. معمولاً اگر پاچنبری با یک عارضه عصبی-عضلانی مرتبط باشد نسبت به درمان مقاوم‌تر بوده و نیازمند دوره طولانی‌تری از درمان‌های غیرجراحی، یا حتی انجام چند مورد جراحی، خواهد بود.

عارضه پا چنبری، با هر شدتی یا از هر نوعی که باشد، بدون درمان بهبود نمی‌یابد. اگر عارضه پاچنبری کودکی درمان نشده باشد به جای راه رفتن روی کف پا بر روی کناره مچ پاها راه خواهد رفت، کال‌های (زوائد استخوانی) دردناکی در مچ پاهای او به وجود خواهد آمد، قادر به پوشیدن کفش نخواهد بود و به صورت مادام‌العمر دچار درد مچ پا شده و در اغلب موارد دامنه فعالیت‌هایش به شدت محدود می‌شود.

پزشک معالج می‌بایست به والدین آن دسته از نوزادان مبتلا به پاچنبری که مشکل پزشکی قابل توجه دیگری ندارد اطمینان دهد که با انجام اقدامات درمانی مناسب پاهای فرزندشان درمان خواهد شد، به طوری که بتواند زندگی پویا و نرمالی داشته باشد.

علائم و نشانه ها

پاچنبری (کلاب فوت) دارای انواعی از خفیف تا شدید است، که عموماً همگی از لحاظ ظاهری یکسان هستند به طوری که معمولاً در همه موارد، مچ پا به داخل چرخیده و اغلب چروک عمیقی در کف پا وجود دارد.

 
(چپ) کودکی با عارضه پاچنبری در هر دو پا که به آن پاچنبری دوطرفه گفته می‌شود. (راست) به چروک کف پای این کودک که به پاچنبری یک‌طرفه مبتلا است توجه کنید.
در سمت درگیر عارضه پاچنبری، پا و مچ پا کمی از حد طبیعی کوتاه‌تر هستند و عضله پشت ساق پا نیز، به دلیل رشد ناکافی، از حد معمول باریک‌تر است. این تفاوت‌ها در کودکان مبتلا به پاچنبری یک‌طرفه آشکارتر هستند

علت ها و دلایل

محققان هنوز دلیل مشخصی برای عارضه پاچنبری (کلاب فوت) نیافته‌اند. قابل قبول‌ترین نظریه در این زمینه آن است که عارضه پاچنبری ناشی از ترکیبی از عوامل ژنتیکی و محیطی است.‌ البته، شواهد نشان می‌دهد نوزادانی که در خانواده آن‌ها سابقه بروز عارضه پاچنبری وجود دارد بیش از سایرین در معرض خطر ابتلا به آن قرار دارند.

راه ها و روش های درمان

در اینجا هدف درمان این است که درد پا از بین برود و پا عملکرد طبیعی خود را به دست بیاورد، به طوری که بیمار بتواند هنگام راه رفتن و ایستادن کف پای خود را به طور کامل روی زمین بگذارد. بیماری پاچنبری اگر درمان نشود، می تواند مشکلات و عوارض جدی ایجاد کند.

درمان بدون جراحی

شدت پاچنبری (کلاب فوت)  هر چقدر هم زیاد باشد، باز هم در درمان اولیه آن از جراحی استفاده نمی‌شود.

روش پونستی

پرکاربردترین تکنیک مورد استفاده در آمریکای شمالی و سراسر دنیا روش پونستی است، که در آن از کشش ملایم و گچ گرفتن برای اصلاح تدریجی این عارضه استفاده می‌شود.

بهترین زمان برای استفاده از روشی پونستی کمی پس از تولد است، البته نوزادانی در سنین بالاتر هم با این روش به خوبی درمان شده‌اند. اصول کار این روش عبارتند از:

•    دستکاری و گچ گرفتن: پای نوزاد به آرامی کشیده می‌شود و طوری دستکاری می‌شود که در وضعیت صحیح قرار بگیرد. سپس از انگشتان پا تا ران گچ گرفته می‌شود تا پا در جای خود ثابت بماند. هر هفته این پروسه که شامل کشیدن، اصلاح وضعیت و گچ گرفتن است تکرار می‌شود، تا زمانی که بهبود چشمگیری در وضعیت پا حاصل شود. در اکثر موارد این بهبودی حدوداً طی 6 تا 8 هفته به دست می‌آید.

•    آزاد کردن (تنوتومی) تاندون آشیل: پس از دوره دستکاری و گچ گرفتن، اکثر نوزادان برای آزاد کردن تاندون آشیل (طناب پاشنه) از سفتی و کوتاهی دائمی  به انجام یک عمل جراحی جزئی نیاز پیدا می‌کنند. در این عمل سریع ( موسوم به تنوتومی)، پزشک از ابزار بسیار نازکی برای برش دادن تاندون استفاده می‌کند. برش بسیار کوچک است و نیاز به بخیه ندارد. پا باز هم گچ گرفته می‌شود تا در زمان بهبودی تاندون، که معمولاً حدود 3 هفته طول می‌کشد، از آن محافظت شود. تا زمانی که گچ باز شود، تاندون آشیل دوباره رشد کرده و به اندازه مناسب و بلندتری می‌رسد و به این ترتیب پاچنبری به طور کامل اصلاح می‌شود.

