بیماری هالوکس ریجیدوس: درمان خشکی شست پا بدون جراحی

هالوکس ریجیدوس یک عبارت لاتین به معنی خشک‌شدگی انگشت شست پا است که یکی از علائم ابتلا به آرتروز است. این یک نوع آرتروز تحلیلی است که بر مفصلی که انگشت شست پا (هالوکس) را به پا وصل می‌کند اثر می‌گذارد.

این بیماری زمانی اتفاق می‌افتد که غضروفی که انتهای استخوان‌ها را در مفصل انگشت شست پا پوشانده است آسیب ببیند یا از بین برود. آسیب‌دیدگی غضروف باعث می‌شود که فضای مفصل باریک شود و خارهای استخوانی دردناکی شکل بگیرند. خارهای استخوانی زائده‌های تیز و کوچکی هستند که روی استخوان‌ها ایجاد می‌شوند. هر فردی ممکن است به خشکی شست پا دچار شود اما این عارضه بیشتر در افراد بین 30 تا 60 سال دیده می‌شود.

تشخیص زودهنگام و درمان به موقع باعث دست‌یابی به بهترین نتایج ممکنه می‌شود. به مرور زمان، هالوکس ریجیدوس ممکن است باعث بروز دردی شود که زندگی فرد را مختل و دامنه حرکتی پای او را محدود کرده و در راه رفتن او اشکال ایجاد کند. اقدامات درمانی اولیه زیادی برای درمان خشکی انگشت شست پا وجود دارند که برخی از آنها عبارتند از:

•    استفاده از کفش‌های سفت مانند کفش‌های چوبی که حرکات دردناک مفصل را محدود می‌کنند.

•    استفاده از کفش‌های پهن‌تر با پنجه بزرگ‌تر که می‌توانند فشار وارد بر خارهای استخوانی را کاهش دهند.

•    استفاده از کفی‌های طبی در کفش که مانع حرکت کردن مفصل انگشت شست پا می‌شوند.

•    به کارگیری بسته‌های یخ نیز می‌توانند التهاب و تورم را در مفصل مبتلا به آرتروز کاهش دهند

•    تزریق کورتیزون در مفصل

•    مصرف داروهای ضدالتهابی (در صورتی که توسط پزشک تجویز شده باشد)

اگر این اقدامات درمانی مؤثر واقع نشوند، روش‌های جراحی توجیه‌پذیر بوده و باید مورد توجه قرار گیرند.

متخصصین کلینیک چند تخصصی پا (پدورتیک) امید پس از تشخیص علت بیماری با رویکرد پلکانی از روش‌های ساده برای درمان بیماری آغاز می‌کنند و در صورت لزوم از روش‌های پیچیده‌تر استفاده می‌کنند.

 علت ابتلا به هالوکس ریجیدوس

خشکی انگشت شست پا دلیل شناخته شده‌ای ندارد اما برخی عواملی که احتمال ابتلا به هالوکس ریجیدوس را افزایش می‌دهند عبارتند از:

•    مؤنث بودن: احتمال ابتلا به خشکی انگشت شست پا در زنان بیشتر از مردان است.

•    سابقه خانوادگی: اگر یکی از اعضای خانواده به این عارضه مبتلا شده باشد احتمال این که شما نیز به خشکی انگشت شست پا مبتلا شوید افزایش می‌یابد. این ممکن است به دلیل ارثی بودن نوع پا یا روش راه رفتن باشد که باعث ابتلا به این عارضه می‌شود.

•    آناتومی غیرعادی پا: برخی ناهنجاری‌ها در ساختار پای شما مانند طولانی بودن یا بالا بودن استخوان متاتارسال ممکن است احتمال ابتلا به عارضه هالوکس ریجیدوس را افزایش دهد.

•    آسیب‌دیدگی: آسیب‌دیدگی‌هایی نظیر ضربه ناگهانی به انگشت شست پا یا پیچ‌خوردگی مفصل این انگشت نیز ممکن است باعث ابتلا به هالوکس ریجیدوس شود.

•    استفاده بیش از حد: خم کردن مداوم ممکن است باعث استفاده بیش از حد از مفصل انگشت شست پا شود. افراد در برخی مشاغل یا افرادی که ورزش‌هایی انجام می‌دهند که فشار زیادی روی بر مفصل آنها وارد می‌شود بیش از سایرین در معرض ابتلا به این عارضه هستند.

