کاربرد تزریق ژل به مچ پا: نحوه تزریق هیالورونیک اسید به پا

درمان با مکمل روان کننده به فرآیندی پزشکی گفته می‌شود که در آن یک محصول بر پایه هیالورونیک اسید به داخل مفصل مبتلا به آرتروز تزریق می‌شود تا درد، ورم و خشکی همراه با آرتروز بهبود یابد. هیالورونیک اسید به طور طبیعی یکی از مواد تشکیل دهنده مایع سینوویال مفصلی و غضروف است. تصور می‌شود که این ماده نقشی اساسی در روان کردن مفصل و مقاومت غضروف دارد و از غضروف در سطح سلولی محافظت می‌کند. این درمان معمولاً شامل 3 الی 5 تزریق داخل مفصلی بطور هفتگی است. نتیجه درمان کاملاً متغیر است. زمانی که درمان موفق باشد، بهبود علائم را می‌توان تا شش ماه تجربه کرد. مکمل روان کننده به عنوان جایگزینی برای جراحی تنها برای بیمارانی توصیه می‌شود که درمان‌های قدیمی غیر جراحی برای آنها موفقیت آمیز نبوده است.

متخصصین کلینیک چندتخصصی پا (پدورتیک) امید پس از معاینه دقیق بیمار و انجام عکسبرداری های لازم برنامه درمانی مناسب با رویکرد پلکانی را براساس سن بیمار و شدت بیماری تجویز خواهند کرد. درمان از روش های ساده مانند استراحت، کفش و کفی طبی و ورزش آغاز می شود. در صورت لزوم درمان های پیچیده تر مانند تزریق ژل، پی آرپی و اوزون درمانی نیز تجویز خواهند شد.

 هیالورونیک اسید چیست؟ 

هیالورونیک اسید که از آن با عنوان هیالورونان یا هیالورونات نیز یاد می‌شود، یک گلیکواسامینو گلیکان غیر سولفاته است. این ماده یکی از عناصر اصلی ماتریس برون سلولی پوست است (عنصر غیر سلولی غضروف که تشکیل دهنده اکثریت وسیعی از غضروف مفصلی است). تخمین زده می‌شود که یک شخص 70 کیلوگرمی حداکثر 15 گرم هیالورونیک اسید در بدن خود دارد، که یک سوم از این مقدار به طور روزانه بازیافت می‌شود (یعنی تجزیه و دوباره ساخته می‌شود).

هیالورونیک اسید طیف متنوعی از عملکردهای اصلی را در سرتاسر بدن تسهیل می‌کند، از جمله فرآیند ترمیم بافت پوست و حفظ عملکرد مفصل. هیالورونیک اسید یکی از عناصر اصلی و همچنین یکی از دو ماده مرطوب کننده طبیعی بدن است که چسبندگی مایع مفصلی (سینوویال) را افزایش می‌دهد. مایع سینوویال یک ماده غلیظ شبیه به ژل است که مسئول برداشتن فشار از روی مفصل است و برای کاهش سایش مفاصل روی هم مفاصل را روان می‌کند. هیالورونیک اسید همچنین در غشای اطراف هر سلول (کندروسیت) غضروف مفصلی وجود دارد، که انتهای استخوان‌ها را در مفاصل می‌پوشاند و مقاومت آنها را افزایش می‌دهد. علاوه بر این، وزن و غلظت مولکولی طبیعی هیالورونیک اسید با بالا رفتن سن کاهش می‌یابد، نرخ این کاهش در بیماران مبتلا به آرتروز استخوان سریع‌تر است که در نتیجه اثربخشی این ماده را در روان کردن و مراقبت از بافت‌های مفصل کاهش می‌دهد.

از هیالورونیک اسید برای درمان آرتروز استخوان استفاده می‌شود، که به صورت تزریق چند باره هیالورونیک اسید در حفره مفصلی انجام می‌گیرد. تصور می‌شود که این تزریقات چسنبدگی مایع مفصلی را تأمین کرده (مکمل روان کننده)، مفصل را روان می‌کند و فشار را از روی آن برمی‌دارد و درد را تسکین می‌دهد (ضد درد). اینطور گفته می‌شود که هیالورونیک اسید اثر بیوشیمیایی مثبت مستقیمی بر سلول‌های غضروف دارد.