•    بستن بریس: معمولاً عارضه پاچنبری  (کلاب فوت) حتی پس از اصلاح موفقیت‌آمیز با گچ گرفتن هم عود می‌کند. برای اطمینان از اینکه پا برای همیشه وضعیت اصلاح شده خود را حفظ می‌کند، نوزاد باید چند سالی بریس (که متشکل از کفش و تسمه فلزی است) را بپوشد. بریس مچ پا را در زاویه مناسب نگه می‌دارد تا وضعیت اصلاح شده حفظ شود. اگر چه برنامه بریس بستن می‌تواند برای والدین و خانواده‌ها طاقت‌فرسا باشد، اما انجام آن برای جلوگیری از بروز مجدد عارضه ضروری است.

نوزاد باید در سه ماه اول بریس را تقریباً در تمام مدت (یعنی 23 ساعت در روز) بپوشد. پزشک به تدریج زمان مورد نیاز برای پوشیدن بریس و ارتز را به تمام طول شب‌ و زمان‌های خواب محدود می‌کند. (تقریباً 12 تا 14 ساعت در روز). اکثر کودکان این برنامه بستن بریس را به مدت 3 تا 4 سال ادامه می‌دهند.

بریس‌ها انواع مختلفی دارند (همگی از کفش، صندل یا پاپوش‌های سفارشی متصل به دو سر یک تسمه فلزی تشکیل شده‌اند). این تسمه می‌تواند ثابت باشد که در این صورت پاها با هم حرکت می‌کنند، و یا اینکه متحرک باشد که باعث می‌شود هر یک از پاها جداگانه حرکت کنند. پزشک برای والدین شرح می‌دهد که نوزادشان به چه بریسی نیاز دارد.

معمولاً نوزادان در چند روز اول استفاده از بریس بی‌قراری می‌کنند، اما با گذشت مدتی به آن عادت می‌کنند.

روش فرانسوی: یکی دیگر از روش‌های غیرجراحی اصلاح پاچنبری  (کلاب فوت) است که شامل کشش، متحرک‌سازی و نواربندی می‌شود. روش فرانسوی (که به آن روش عملکردی یا درمان فیزیکی هم گفته می‌شود) عموماً تحت نظر یک متخصص طب فیزیکی باتجربه و آموزش دیده انجام می‌شود.

درمان به روش فرانسوی هم مانند روش پونستی کمی بعد از تولد آغاز می‌شود و نیازمند مشارکت خانواده است. پای بچه می‌بایست هر روز کشیده و دستکاری شود، و با نوار چسب مخصوص بسته شود تا دامنه حرکت به دست آمده با استفاده از دستکاری حفظ شود. پس از نواربندی هم، یک اسپلینت پلاستیکی بر روی نوار چسب گذاشته می‌شود تا بهبودی حاصل شده در دامنه حرکت حفظ گردد.

در این روش تقریباً هفته‌ای سه بار باید به متخصص طب فیزیکی مراجعه کرد. از آنجا که این برنامه هر روز باید انجام شود، پزشک روش صحیح انجام آن در خانه را به والدین یاد می‌دهد.

وضعیت پای اکثر نوزادان پس از 3 ماه به طور چشمگیری بهبود می‌یابد، و به همین دلیل نیاز به مراجعه به متخصص کمتر می‌شود. نوزادان تحت درمان با روش فرانسوی نیز مانند نوزادان درمان شده با روش پونستی معمولاً برای بهبود توانایی خم کردن مچ پا به عقب، به آزاد کردن تاندون آشیل نیاز پیدا می‌کنند.

برای جلوگیری از بروز مجدد پاچنبری، خانواده می‌بایست برنامه روزانه کشش، نواربندی و اسپلینت‌گذاری را تا زمان 2 تا 3 سالگی کودک ادامه دهند.

عمل جراحی

اگرچه در بسیاری از موارد پا چنبری (کلاب فوت) با استفاده از روش‌های غیرجراحی می‌تواند با موفقیت درمان شود، اما گاهی اوقات این بدشکلی را نمی‌توان به طور کامل با این روش‌ها تصحیح کرد و یا ممکن است عارضه مجدداً بروز کند؛ که اغلب دلیل آن ناتوانی والدین در پیگیری برنامه درمان است. علاوه بر این، در بعضی از نوزادان، این بدشکلی به حدی شدید است که به روش‌های غیرجراحی پاسخ نمی‌دهد. در چنین مواردی، جهت تنظیم تاندون‌ها، رباط‌ها و مفاصل پا، نیاز به جراحی وجود دارد.