زانو یا پای پرانتزی یکی از شایع‌ترین عارضه‌های مفصلی است. در این عارضه زانوها به بیرون خم شده‌اند و به هم نمی‌رسند. پای پرانتزی بیشتر در نوزادان مشاهده می‌شود و می‌تواند بخش طبیعی از دوران رشد آنها باشد. در نوزادان پای پرانتزی تا دوسالگی برطرف می‌شود. پس از دو سالگی همچنان پا به‌صورت پرانتزی باقی ماند یا شرایط آن بدتر شد، احتمالاً یک بیماری زمینه‌ای مانند راشیتیسم یا بیماری بلانت باعث بروز آن شده است. علت بروز این عارضه در بزرگسالان نیز بیشتر مربوط به آرتروز شدید یا برخی آسیب‌ها و شکستگی‌ها است. روش‌های درمانی مختلفی برای پای پرانتزی وجود دارند که برخی از آنها شامل استفاده از کفش و کفی طبی، فیزیوتراپی و ورزش درمانی می‌شود.
پای پرانتزی چیست؟
پای پرانتزی یا با اصطلاح علمی آن، ژنو-واروم (Genu Varum)، به عارضه‌ای گفته می‌شود که در آن یک یا دو پا از زانو به سمت بیرون خم می شوند و باعث فاصله‌گرفتن زانوها از هم می‌شوند. پای پرانتزی هم در کودکان و هم در بزرگسالان ممکن است مشاهده شود. نوزادان و کودکانی که تازه شروع به راه‌رفتن کرده‌اند، اغلب پای پرانتزی دارند که این موضوع بسیار جدی نیست و به مرور زمان تا ۳ یا ۴ سالگی از بین می‌رود. والدین در صورت مشاهده پای پرانتزی فرزندشان نگران می‌شوند اما باید گفت که این عارضه روی راه رفتن یا دویدن فرزندان تأثیر زیادی نمی‌گذارد.
شدت پای پرانتزی
در زانوی پرانتزی، به دلیل خم شدن زانو به طرف بیرون، مفصل‌های زانو در طرف خارجی از هم فاصله گرفته‌اند. شدت پای پرانتزی را معمولاً با ارزیابی زاویه و اندازه‌ی این فاصله تعیین و آن را به چهار درجه تقسیم می‌کنند (منبع). هرچه این فاصله بیشتر باشد، میزان شدت عارضه نیز بیشتر است. انواع پای پرانتزی بر اساس شدت شامل موارد زیر می‌شود:
درجه یک (بسیار خفیف): فاصله‌ی این زاویه کمتر از ۲.۵ سانتی‌متر است.
درجه دو (خفیف): فاصله‌ی این زاویه از ۲.۵ تا ۵ سانتی‌متر است.
درجه سه (متوسط): فاصله‌ی این زاویه از ۵ تا ۷ سانتی‌متر است.
درجه چهار (شدید): فاصله‌ی این زاویه بالای ۷ سانتی‌متر است.
پای پرانتزی در نوزادان و کودکان
زانوی پرانتزی در فرایند رشد، طبیعی محسوب می‌شود و جایی برای نگرانی والدین وجود ندارد. معمولاً از ۱۸ تا ۲۴ ماهگی، زانوی پرانتزی در نوزادان برطرف می‌شود. گاهی اوقات، کودکان دارای زانوی پرانتزی، ممکن است با انگشتان متمایل به داخل راه بروند یا اینکه ممکن است زیاد زمین بخورند و دست و پا چلفتی به نظر برسند اما این مشکلات معمولاً با رشد کودک برطرف می‌شوند. فقط در موارد نادر است که زانوی پرانتزی، نشانه‌ای از اختلال رشد است. اگر این بیماری تا سال‌های نوجوانی ادامه یابد، ممکن است باعث ایجاد ناراحتی و درد در ناحیه‌های مچ پا، زانو یا کمر شود.
روند بروز و رفع زانوی پرانتزی در نوزادان و کودکان به شکل زیر می‌باشد:
- تا ۲۴ ماهگی: معمولاً پای پرانتزی از بدو تولد تا ۲۴ ماهگی ممکن است که در نوزادان دیده شود.
