علت خارپاشنه: درمان خارپاشنه پا ناشی از چاقی و کفش نامناسب

بسیاری از ما تا زمانی که مشکلی برای پاهایمان ایجاد نشده باشد اصلا توجهی نداریم که پاها هر روز برایمان چقدر کار می‌کنند. هر روز بدون وقفه ، برای انجام هر کاری ، از راه رفتن گرفته تا پریدن و ورزش کردن پاهای ما مثل یک کمک فنر برایمان عمل می‌کنند. اگر مدتی است که به طور مداوم دچار درد پاشنه پا هستید ، به ویژه دردی که صبح اول وقت یا هنگامی که بعد از مدتی استراحت می‌ایستید بدتر شود، ممکن است دچار خار پاشنه شده باشید. طیف گسترده ای از افراد ممکن است دچار خار پاشنه شوند و البته عوامل خطری وجود دارند که ممکن است در ایجاد و  پیشرفت این مشکل نقش داشته باشند.

خار پاشنه چیست؟

خار پاشنه به زوائد و برجستگی‌هایی از استخوان پاشنه اطلاق می‌شود که در طول زمان و به دلیل آسیب دیدگی فاسیا کف پا و یا تاندون آشیل (که هر دو به استخوان پاشنه متصل می‌شوند) شکل می‌گیرند. در صورتی که صدمات و آسیب دیدگی به این بافت‌ها بیش از 6-8 هفته برای مدت زمانی طولانی باقی بماند، بدن ممکن است در نقطه ورود تاندون به استخوان پا، استخوان جدیدی تولید کند. در تصاویر اشعه ایکس، این استخوان اضافه (استخوان رست) به شکل یک خار پاشنه دیده می‌شود و در همان جهتی که بافت مرتبط قرار دارد، رشد می‌کند. به همین دلیل، خار پاشنه ممکن است در زیر پاشنه پا در ناحیه کف پا و پشت پاشنه پا در تاندون آشیل شکل بگیرد.

برخی از بیماران ممکن است فقط در یکی از پاها دچار خار پاشنه باشند ، در حالی که در بعضی دیگر ممکن است هر دو پا خار پاشنه داشته باشند. در هر صورت ، در اکثر موارد علت درد پاشنه ، آسیب دیدگی و التهاب طولانی مدت ناحیه کف پا یا تاندون آشیل است و نه خار پاشنه. به همین دلیل است که درمان درد پاشنه پا باید با درمان آسیب دیدگی تاندون‌ها شروع شود ، که اغلب باعث میشود علائم به طور کامل رفع شوند. در صورت برطرف نشدن علائم با روشهای مختلف، به عنوان آخرین راه چاره، ممکن است لازم باشد جراحی خار پاشنه انجام شود.

علتهای خار پاشنه

چاقی

اما بیشتر افراد از تأثیرات خطرناک و منفی اضافه وزن و چاقی برای سلامتی آگاهند. چاقی بر قلب ما تأثیر منفی دارد و خطرات ابتلا به بیماری‌های جدی و مزمن مانند فشار خون بالا و دیابت را افزایش می‌دهد. اضافه وزن به پاها نیز ممکن است آسیب برساند. در اغلب موارد افراد چاق دچار درد پا ، به ویژه درد پاشنه پا هستند.

متاسفانه درد ناشی از اضافه وزن در پا و پاشنه پا مساله شایعی است. با هر قدمی که بر می‌داریم ، پاهایمان نیروی ناشی از برخورد وزنمان به زمین را جذب می‌کند، که این باعث کشیدگی مفاصل ، بافتهای همبند و حتی لایه‌های محافظ طبیعی کف پا می‌شود. به مرور زمان ، فشار وارده به پاها ممکن است باعث تشدید مشکلات قبلی و یا بروز برخی مشکلات جدید شود. التهاب فاسیای کف پا ، ترک ( شقاق) پاشنه پا و آرتروز از جمله مواردی هستند که به طور خاص چاقی در ایجاد یا بدتر شدن آنها نقش دارد.