چه زمانی تزریق هیالورونیک اسید اثر خود را نشان می‌دهد؟ 

تزریق هیالورونیک اسید می‌تواند علائم بالینی مرتبط با آرتروز استخوان را بهبود ببخشد، از جمله درد، ورم، خشکی و از دست رفتن دامنه حرکتی. این علائم بالینی به علت تحلیل رفتن و تجزیه شدن لایه سطحی غضروف و از دست رفتن چسبندگی مایع سینوویال بصورت مستقیم یا غیر مستقیم بروز می‌کند. تزریق هیالورونیک اسید برای آن دسته از بیماران مبتلا به آرتروز استخوان انجام می‌شود (برای مثال آرتروز قوزک پا) که مدیریت سنتی غیرجراحی آرتروز برای آنها موفقیت آمیز نبوده است. تزریق این ماده یا به عنوان جایگزین برای جراحی انجام می‌گیرد یا به بیمارانی تزریق می‌شود که نمی‌توانند جراحی کنند. آثار دقیق مکمل روان کننده هنوز کاملاً شناخته نشده‌اند.

بر خلاف کورتیکواستروئیدها، که باعث کاهش عمومی پاسخ التهابی بدن می‌شوند، تزریق هیالورونیک اسید به طور خاص بر روی مفصل تأثیر می‌گذارد. مکمل روان کننده در ابتدا به عنوان درمانی برای آرتروز زانو مطرح شد. ولی از آن زمان به بعد هم برای قوزک پا و هم برای شانه مورد استفاده قرار می‌گیرد – و البته از لحاظ تئوری می‌توان از آن برای هر مفصل دیگری که به آرتروز استخوان مبتلاست کمک گرفت.

همچون کورتیکواستروئیدها، تزریق هیالورونیک اسید نیز اثر طولانی مدتی ندارد. محصول هیالورونیک اسید تزریق شده از چندین ساعت تا چندین روز در فضای مفصلی باقی می‌ماند. بیماران بین دو الی شش ماه نتایج را احساس خواهند کرد ولی این درمان تغییری در وضعیت آرتروز ایجاد نخواهد کرد. اگرچه این فرآیند به هیچ عنوان درمانی برای آرتروز نیست، ولی برخی از بیماران متوجه مزایای طولانی مدت آن می‌شوند، زیرا این درمان چرخه درد آرتروز را می‌شکند. بیماران مبتلا به آرتروز تمایل دارند که حرکت مفصل را به خاطر احساس درد محدود کنند، ولی با انجام دادن این کار عضلات پیرامون آن مفصل ضعیف خواهند شد (آتروفی). این امر موجب افزایش درد و در نتیجه محدودیت بیشتر دامنه حرکتی مفصل می‌شود، بنابراین بیمار در چرخه معیوب کاهش حرکت مفصل و افزایش درد گیر می‌افتد. اگرچه این درمان مسئله پیش‌زمینه‌ای آرتروز را درمان نمی‌کند، ولی مکمل روان کننده برای بسیاری از بیماران یک گزینه منطقی به نظر می‌رسد.

چگونه برای درمان آرتروز با مکمل روانساز آماده شوم؟ 

درباره تمام عارضه‌های پزشکی خود با پزشک صحبت کنید. پزشک خود را در جریان تمام داروهای مصرفی خود بگذارید، از جمله داروهای بدون نسخه‌ای همچون آسپرین. طبق معمول داروهای خود را مصرف کنید، مگر آن که پزشک توصیه دیگری به شما بکند.

در روز تزریق، می‌توانید طبق معمول غذا و نوشیدنی بخورید. بروز هرگونه علائم جدید مثل تب را به پزشک خود اطلاع دهید. بهتر است یک لباس راحت بپوشید که بتوانید براحتی ناحیه مفصل خود را برهنه کنید. احتمالاً پزشک توصیه‌های دیگری را نیز به منظور آماده شدن برای تزریق به شما خواهد کرد.