- از ۲۴ تا ۳۶ ماهگی: زانوی نوزاد با طی مراحل رشد، آرام‌آرام شروع به صاف شدن می‌کند.
- از ۳ تا ۵ سالگی: ممکن است که در این زمان زانوی کودک دچار تغییراتی شود و حتی کمی ضربدری شود.
- بعد از ۵ سالگی: با بزرگ‌شدن کودکان، نحوه‌ی راه رفتن آنها کم‌کم عادی شده و زانوهایشان صاف می‌شود.
مشاهده زانوی پرانتزی در نوزادان با شرایط زیر ممکن است جدی‌تر باشد:
- بعد از ۲ سالگی زانوی پرانتزی بدتر شود و فاصله‌ی زانوها از هم بیشتر شود.
- ظاهر نامتقارن پاهای کودک (یک پا خمیدگی بیشتر از پای دیگر داشته باشد)
- لنگیدن هنگام راه‌رفتن
- درد زانو یا لگن
- کوتاهی قد نوزاد
اکثر کودکان دارای پای پرانتزی بدون مشکل رشد می‌کنند و می‌توانند راه بروند، بدوند و بازی کنند.
زانوی پرانتزی ناشی از بیماری‌های زمینه‌ای و زانوی پرانتزی شدید نیاز به درمان‌های جدی‌تری دارند، چرا که ممکن است در طولانی‌مدت به بدشکلی پا، ابتلا به آرتروز در بزرگسالی، مشکل در راه‌رفتن و دویدن شوند.
دلایل بروز پای پرانتزی
پای پرانتزی به دلایل مختلفی بروز می‌کند که برخی از آنها فیزیولوژیکی و مادرزادی است و برخی دیگر از آنها پاتولوژیکی است، یعنی در اثر بیماری دیگری به وجود آمده است. دلایل بروز این بیماری در کودکان و بزرگسالان متفاوت است. در نوزادان و کودکان وراثت و سابقه خانوادگی، وزن زیاد کودک، راشیتیسم یا نرمی استخوان از دلایل بروز این عارضه است. در بزرگسالان، پای پرانتزی به دلایلی مانند آرتروز، شکستگی‌های استخوان و برخی بیماری‌ها مانند استئومالاسی به وجود می‌آید.
دلایل بروز پای پرانتزی در نوزادان و کودکان
شایع‌ترین دلیل بروز پای پرانتزی در نوزادان فیزیولوژیکی است. تنگی و کوچکی رحم باعث می‌شود برخی استخوان‌های جنین درون رحم بچرخند تا بتوانند در آن فضای کوچک جای بگیرند. این مورد از پای پرانتزی معمولاً تا دو سالگی آرام‌آرام برطرف می‌شود؛ در غیر این‌صورت ممکن است دلایل دیگری برای بروز زانوی پرانتزی وجود داشته باشند:
- وراثت و سابقه خانوادگی: علت اینکه چرا وراثت ممکن است باعث بروز پای پرانتزی شود هنوز مشخص نیست، اما در صورتی که این عارضه در یکی از اعضای نزدیک خانواده وجود داشته باشد امکان بروز پای پرانتزی در اعضای دیگر هم وجود دارد.
- راه رفتن زود هنگام کودک: اگر کودک بسیار زودتر از آنچه انتظار می‌رود شروع به راه‌رفتن کند، وزن کودک می‌تواند فشار زیادی روی پاها و تراز استخوان‌ها بگذارد.
- وزن زیاد در کودکی: تحمل وزن زیاد (به دلیل اضافه وزن یا بستن پوشک‌های سنگین و بزرگ به مدت طولانی) در حالی که عضلات پا هنوز قدرت کافی ندارند ممکن است که به پای پرانتزی در کودکان ختم شود.
- کمبود کلسیم: کمبود کلسیم می‌تواند بر سلامت و رشد استخوان‌ها تأثیر منفی بگذارد. تضعیف ساختار استخوان و اختلال در رشد استخوان‌ها برخی از عوارض کمبود کلسیم در بدن هستند.