خار پاشنه ، یکی از مهمترین دلایل درد پاشنه پا در بزرگسالان است که وزن افراد تأثیر مستقیمی در ایجاد آن دارد. وارد آمدن فشار بیش از حد به نیام کف پا ( فاسیا پلانتر) باعث کشش بیش از حد آن شده و موجب التهاب و تورم آزاردهنده آن خواهد شد. اگر چاق باشید، حتی راه رفتن‌ معمولی و انجام کارهای روزمره هم میتواند باعث وارد آمدن فشار زیادی بر نیام کف پا شود. با وجود چاقی، کاهش فشار وارده بر پاشنه پا برای بهبود آن نیز بسیار دشوارتر شده و احتمال مزمن شدن مشکل افزایش خواهد یافت.

کفش نامناسب

کفش‌های پاشنه قلمی ( پاشنه میخی) یا کفش‌های خیلی پاشنه بلند

اگر خار پاشنه داشته باشید کفش‌ پاشنه بلند یکی از بدترین انتخابها برای شما است (و اگر هنوز خار پاشنه ندارید کفش پاشنه بلند شما را در معرض خطر ابتلا به این مشکل قرار می‌دهد!).

کفشهای پاشنه بلند قوس کف پا را با زاویه‌ای غیرطبیعی بالا برده، پا را بی‌ثبات کرده و فشار زیادی به فاسیای کف پا وارد می‌کنند. مجموع این موارد باعث می‌شود این کفشها به یکی از بدترین گزینه‌ها تبدیل شوند. نیازی به گفتن نیست که هنگام پوشیدن کفش پاشنه بلند فقط یک قدم کوتاه با پیچ خوردگی یا شکستگی مچ پایتان فاصله دارید!

کفش‎های کاملا تخت 

خوب شاید فکر کنید اگر کفش‌های پاشنه بلند دشمن شماره یک درد پاشنه پا هستند ، کفشهای تخت باید یکی از بهترین گزینه‌ها برای خار پاشنه باشند. اما خیلی عجله نکنید. کفشهای تخت مشکل دیگری برای پاها ایجاد می‌کنند و آن این که از قوس کف پا اصلا پشتیبانی نمی‌کنند ، به این معنی که در این شرایط نیام کف پا تقریبا نمیتواند فشار ناشی از وزن و همچنین حرکت را به درستی  در کف پا توزیع کند. استفاده از کفشهای تخت به دلیل عدم پشتیبانی مناسب از قوس کف پا ممکن است باعث کشیده‌تر و صافتر شدن آن شود که این اصلا برای خار پاشنه خوب نیست!

دمپایی لای انگشتی

 دمپایی لای انگشتی یا دمپایی ابری هم یکی دیگر از گزینه‌های بسیار بد برای ورم نیام کف پا است. دمپایی‌های لای انگشتی معمولاً کف صاف و نازکی دارند که خیلی کم ضربه ناشی از برخورد پا به زمین را جذب می‌کنند و در نتیجه حمایت مناسبی از قوس کف پا در برابر فشار ناشی از وزن و فعالیتهای بدنی به عمل نمی‌آورند. دمپایی لای انگشتی از پاشنه پا نیز اصلا پشتیبانی نمیکند ، به این معنی که اگر به یک مانع غیرمنتظره برخورد کنید ، ممکن است پا به نحوی ناگهانی جا به جا شده و این باعث کشیدگی فاسیای کف پا یا سایر عضلات و رباط‌های پا شود.

پا برهنه بودن

اگرچه در وحله اول ممکن است به نظر برسد طبیعیترین گزینه بهترین گزینه باشد، اما واقعیت آن است که  پا برهنه راه رفتن ممکن است صدماتی جدی به قوس کف پا وارد کند و برای کسانی التهاب فاسیای کف پا دارند بسیار بد است. چرا؟ زیرا بدون پشتیبانی مناسب ، هیچ حمایتی از پاها در جذب کامل فشارهای ناشی از فعالیت‌های بدنی وجود نخواهد داشت. و برای کسانی که فاسیای کف پا از قبل دچار التهاب شده باشد ، پابرهنه راه رفتن یکی از بدترین پیزهایی است که به سرعت باعث تشدید مشکل میشود.

