اگر از زیر به کف پای یک فرد بزرگسال نگاهی بیندازید، متوجه یک منحنی رو به بالا در وسط کف پای او می‌شوید که اصطلاحاً به آن قوس کف پا گفته می‌شود. در واقع این تاندون‌ها هستند که این قوس را شکل می‌دهند، یعنی اگر همه‌ی تاندون‌ها به میزان لازم به سمت داخل کشیده شوند، کف پا ، قوس متعادل و انحنای طبیعی خود را پیدا می‌کند، ولی اگر تاندون‌ها به طور صحیح و به میزان لازم با هم کشیده نشوند، یا این قوس کم می‌شود و یا اصلاً قوسی به‌وجود نمی‌آید، که به این حالت افتادگی قوس پا یا اصطلاحاً صافی کف پا گفته می‌شود.
قوس زیاد کف پا شرایطی است که در آن کف پای فرد بیش از حد عادی انحنا دارد. به خاطر این انحنای زیاد، فشار وارد شده به برآمدگی کف پا در ناحیه نزدیک به انگشت شست و پاشنه پا در هنگام راه رفتن و ایستادن افزایش پیدا می کند. همانند گودی کمر ، قوس و گودی زیاد کف پا می تواند علائم و نشانه های مختلف همچون درد کف پا و عدم پایداری برای بیمار به همراه داشته باشد. این مشکل می تواند در هر سنی ایجاد شود و یک یا هر دو پا را تحت تاثیر خود قرار دهد.
علائم و نشانه ها
گودی کف پا در هنگام ایستادن بیشتر مشخص می شود. علاوه بر این، یک یا چند مورد از علائم زیر را در ارتباط با بیماران مبتلا به این مشکل می توان مشاهده کرد:
- انگشت چکشی (خم شدن انگشتان پا) یا پای چنگالی (انگشتانی که شبیه پنجه خم می شوند)
- تشکیل پینه در قسمت برآمدگی کروی کف پا، اطراف آن، یا در محل پاشنه
- درد در هنگام ایستادن یا راه رفتن
- عدم پایداری پا به خاطر خم شدن پاشنه به داخل که می تواند باعث کشیدگی قوزک شود
بعضی افراد مبتلا به گودی و قوس زیاد کف پا ممکن است همچنین با افتادگی پا و نیز ضعف پا و قوزک مواجه شوند که این شرایط می تواند به خاطر کشیدگی پا به یک طرف در زمان قدم بر داشتن ایجاد شود. افتادگی پا معمولاً علامتی از وجود شرایط عصبی است.
علت ها و دلایل
قوس و گودی زیاد کف پا معمولاً به دلیل مشکلات عصبی یا عوامل دیگری مانند فلج مغزی، بیماری شارکو ماری توث، بیماری اسپینا بیفیدا، مهره‌ی شکسته، فلج اطفال، دیستروفی عضلانی یا سکته مغزی به وجود می‌آید. در برخی موارد، قوس زیاد کف پا ممکن است ناشی از علل ساختاری و مادرزادی و ژنتیکی باشد.
در مورد قوس زیاد در ناحیه کف پا تشخیص دقیق مشکل از اهمیت خاص برخوردار است، زیرا علت ایجاد این مشکل می تواند عواقب زیادی برای فرد به همراه داشته باشد. در صورتی که گودی زیاد کف پا به خاطر مشکلات سیستم عصبی یا سایر بیماری های مربوط به آن باشد، این مشکل می تواند به تدریج تشدید گردد. از طرف دیگر، مواد قوس زیاد کف پا که در نتیجه ناهنجاری های عصبی ایجاد نشده باشد، معمولاً از نظر ظاهری در آینده تغییر نکرده و عواقب بعدی برای فرد به همراه ندارند.
عوارض
قوس و گودی زیاد کف پا می تواند با سایر شرایط ارتباط داشته یا باعث ایجاد مشکلات زیر برای فرد مبتلا شود:
- پای چنگالی: این مشکل زمانی ایجاد می شود که مفاصل انگشت در نواحی نزدیک به پا به سمت بالا خم شده و مفاصل دورتر در انتهای انگشت به سمت پایین خم می شوند. به این ترتیب انگشت حالت چنگال پیدا خواهد کرد.
- انگشت چکشی: این مشکل معمولاً برای انگشت دوم پا (در کنار انگشت شست) ایجاد شده و باعث خم شدن آن به سمت پایین در یک یا هر دو مفصل انگشت می شود. علاوه بر این ممکن است در بعضی موارد سایر انگشتان نیز تحت تاثیر این مشکل قرار گیرند.