- بیماری راشیتیسم یا نرمی استخوان: راشیتیسم که به بیماری نرمی استخوان هم شناخته می‌شود، یک بیماری اسکلتی است که بر اثر کمبود ویتامین D، کلسیم و فسفات بروز پیدا می‌کند. این بیماری باعث اخلال در رشد استخوان و ضعیف‌شدن آن‌ّها می‌شود. در نتیجه استخوان‌های پا نمی‌توانند وزن را تحمل کرده و پرانتزی می‌شوند.
- بیماری بلانت (Blount Disease): یک بیماری اختلال رشد استخوان است که بر استخوان‌های درشت نی و ساق پا تأثیر می‌گذارد.
- رشد غیرطبیعی استخوان: چندین عامل می‌تواند باعث ایجاد تداخل در ایجاد یک سیستم اسکلتی قوی و سالم شود. برخی از این عوامل شامل ناهنجاری‌های ژنتیکی و اختلالات هورمونی هستند که می‌توانند منجر به ضعیف‌شدن یا متراکم شدن استخوان شوند.
- اختلال آکندروپلازی: آکندروپلازی یک اختلال ژنتیکی است که بر رشد استخوان تأثیر می‌گذارد و یکی از دلایل ایجاد عارضه‌ی کوتاه‌قامتییا دوارفیسم است. وجود این اختلال ژنتیکی می‌تواند یکی از دلایل بروز پای پرانتزی باشد.
- دیسپلازی فیبروز (Fibrous dysplasia): این یک عارضه‌ی استخوانی نادر است که منجر به ضعیف شدن و تغییر شکل استخوان می‌شود.
دلایل بروز پای پرانتزی در بزرگسالان
پای پرانتزی در بزرگسالان هم مشاهده می‌شود. بیشترین به دلایل پاتولوژیکی این عارضه در بزرگسالان بروز پیدا می‌کند. برخی از این دلایل عبارتند از:
- آرتروز زانو: در صورتی که آرتروز زانو به مراحل حاد و شدید خود برسد می‌تواند باعث ساییدگی و تغییر شکل زانو شود. این تغییر شکل ممکن است باعث خمیدگی و پای پرانتزی در بزرگسالان شود.
- شکستگی‌هایی که به درستی بهبود پیدا نکرده‌اند: به درستی بهبود پیدا نکردن شکستگی‌ها ممکن است که استخوان‌ها را تغییر شکل دهند و به پای پرانتزی ختم شوند.
- استفاده کفش نامناسب: پوشیدن کفش نامناسب می‌تواند روی تراز و مکانیک اندام‌های تحتانی تأثیر بگذارد. کفش‌هایی که به خوبی از قوس پا حمایت نمی‌کنند، اندازه‌ی مناسبی ندارند یا به خوبی نمی‌توانند ضربه را جذب کنند می‌توانند از دلایل بروز یا تشدید پای پرانتزی باشند.
- ورزش کردن نامناسب: انجام نامناسب حرکات ورزشی، به درستی گرم نکردن قبل از ورزش و همچنین بلند کردن وزنه‌های بسیار سنگین می‌توانند از عوامل بروز پای پرانتزی باشند.
- عضلات ضعیف: ضعف عضلانی می‌تواند به صورت غیرمستقیم و با ایجاد بی‌ثباتی باعث بروز یا تشدید پای پرانتزی شود.
- استئومالاسی (Osteomalacia) یا نرمی استخوان در بزرگسالی: بیماری استئومالاسی بسیار شبیه به راشیتیسم است با این تفاوت که این نرمی استخوان، در بزرگسالان اتفاق می‌افتد. همانند راشیتیسم از دلایل بروز این بیماری کمبود ویتامین D است. نرمی استخوان در بزرگسالان می‌تواند باعث بروز پای پرانتزی شود.
- بیماری پاژه استخوان (Paget's disease): بیماری پاژه استخوان می‌تواند در روند استخوان‌سازی و بازسازی استخوان اخلال ایجاد کند و به تدریج باعث تخریب و تغییر شکل استخوان شود.