کفش‌های کهنه

ممکن است به یک جفت از کفشهایتان علاقه خاصی داشته باشید و بخواهید آنها را برای همیشه نگه دارید. اما بهتر است بدانید که کفش‌های کهنه و فرسوده میتوانند ورم فاسیای کف پا را بدتر کنند زیرا کف آنها اغلب در اثر استفاده طولانی مدت ساییده شده است. وجود کفی‌های ضخیم و بالشتکی یکی از مهمترین ویژگی‌های یک جفت کفش است که باعث بهبود ورم فاسیای پا میشود. کفیهای  فرسوده و قدیمی پشتیبانی زیادی از کف پا به عمل نیاورده و منجر به ناهنجاری در نحوه راه رفتن ، کشیدگی قوس کف پا و توزیع نامناسب فشار ناشی از فعالیتهای بدنی میشوند که همه اینها باعث وخیم‌تر شدن التهاب فاسیای کف پا خواهد شد!

چه کسانی بیشتر در معرض ابتلا به خار پاشنه هستند؟

کسانی که به مدت بیش از 6-8 هفته مبتلا به التهاب فاسیای کف پا یا تاندونیت آشیل باشند ممکن است دچار خار پاشنه شوند. احتمال ابتلا به خار پاشنه در گروهای خاصی از افراد بیشتر است، از جمله:

• زنان: از آنجا که بسیاری از زنان تمایل دارند کفش پاشنه بلند بپوشند، و کفش‌های پاشنه بلند به مرور زمان باعث کوتاه شدن تاندون آشیل میشود ، احتمال ایجاد خار پاشنه در زنان بیشتر است.
• افراد مسن: ساییدگی‌های و فشارهایی که طی مدتی طولانی بر پا وارد شده ممکن است باعث ایجاد خار پاشنه شود. همچنین در افراد مسن لایه چربی کف پا که استخوان پاشنه را پوشش داده و از آن محافظت میکند ، معمولا نازکتر است. این حالت که به سندرم پد چربی کف پا معروف است، نیز احتمال ابتلا به خار پاشنه افزایش دهد.
• افرادی که فعالیت زیادی دارند: احتمال ابتلا به خار پاشنه در ورزشکاران یا زنان و مردانی که سالهای متمادی در سطح بالایی فعالیت بدنی انجام داده‌اند نیز زیاد است ، به خصوص اگر به طور مداوم درد پاشنه پا داشته باشند. ورزش‌هایی که فشار زیادی براستخوان پاشنه پا و بافت‌های متصل به آن ایجاد می‌کنند، ممکن است باعث ایجاد خار پاشنه شوند، مثل دو ، رقص باله و ورزشهای ایروبیک، به خصوص اگر عضلات ساق پا دچار گرفتگی باشند و یا مچ پا به خاطر این که قبلا دچار پیچ خوردگی شده سفت شده و حرکت مچ پا محدود شده باشد.
• بارداری: بارداری دورانی خارق العاده در زندگی یک زن است اما اکثر زنان در این دوران دچار تورم و افزایش وزن شده و الگوی راه رفتنشان به دلیل تغییر مرکز ثقل تغییر میکند.

• فعالیتهای شغلی: افرادی که مشاغلی دارند که به خاطر آن مجبور باشند مدت زمان زیادی روی پاهای خود بیاستند یا افرادی که روی سطوح سخت کار می‌کنند مستعد ابتلا به خار پاشنه هستند.
• ناهنجاریهای پا و یا تغییر تراز پاها ، ارتفاع قوس کف پا و موارد دیگر ممکن است در تغییر فاسیای کف پا نقش داشته باشند.
• ضعف عضلات قوس کف پا : خستگی عضلات باعث می‌شود بیش از حد بر فاسیای کف پا فشار وارد شده و باعث آسیب آن شود.
• آرتروز : برخی از انواع آرتروز ممکن است باعث التهاب تاندون‌های کف پا شود ، که این خود ممکن است منجر به التهاب فاسیای کف پا شود.
• دیابت : اگرچه پزشکان علت این مساله را نمی‌دانند، اما التهاب فاسیای کف پا در افراد دیابتی بیشتر رخ می‌دهد.

درمان خار پاشنه 

خار پاشنه یک بیماری قابل درمان است، اما در صورتی که به آن مراقبت نشود، ممکن است عوارض شدید و درد شدیدی را به همراه داشته باشد. خار پاشنه ممکن است در حالت خود به تنهایی بدون درد باشد، اما اولین مرحله در تسکین درد پاشنه پا، تشخیص دقیق علت آن است. اغلب منشاء درد، فاسیا کف پا، تاندون آشیل یا ساختارهای دیگر در اطراف پاشنه پا مانند پد چربی کف پا می‌باشد.