- افتادگی پا: این مشکل اشاره به ناتوانی فرد در بلند نگه داشتن سر پا دارد. به این ترتیب سر انگشتان در زمان راه رفتن به سمت پایین قرار می گیرند. افراد دارای این مشکل ممکن است پای خود را بر روی زمین بکشند یا به صورت نامتوازن به منظور جلوگیری از ایجاد مشکل قدم بزنند. توجه داشته باشید که افتادگی پا می تواند یک یا هر دو پای فرد را تحت تاثیر خود قرار دهد.
تشخیص
تشخیص گودی زیاد کف پا شامل مراجعه به سابقه بیماری و جمع‌آوری اطلاعات مورد نیاز از بیمار است. در این مرحله، جراح پا و قوزک، وضعیت پای بیمار را بررسی می‌کند و به دنبال قوس زیاد کف پا و مشکلات مربوط به آن مانند انگشت چکمه‌ای و انگشت چنگالی است. در این زمان، نیرومندی عضلات پا، نحوه راه رفتن بیمار و هماهنگی اندام‌ها با یکدیگر نیز بررسی می‌شود. اگر بنظر برسد که مشکل ریشه عصبی وجود دارد، ممکن است ناحیه پا به طور کلی مورد بررسی قرار گیرد. علاوه بر این، جراح ممکن است الگوی پوشیدن کفش بیمار را نیز بررسی کند. در بعضی موارد، پزشک جراح ممکن است از عکسبرداری رادیولوژی برای بهتر ارزیابی وضعیت بیمار استفاده کند. همچنین، جراح ممکن است بیمار را به یک تخصصی عصبی معرفی کند تا معاینات عصبی کامل‌تری انجام شود.
راه ها و روش های درمان
درمان بدون جراحی
روش های درمان غیر جراحی برای درمان قوس زیاد کف پا می تواند شامل یک یا چند مورد از روش های زیر باشد:
- وسایل طبی: بیماران برای رفع افزایش قوس کف پا می توانند از لوازم طبی مناسب در کفش خود استفاده نمایند. این ابزارها می توانند ثبات و وضعیت مناسب را برای پا ایجاد کند. هدف از استفاده این ابزارها افزایش سطح تماس ناحیه کف پا با زمین است. با اضافه کردن این ابزارها در کفش بیمار، سطحی از پا که وزن ناشی از راه رفتن به آن وارد می شود گسترش یافته و به این ترتیب از ابتلای فرد به مشکل سزاموئیدیت در نتیجه فشار وارد شده به برآمدگی ناحیه کف پا جلوگیری می شود.
- اصلاح کفش بیمار: استفاده از کفش ساق دارد می تواند از قوزک حمایت کرده و کفش های دارای پاشنه های پهن تر می توانند ثبات و پایداری فرد را در هنگام راه رفتن و ایستادن افزایش دهند.
- بریس: پزشک ممکن است به بیمار پیشنهاد دهد از یک بریس برای کمک به ثبات و ماندگاری پا و قوزک استفاده نماید. علاوه بر این استفاده از بریس می تواند در کنترل مشکل افتادگی پا نیز مفید و سودمند باشد.
چه زمانی لازم است از عمل جراحی برای بیمار استفاده شود؟
در صورتی که روش های درمانی غیر جراحی نتوانند به کاهش درد پاشنه پا و بهبود پایداری بیمار مبتلا به گودی و قوس بیش از حد کمک نمایند، پزشک ممکن است برای کاهش درد، افزایش ثبات و از بین بردن ضعف احتمالی ایجاد شده در ناحیه پا از عمل جراحی استفاده نماید. در این حالت جراح از بهترین روش جراحی یا ترکیبی از روش ها بر اساس شرایط خاص بیمار استفاده خواهد کرد. در بعضی موارد که بیمار با مشکلات عصبی مواجه شده، ممکن است نیاز به انجام مجدد عمل جراحی به خاطر پیشرفت مشکل وجود داشته باشد.
رشته‌های پیوندی کف پا، طناب‌های پیوندی ضخیمی هستند که از بافت پیوندی زیر سطح استخوان پاشنه پا شروع شده و در کف پا به سمت پنجه‌ها امتداد می‌یابند. رشته‌های پیوندی کف پا موجب انواع قوس کف پا می‌شوند. هرگاه این رشته‌ها ملتهب شوند یا در آن‌ها پارگی‌های ریز زیاد شود، به آن التهاب رشته‌های پیوندی کف پا گفته می‌شود. هنگامی‌که التهاب رشته‌های پیوندی کف پا طولانی شود یا آسیب ادامه یابد، بدن بافت نرمی را که ضعیف و آسیب دیده است با استخوان ترمیم می‌کند و ایجاد خار پاشنه مینماید . خار پاشنه پا یکی از دلایل اصلی درد پاشنه است. خار پاشنه استخوان رشد کرده‌ای است که به استخوان پاشنه چسبیده است و در قوس کف پا رشد می‌کند.