آیا پای پرانتزی نیاز به درمان دارد؟
هر چه سن بالاتر برود و از زمان رشد استخوان بگذرد، امکان درمان کامل و قطعی پای پرانتزی کم و کمتر می‌شود. پای پرانتزی در نوزادان و در مراحل اولیه رشد آنها شایع است و در بیشتر موارد این عارضه یک فرایند فیزیولوژیکی طبیعی در نظر گرفته می‌شود که با رشد کودک، بدون نیاز به درمان خاصی، بهبود و اصلاح می‌شود. در نوجوانان با توجه به این که مقدار زیادی از روند رشد تکمیل شده است، اگر پای پرانتزی حاد و شدید باشد ممکن است امکان درمان کامل آن وجود نداشته باشد. پای پرانتزی در بزرگسالان معمولاً یک عارضه دائمی در نظر گرفته می‌شود و روش‌های درمانی بیشتر برای کنترل درد و عوارض ناشی از عارضه پیشنهاد می‌شوند. برخی از عوارض پای پرانتزی شامل موارد زیر می‌شود:
- درد: یکی از شایع‌ترین عوارض زانوی پرانتزی درد است. افراد مبتلا به این عارضه به مرور زمان با فشار بر مفاصل و همچنین ایجاد کشیدگی در رباط‌ها در ناحیه‌ی زانو، مچ پا، ران یا کمر ممکن است که دچار درد شوند.
- کاهش قد: قد با رشد استخوان‌های بلند مانند استخوان ران و ساق پا در دوران کودکی و نوجوانی تعیین می‌شود. زانوی پرانتزی درمان نشده، به دلیل تأثیر بر سیستم اسکلتی پا، می‌تواند بر کاهش قد فرد اثر بگذارد.
- اخلال در راه رفتن و دویدن: زانوی پرانتزی با عدم هم‌ترازی مفصل و کاهش محدوده‌ی حرکتی باعث ایجاد عدم تعادل و ثبات در پا می‌شود. همچنین این عارضه توانایی بدن را در جذب ضربه حین راه‌رفتن و دویدن را کاهش می‌دهد و باعث اخلال عملکردی در پا می‌شود.
- آرتروز پیش‌رونده زانو: بسیاری از افراد در اثر درمان نکردن پای پرانتزی در بزرگسالی دچار درد، بی ثباتی در زانو و آرتروز می‌شوند. زانو برای تحمل بار نامتوازن طراحی نشده و فشار بیش از حد به زانو باعث آسیب به غضروف مفصلی می‌شود. غضروف مفصل شروع به سایش می‌کند تا جایی که استخوان روی استخوان مالیده شده و منجر به آرتروز می‌شود. این عارضه می‌تواند با فعالیت بدنی شدید یا مشکل چاقی شدیدتر هم شود.
- چرخش غیرعادی پا: بسیاری از افراد مبتلا به پای پرانتزی دچار چرخش غیرعادی پا می‌شوند. کف پا در مقایسه با زانو ممکن است رو به بیرون یا داخل بچرخد و در راه‌رفتن، فرد را دچار مشکل کند.
- مشکلات روحی: افرادی که به پای پرانتزی دچار شده‌اند ممکن است که اعتماد به نفس بالایی نداشته باشند. احساس خجالت از ظاهر پا و نوع راه‌رفتن می‌تواند شرایط روحی نامناسبی را در فرد ایجاد کند. آنها ممکن است به خاطر ظاهر پاهای پرانتزی‌شان احساس خجالت کنند. حتی ممکن است فکر کنند که بقیه آنها را غیرجذاب می‌دانند. البته این به شدت شرایط و وضعیت روحی فرد بستگی دارد. اما این یک واقعیت است که پاهای پرانتزی در ایجاد مشکلات عاطفی مربوط به عزت نفس نقش دارند.
تشخیص پای پرانتزی
یکی از ساده‌ترین راه‌های تشخیص پای پرانتزی معاینه‌ی فیزیکی و ارزیابی فاصله‌ی میان زانوها زمانی که مچ پا به هم چسبیده‌اند، است. اگر زانوها به یکدیگر نرسند و حالت پرانتزی داشته باشند، می‌توان گفت که آن شخص دارای زانوی پرانتزی است. البته در نوزادان و در موارد خفیف ممکن است که صرفاً با مشاهده کردن نتوان به درستی این عارضه را تشخیص داد. در این‌صورت ممکن است که پزشک عکس‌برداری با اشعه‌ایکس را درخواست کند تا بتواند به درستی میزان خمیدگی را تشخیص دهد.