درمان به طور خاص بر اساس تشخیصی که صورت گرفته انجام خواهد شد. در بیشتر موارد ، مشکلات زمینه‌ای در پا و نحوه راه رفتن وجود دارند که باید درمان شوند ، مانند چرخش مچ پا به سمت داخل یا چرخش مچ پا به سمت خارج. درمان ساختار آسیب دیده اغلب باعث می‌شود درد و علائم به طور کامل برطرف شوند. در غیر این صورت ، ممکن است لازم باشد برای برداشتن خار پاشنه جراحی انجام شود ، اما این کار معمولاً آخرین راه چاره است. همیشه بهترین درمان پیشگیری است. روش‌های مختلفی برای درمان خار پاشنه وجود دارند ، که شامل دو نوع اصلی است ، تسکین درد و توانبخشی پاشنه پا.

استفاده از یخ و ماساژ

استفاده از یخ و ماساژ در صورتی که به صورت روزانه انجام شود می‌تواند باعث تسکین سریع و موقتی درد پاشنه پا شود. استفاده از یخ میتواند التهاب را تسکین داده و باعث توقف ارسال پیامهای درد شود، در حالی که ماساژ جریان خون را در قوس کف پا که دچار آسیب شده بهبود می‌بخشد، چسبندگی و بافت اسکار موجود در آن را می‌شکند و درد را از طریق اعمال فشار تسکین می‌دهد.

کاهش وزن

تغییر سبک زندگی یکی از بهترین روشها برای کاهش درد پاشنه پا در مواردی است که درد پاشنه به علت چاقی‌هایی به دلایلی به جز بارداری یا مصرف بعضی داروها ایجاد شده باشد. با کاهش وزن، می‌توان بخشی از فشار وارده بر قوس کف پا را کاهش داد. رژیم غذایی و ورزش‌های کم فشار که باعث خستگی و صافتر شدن فاسیای کف پا نمی‌شوند ، دو راهکار از موثرترین راهکارها در این خصوص هستند:

تمرینات کم فشار

در تمرینات کم فشار از کارهایی مثل دویدن ، پریدن و ضربه خوردن به کف پاها و ساق پاها پرهیز می‌شود. انجام تمرینات کاردیو کم فشار مانند ایروبیک در آب ، شنا یا دوچرخه سواری و همچنین تمرینات قدرتی کم فشار مانند یوگا و پیلاتس، ضمن تقویت بدن و کاهش وزن ، فشار زیادی نیز به فاسیای آسیب دیده کف پا وارد نخواهد کرد.

رژیم غذایی سالم و غذاهایی که کمتر باعث التهاب میشوند

پیروی از رژیم غذایی مناسب، درست به اندازه ورزش در کاهش وزن اهمیت داشته و ممکن است در کاهش التهاب فاسیای کف پا و بهبود آن نیز تاثیر داشته باشد. سعی کنید تا جایی که ممکن است از غذاهای سالم و ضد التهاب در رژیم غذایی خود استفاده کنید ، کالری دریافتی خود را کاهش دهید ، مصرف قند خود را محدود یا متوقف کرده و حتما در رژیم غذایی خود به میزان فراوانی از فیبر ، میوه و سبزیجات ، پروتئین و مغزیجات استفاده کنید.

استفاده از ارتز و کفی

استفاده از کفی‌های طبی در هر زمانی که مجبورید روی پاهایتان بایستید یکی از بهترین راهکارها برای کاهش درد ، فعال ماندن و بهبود قوس کف پا است.

ارتزها و کفی‌های مخصوص می‌توانند اثر ضربه گیری زیادی برای پاشنه داشته باشند. این کفی‌ها حاوی ژل و فوم هستند که باعث میشوند خاصیت ضربه گیری آنها افزایش یافته و بتوانند فشار را جذب کرده و جهت نیروی که به کف پاها وارد میشود را منحرف کنند. کفی‌ها نه تنها می‌توانند درد پاشنه را تسکین دهند بلکه باعث میشوند عضلات بهبود یافته و خود را ترمیم کنند.