تزریق چگونه انجام می‌شود؟

تزریق در مطب پزشک انجام می‌گیرد. پوست ناحیه تزریق پیش از شروع درمان استریل می‌شود (معمولاً با بتادین) و سپس سوزن به داخل مفصل مبتلا وارد می‌شود. در اغلب اوقات، به دلیل هزینه قابل توجه این محصول، فرآیند با تکنیک فلوروسکوپی انجام می‌گیرد تا پزشک اطمینان حاصل کند که سوزن دقیقاً داخل مفصل قرار گرفته است. فلوروسکوپی یک تکنیک تصویربرداری است که پزشک برای تهیه تصاویر مستقیم از مفصل از آن استفاده می‌کند. اگر بیمار دچار افیوژن (تجمع بیش از حد مایع مفصلی) باشد، توصیه می‌شود مایع اضافی مفصل پیش از تزریق خارج شود، این کار مانع از رقیق شدگی هیالورونیک اسید در بدن خواهد شد. اغلب اوقات پیش از انجام تزریق، یک داروی بی‌حسی موضعی روی پوست مالیده می‌شود یا مقدار کمی لیدوکائین به مفصل تزریق می‌شود تا آن ناحیه را برای مدت کوتاهی بی‌حس کند. اثر داروی بی‌حسی معمولاً در عرض چند ساعت از بین می‌رود. تزریق نسبتاً ساده است، سریع‌تر از داروهای سنتی ضدالتهاب تأثیر می‌گذارد و عوارض جانبی که معمولاً با این داروها همراه هستند مثل حساس شدن معده را با خود ندارند.

مصرف خوراکی هیالورونان اخیراً در جامعه پزشکی مطرح شده است و اثربخشی آن در حال حاضر در مرحله پژوهش‌های اولیه کلینیکی در حال تست شدن است.

پس از درمان آرتروز با مکمل روانساز چه رخ خواهد داد؟ 

می‌توانید مدت کوتاهی پس از تزریق به منزل بازگردید. از پزشک خود بپرسید که آیا برای رانندگی مشکلی دارید یا خیر. برای حدود 48 ساعت، باید از ایستادن برای مدت طولانی، پیاده روی بیش از حد، دوی نرم یا بلند کردن اجسام سنگین خودداری کنید.

برخی از بیماران اندکی درد، گرما و ورم را بلافاصله پس از تزریق گزارش کرده‌اند. این علائم معمولاً زیاد طول نمی‌کشند. استفاده از کمپرس سرد به تسکین درد کمک می‌کند. در صورتی که این علائم پس از مدت کوتاهی برطرف نشدند یا در صورتی که گرمی، قرمزی یا درد شدید یا تب بالا دارید بلافاصله این موضوع را با پزشک خود در میان بگذارید. تمامی توصیه‌های پزشک را درباره داروها و مراقبت‌های پس از تزریق انجام دهید.

مراقب باشید که جلسات مراجعه پس از تزریق را فراموش نکنید. در صورتی که تزریق محصول به طور کامل انجام نمی‌شود اثرات این درمان قابل مشاهده نخواهد بود.

نباید انتظار داشته باشید که تزریق هیالورونیک اسید بلافاصله علائم بالینی را تسکین دهد. شاید چند هفته طول بکشد تا تغییری در علائم بالینی خود احساس کنید. تسکین علائم آرتروز تا چند ماه دوام خواهد داشت.

اگر مکمل روان کننده برای شما موثر بوده، می‌توانید پس از 6 ماه تزریق را تکرار کنید. ولی این فرآیند برای همه بیماران موثر نیست. اگر درمان برای شما اثری نداشته، باز هم با پزشک خود همکاری کنید تا گزینه‌های درمانی دیگری مثل جراحی مفصل برای شما انجام شود.

خطرات محتمل تزریق هیالورونیک اسید 

عوارض محتمل عبارتند از خطر عفونت در ناحیه تزریق که در صورت ورود مستقیم به مفصل قوزک پا می‌تواند خطری بسیار جدی باشد. علاوه بر خطر ذاتی عفونت، داشتن سابقه عفونت می‌تواند شما را از انجام برخی درمان‌های خاص مثل تعویض مفصل قوزک پا بازدارد. سایر دلایلی که بیماران را درباره این فرآیند دچار تردید می‌کند هزینه و ماهیت کوتاه مدت اثرات آن است. نتایج درمان در هر شخص متفاوت است و معمولاً از دو الی شش ماه دوام دارد، ولی در هیچ موردی تزریق این ماده بعنوان درمان طولانی مدت آرتروز دیده نشده است. برخی از افرادی که واکنش‌های التهابی به تزریق دارند و در کوتاه مدت این واکنش‌ها را مشاهده می‌کنند، شاید بعد از تزریق دارو علائم بدتری را تجربه کنند.

این روش برای چه کسانی مناسب نیست؟

کسانی که برای تزریق مناسب نیستند عبارتند از:

• زنان باردار و شیرده
• کودکان
• افراد مبتلا به عارضه‌های التهابی (از جمله روماتیسم مفصلی)