روش های درمان پای پرانتزی
برای نوزادان، پزشک شما باید هر شش ماه نوزاد را معاینه کند و در صورت شدیدتر شدن عارضه یا مشاهده بیماری زمینه‌ای دیگر درمانی را پیشنهاد می‌کند. روش‌های درمان پای پرانتزی در بزرگسالان هم بیشتر جنبه پیشگیری و کنترل عوارض را دارد. برخی از روش‌های درمانی پای پرانتزی شامل موارد زیر می‌شود:
مصرف ویتامین D
کمبود برخی ویتامین‌ها مانند ویتامین D در بدن می‌تواند باعث ایجاد برخی از بیماری‌های استخوانی شود. بیماری نرمی استخوان که در نوزادان با نام راشیتیسم و در بزرگسالان با نام استئومالاسی شناخته می‌شود جزء بیماری‌های استخوانی هستند که در اثر کمبود ویتامین D به وجود می‌آیند. در بسیاری از موارد، افرادی که مشکل پای پرانتزی دارند، پزشکان بیشتر متوجه کمبود ویتامین D در بدن آنها می‌شوند (منبع). درصورتی‌که پای پرانتزی در اثر نرمی استخوان به وجود آمده باشد می‌توان با مصرف ویتامین D اقدام به درمان این بیماری و در نتیجه پای پرانتزی کرد. کمک به جذب کلسیم، حفظ سلامت کلی و تراکم استخوان از دیگر ویژگی‌های مثبت ویتامین D است. به جز نور خورشید و مصرف قرص‌های ویتامین D ، برخی مواد غذایی مانند تخم‌مرغ، ماهی و قارچ سرشار از این ویتامین هستند.
کفش، صندل و کفی طبی
استفاده از ارتزهایی مانند کفش، صندل و کفی طبی در درمان پای پرانتزی کاملاً مؤثر است. نکته مثبت استفاده از این وسایل بهبود نحوه راه‌رفتن و قراردادن پا در وضعیت مناسب است. کودکانی که پای پرانتزی آنها برطرف نشده است می‌توانند تا قبل از پایان‌یافتن زمان رشد استخوان‌ها با استفاده از این ارتزها مشکل پای پرانتزی را رفع کنند. در بزرگسالان نیز استفاده از این ارتزها می‌تواند در درمان دردها و عوارض ناشی از پای پرانتزی بسیار کمک‌کننده باشد. شما می‌توانید با مراجعه به یک کلینیک تخصصی، کفش یا کفی طبی مخصوص با ساختار پای خود را تهیه کنید.
استفاده از بریس بلند پا
معمولاً در کودکان که رشد استخوان‌های آنها هنوز کامل نشده است استفاده از ارتزهایی مانند بریس‌های بلند پا یا بریس KAFO می‌تواند وضعیت قرارگیری مفصل‌ها را تغییر دهد و شرایط خمیدگی زانو را به‌مرور بهتر و درنتیجه پای پرانتزی را درمان کند. در بزرگسالان استفاده از این بریس‌های بیشتر برای برداشتن فشار از روی مفاصل و بروز عوارض دیگر ناشی از پای پرانتزی کاربرد دارند. بهتر است که برای تهیه این بریس‌ها به پزشک مراجعه کنید تا پس از تشخیص و ارزیابی دقیق، بریس مخصوص و با اندازه مناسب فرد تهیه شود.