تحقیقات نشان میدهند پوشیدن صندل یا دمپایی‌های که در آنها یک قوس داخلی محافظ تعبیه شده در درمان خار پاشنه موثر است. استفاده از دمپایی‌هایی‌ که کف آنها برجستگی داشته، و تکیه گاهی مناسب برای قوس کف پا ایجاد میکنند به اندازه استفاده از کفی‌های طبی داخل کفش موثر است. پزشکان برای کمک به تسکین و جلوگیری از درد خار پاشنه پا ، به بیماران توصیه میکنند از انواع خاصی از  صندل‌های طبی استفاده کنند. در هنگام صبح  که درد پاشنه پا در بدترین حالت خود قرار دارد حتما باید وقتی از رختخواب خارج میشوید دمپایی یا صندل مناسبی بپوشید که کفی ضخیمی داشته باشد و از کف پاها به خوبی پشتیبانی کرده و ضربه گیری خوبی داشته باشد. به هیچ عنوان پابرهنه روی کف و کاشی‌های سخت راه نروید تا احتمال بهبودی خود را افزایش دهید.

پد پاشنه پا

پدهای  پاشنه پا به طور خاص برای درمان ، کنترل و پیشگیری از مشکلات پاشنه پا طراحی شده‌اند. این پدها از مواد حساس به پوست ساخته شده و غالباً با ژل و مواد دیگری که باعث میشوند پاشنه پا در حالت راحتتری قرار بگیرد پر می‌شوند. پدهای  پاشنه پا کاملاً اطراف پاشنه را پوشش میدهند و آنها را میتوان با هر کفش یا صندلی استفاده کرد.

فیزیوتراپی

استراتژیهای زیادی در فیزیوتراپی برای مدیریت و درمان مشکلات پاشنه پا وجود دارد از جمله موارد زیر:

• محافظت از ناحیه آسیب‌ دیده، تسکین درد و اجرای راهکارهای ضد التهابی زودهنگام
• کاهش گرقتگی و اسپاسم بافت پا از طریق درمانهای خاص بافت نرم و روشهای مرتبط
• بهبود بخشیدن بیو مکانیک پا و مچ پا
• تجزیه و تحلیل الگوی کفش و نحوه راه رفتن
• از سرگیری مجدد فعالیتهای ورزش و فعالیتهای عادی

شاک ویو تراپی

شاک ویو تراپی روشی غیرتهاجمی و غیر جراحی است که در آن از امواج خاصی که باعث تحریک فرایند طبیعی بهبود بدن می‌شوند برای درمان مشکلات عضلانی مختلف پا استفاده می‌شود و روند بهبود تسریع  می‌شود. این روش با افزایش جریان خون در مناطق تحت درمان کمک می‌کند تا بافت و عضلات اسیب دیده سریعتر ترمیم شوند.

برای انجام این روش دسته دستگاه را روی پوست قرار می‌دهند و یک جریان الکتریکی شروع به ساخت امواج شاک ویو روی مناطقی که باعث درد هستند میکند. دو نوع شاک ویو تراپی وجود دارد: شاک ویو تراپی با امواج پر توان و شاک ویو تراپی با امواج کم توان. قبل از انجام شاک ویو تراپی با امواج پر توان ممکن است لازم باشد بیمار بی حسی موضعی دریافت کند ، اما شاک ویو تراپی با امواج کم توان اغلب بدون بی حسی انجام می‌شود و بیماران به راحتی میتوانند درمانگر را در یافتن منطقه دقیق درد راهنمایی کنند تا درمان تاثیر بیشتری داشته باشد و به همین دلایل محبوبیت بیشتری دارد.

حرکات کششی و تقویتی پا

تقویت پا ، پاشنه‌ ، مچ پا ، ساق پا و کل پا از طریق تمرینات کششی، باعث می‌شود رباط فاسیای کف پا سریعتر ترمیم ‌شود. انجام روزانه حرکات کششی در تمام مناطق نام برده باعث بهبود انعطاف پذیری ، افزایش جریان خون و خونرسانی شده، و کمک میکند تا فاسیای کف پا بهتر بتواند وزن را بدن تحمل کند.