استفاده از زانوبندهای سه نقطه فشار
زانوبندهای سه نقطه فشار یا GVC به طور خاص برای درمان پای پرانتزی ساخته شده‌اند. این زانوبندها می‌توانند با ایجاد فشار در اطراف زانو باعث هم‌ترازی استخوان ران و ساق پا شوند و امکان پشتیبانی از زانو را فراهم می‌کنند. استفاده از زانوبندهای سه نقطه فشار در کودکانی که پای پرانتزی دارند تا قبل پایان دوران بلوغ می‌تواند در درمان پای پرانتزی بسیار مفید واقع شود. همچنین این زانوبندها در بزرگسالانی که آرتروز باعث ایجاد پای پرانتزی شده بسیار مؤثر هستند و نتایج مطلوبی را در درمان آرتروز و عوارض ناشی از پای پرانتزی به همراه دارند.
ماساژدرمانی
ماساژدرمانی شاید به‌تنهایی نتواند پای پرانتزی را درمان کند، اما به گردش خون مناسب در پاها کمک می‌کند و باعث تقویت عضلات پا می‌شود. انجام ماساژدرمانی توسط یک متخصص طب فیزیکی می‌تواند آثار منفی پای پرانتزی را تا حد زیادی کاهش دهد، خصوصاً اگر پای پرانتزی باعث ایجاد درد در زانو یا کمر شود. ترکیب ماساژدرمانی با سایر روش‌های درمانی می‌تواند در درمان و پیشگیری از عوارض پای پرانتزی هم در بزرگسالان و هم در کودکان بسیار مفید باشد.
فیزیوتراپی
فیزیوتراپی نقش بسیار مهمی در مدیریت و رسیدگی به عوارض پای پرانتزی در بزرگسالان و درمان آن در کودکان دارد. هدف فیزیوتراپی تقویت و کشش عضلات ضعیف، بهبود هم‌ترازی زانو و همچنین ثبات کلی پا است. فیزیوتراپیست‌ها می‌توانند الگوی راه‌رفتن فرد دارای پای پرانتزی را تجزیه‌وتحلیل کنند و او را در مورد نحوه صحیح راه‌رفتن راهنمایی کنند. مهم است که با یک فیزیوتراپیست واجد شرایط و ماهر در این زمینه مشورت شود تا فرایند درمان و پیشگیری از عوارض نتیجه خوبی داشته باشد.
جراحی
اگر هیچ‌کدام از روش‌های درمانی و اصلاحی برای درمان پای پرانتزی تأثیرگذار نبود یا شدت این عارضه زیاد بود، ممکن است که به جراحی برای درمان پای پرانتزی نیاز باشد. دو نوع جراحی پای پرانتزی وجود دارد:
- هدایت رشد: اگر فرد دارای پای پرانتزی هنوز در سنین جوانی و زمان رشد قرار داشته باشد، می‌توان با استفاده از صفحه‌ها یا گیره‌های فلزی، رشد استخوان را در طرف بیرونی متوقف کرد تا استخوان در طرف دیگر رشد کند. به این ترتیب پای پرانتزی به آرامی و با رشد طرف دیگر استخوان از بین می‌رود.
- استئوتومی: در این جراحی با برش و تغییر شکل استخوان، پاها را با یکدیگر هم‌تراز کرده و خمیدگی آن را رفع می‌کنند.
- تعویض کامل زانو: در مواردی که پای پرانتزی به آرتروز شدید و تحلیل مفصل ختم شده است، جراحی تعویض کامل زانو در نظر گرفته می‌شود. در این جراحی سطوح آسیب‌دیده مفصل زانو با اجزای مصنوعی جایگزین می‌شود. با انجام این جراحی، هم زانوی پرانتزی و هم آرتروز درمان خواهد شد.
درمان پای پرانتزی با ورزش
یکی از راه‌های بسیار موثر در درمان و کاهش آثار مخرب زانوی پرانتزی انجام حرکات ورزشی و درمانی است. انجام این ورزش‌ها و حرکات در منزل نیز امکان‌پذیر است و اگر کودکی دچار پای پرانتزی است می‌تواند با نظارت والدین به انجام این حرکات ورزشی بپردازد. برخی از این حرکت‌های ورزشی شامل موارد زیر است:
بالا آوردن مستقیم پا
اسکات به کمک دیوار
اسکات به کمک دیوار یک تمرین آسان است که می‌توانید به منظور اصلاح پای پرانتزی در خانه انجام دهید. صاف بایستید و پاها را به اندازه عرض شانه از هم باز کنید و به دیوار تکیه دهید. اکنون زانوها را خم کنید. اطمینان حاصل کنید که زانوهایتان با انگشتان پا در یک راستا هستند. اسکات 90 درجه انجام دهید اما پایین‌تر از آن نروید. شکم‌تان را به سمت داخل نگه دارید و موقعیت را به مدت پنج تا ده ثانیه حفظ کنید. سپس موقعیت شروع را از سر بگیرید. می‌توانید زمان نگه داشتن اسکات را به تدریج افزایش دهید.
حرکت همسترینگ کرل
برای انجام حرکت همسترینگ کرل، پشت صندلی یا هر وسیله دیگر بایستید و آن را نگه دارید. وزن خود را روی پای راست قرار داده و روی انگشتان پا بایستید. حالا پاشنه چپ را به سمت باسن بالا ببرید. پنج ثانیه نگه دارید و سپس پا را به حالت استراحت برگردانید. روی هر پا ۱۰ حرکت بزنید. اطمینان حاصل کنید که فقط در حالی که پاها را بلند می‌کنید از همسترینگ خود استفاده کنید.
حرکت استپ آپ
حرکت برای عضله کناری
حرکت برای عضله کناری به حالت خوابیده به پهلو انجام می‌شود. به پهلو روی زمین دراز بکشید. اگر به پهلوی چپ دراز کشیده‌اید، پای راست خود را به سمت بالا حرکت دهید. پا را از زمین به اندازه ۴۵ درجه بالا ببرید و چند ثانیه نگه دارید. سپس پا را برگردانید و پانزده بار از دو طرف تکرار کنید.
پیشگیری
پیشگیری از پای پرانتزی در درجه اول به علت زمینه‌ای آن بستگی دارد. در بیشتر اوقات نمی‌توان از بروز پای پرانتزی در نوزادان پیشگیری کرد. علاوه بر این ژنتیک هم نقش مهمی در بروز پای پرانتزی ایفا می‌کند. در کودکان و بزرگسالان می‌توان با انجام برخی از موارد زیر از ابتلا به بیماری‌های زمینه‌ای که ممکن است باعث بروز پای پرانتزی شوند، جلوگیری کرد:
- تغذیه مناسب: رعایت یک رژیم غذایی مناسب که شامل مواد مغذی ضروری مانند ویتامین D، کلسیم، فسفر و پروتئین باشد، می‌تواند در سلامت استخوان‌ها تأثیرگذار باشد.
- ورزش منظم: انجام فعالیت‌های بدنی و ورزش به تقویت ماهیچه‌ها کمک می‌کند. تقویت ماهیچه‌ها، به‌خصوص در نواحی زانو و اطراف زانو، می‌تواند باعث هم‌ترازی پاها شود. فعالیت‌های ورزشی مانند پیاده‌روی، دویدن، دوچرخه‌سواری و شنا می‌توانند به حفظ سلامت کلی استخوان‌های بدن کمک کنند.
- کاهش وزن: در صورت اضافه‌وزن فشار بسیار زیادی به زانوها و استخوان‌های پا وارد می‌شود. این فشار در طول چندین سال ممکن است که به عارضه‌هایی مانند آرتروز ختم شود و در نتیجه آن احتمال دچارشدن به پای پرانتزی را افزایش دهد.
- استفاده از کفش مناسب: راه‌رفتن و ورزش‌کردن با استفاده از کفش‌های نامناسب می‌تواند باعث بروز بسیاری از عارضه‌های استخوانی و اسکلتی شود.
- جلوگیری از آسیب‌های زانو و استخوان پا: گرم‌نکردن مناسب قبل از ورزش و فعالیت‌های سنگین بدنی، بلندکردن اجسام سنگین، زانو و استخوان‌های پا را در معرض خطر قراردادن هم می‌تواند احتمال بروز شکستگی‌های خطرناک و در نتیجه بروز زانو پرانتزی را افزایش می‌دهد.
نتیجه‌گیری
پای پرانتزی یک عارضه‌ی بسیار شایع است که بیشتر در نوزادان و کودکان مشاهده می‌شود. اگر پای پرانتزی ناشی از مشکل فیزیولوژیکی و مادرزادی باشد که معمولاً با رشد کودک و پس مدتی خود به خود رفع می‌شود؛ اما اگر این عارضه در اثر مشکلات زمینه‌ای به وجود آمده باشد، روش‌های درمانی مختلفی برای تغییر حالت پا و زانو به کار گرفته می‌شوند. پای پرانتزی در موارد خفیف مشکلی ایجاد نمی‌کند و فرد می‌تواند با آن به زندگی روزمره‌ی خود ادامه دهد. در موارد شدید در صورت درمان نشدن این عارضه می‌تواند باعث آرتروز و مشکلات مفصلی دیگری شود.
سوالات متداول
آیا پای پرانتزی یا پای ضربدری تفاوتی دارند؟
بله، پای پرانتزی یا ژنو-واروم، عارضه‌ای است که در آن زانوها به طرف بیرون خمیده شده‌اند و شکل پرانتزی به خود گرفته‌اند. در عارضه پای ضربدری، هنگامی که زانوها به هم چسبیده‌اند، مچ پاها از هم فاصله گرفته‌اند و پا شکل ضربدری به خود گرفته است.
پای پرانتزی در چه سنی شایع‌تر است؟
پای پرانتزی بیشتر در نوزادان و اوایل کودکی مشاهده می‌شود. بیشتر اوقات این یک وضعیت فیزیولوژی است و به مرور زمان بهبود پیدا می‌کند. با این حال، وجود بیماری‌های زمینه‌ای دیگر و سوء تغذیه می‌تواند در سنین مختلف باعث بروز پای پرانتزی شود.
بهترین سن برای درمان پای پرانتزی چیست؟
اگر پای پرانتزی تا سه سالگی برطرف نشد، ممکن است که یک بیماری زمینه‌ای مانند نرمی استخوان یا بیماری بلانت باعث ایجاد این عارضه شده باشد. مراجعه به پزشک و تحت درمان قرار گرفتن در این زمان بسیار مهم است. رفع کمبود ویتامین D و استفاده از روش‌های درمانی مانند بریس و فیزیوتراپی می‌تواند قبل از ایجاد ناهنجاری شدید، پای پرانتزی را رفع کند.
آیا پای پرانتزی در فعالیت‌های روزانه اخلالی ایجاد می‌کند؟
این به شدت پای پرانتزی بستگی دارد. در بسیاری از موارد این عارضه در انجام فعالیت‌های روزانه اخلالی ایجاد نمی‌کند و فرد می‌تواند بدون مشکل به فعالیت‌های روزانه‌ی خود ادامه دهد.
آیا اضافه‌وزن باعث بروز پای پرانتزی شود؟
اضافه‌وزن و همچنین پوشیدن پوشک به مدت طولانی در نوزادان احتمال دارد باعث بروز پای پرانتزی شود.
آیا نحوه‌ی نشستن می‌تواند در بروز پای پرانتزی تأثیری داشته باشد؟
چهار زانو و دو زانو نشستن ممکن است در کودکانی که نرمی استخوان دارند، باعث بروز پای پرانتزی شود.
آیا ممکن است که پای پرانتزی داشت و از آن بی‌خبر بود؟
بله، در صورتی که پای پرانتزی خفیف باشد یا باعث ناراحتی‌های فیزیکی نشود، ممکن است فرد از این وضعیت بی‌خبر باشد.
آیا داشتن زانوی پرانتزی باعث معافیت از سربازی می‌شود؟
قوانین سربازی مدام در حال تغییرند و بهتر است برای اطلاع از شرایط معافیت به دفاتر سازمان نظام وظیفه یا پلیس + ۱۰ مراجعه کنید. در حال حاضر فقط در موارد شدید (فاصله ۱۲ سانتی‌متر میان زانوها، برای دارندگان مدرک کارشناسی و بالاتر این فاصله ۱۴ سانتی‌متر است) معافیت دائم به فرد تعلق می‌گیرد. موارد خفیف (فاصله بیشتر از ۵ سانتی‌متر میان زانوها) نیز معاف از رزم خواهند شد.