•    ابتلا به برخی بیماری‌ها: پوکی استخوان و بیماری‌های التهابی مانند روماتیسم مفصلی و نقرس احتمال ابتلا به خشکی انگشت شست پا را افزایش می‌دهند.

علائم ابتلا به هالوکس ریجیدوس

شایع‌ترین علامت و مهم‌ترین دلیلی که باعث می‌شود شما به دنبال اقدامات درمانی بروید درد اطراف کف انگشت شست پا است. این درد در هنگام فعالیت، به خصوص دوندگی یا پرش تشدید می‌شود. پوشیدن کفش‌هایی که کفی سخت دارند و از حرکت کف انگشت شست پا جلوگیری می‌کنند باعث تسکین علائم می‌شوند. برخی علائم شایع دیگر ابتلا به هالوکس ریجیدوس عبارتند از تورم کف انگشت شست پا، برآمدگی در نزدیکی مفصل به دلیل وجود خارهای استخوانی و شکل‌گیری پینه به دلیل بدشکلی انگشت شست پا.

علائم شایع در افراد مبتلا به خشکی انگشت شست پا عبارتند از:

•    درد در کف انگشت شست پا

•    تورم انگشت شست پا

•    اختلال و اشکال در انجام فعالیت‌هایی نظیر دویدن و بالا رفتن از تپه‌ها

علائم معمولاً زمانی که انگشت شست پا به سمت بالا خم می‌شود مانند زمانی که از شیب بالا می‌روید یا می‌دوید تشدید می‌شوند. زمانی که انگشت شست پا به سمت بالا می‌رود، خارهای استخوانی که قبلاً شکل گرفته‌اند به هم فشار آورده و باعث ایجاد درد و تورم می‌شوند. به همین دلیل است که اصلاح و تعدیل کفش‌ها و فعالیت‌ها می‌تواند کمک شایانی به کاهش و تسکین علائم کند.

 تشخیص آرتروز در انگشت شست پا

ابتلا به هالوکس ریجیدوس معمولاً پس از انجام معاینه‌های بالینی تشخیص داده می‌شود.

•    بیمار علائم معمول را توصیف می‌کند

•    خارهای استخوانی را که می‌توان دید و روی انگشت شست پا احساس کرد

•    ناتوانی در حرکت دادن مفصل انگشت شست پا حین معاینه

•    درد شدید با هایپر دورسی فلکشن مفصل (ایمپینگمنت)

•    حساسیت به لمس در هنگام فشار دادن مفصل

برای تأیید تشخیص، توسط اشعه ایکس از مفصل عکس‌برداری می‌شود و شدت تحلیل غضروف و خارهای استخوانی تعیین می‌شود. در این عکس، میزان تحلیل غضروف ناشی از باریک شدن فضای بین دو استخوان انگشت شست پا مشخص می‌شود.

در مرحله نهایی ابتلا به هالوکس ریجیدوس، غضروف به طور کامل از بین رفته و استخوان‌ها به هم ساییده می‌شوند که در عکس گرفته شده به وسیله اشعه ایکس دیده می‌شود. خارهای استخوانی در هر دو طرف مفصل انگشت شست پا شکل می‌گیرند. این خارها رشد کرده و ممکن است به اندازه‌ای بزرگ شوند که مانع حرکات عادی مفصل می‌شوند.

 راه‌های درمان خشکی انگشت شست پا

در بیشتر موارد، هالوکس ریجیدوس را می‌توان با کمک روش‌های درمانی غیر جراحی با موفقیت درمان کرد. در درمان‌های غیر جراحی، تمرکز بر کاهش التهاب در مفصل مبتلا به آرتروز با محدود کردن دامنه حرکتی مفصل است. برخی اقدامات درمانی غیر جراحی عبارتند از:

استفاده از کفش مناسب

کفش مناسب برای بیمارانی که دچار خشکی مفصل شست پا هستند باید دارای ویژگی‌های زیر باشد:

نوک پهن

از کفش‌هایی که پنجه پهن دارند و از مواد نرم ساخته شده‌اند استفاده کنید تا فضای بیشتری برای انگشت شست پا داشته باشند و کمتر باعث تحریک انگشت متورم شوند.

پوشیدن کفش‌هایی با کفی سخت

کفش‌هایی که کفی سخت دارند، حرکت را در کف انگشت شست پا محدود می‌کنند. این نوع کفی‌ها را می‌توان در کفش‌هایی که می‌پوشید قرار داده و استفاده کنید. زمانی که کفش می‌خرید، انواعی از آنها را انتخاب کنید که انعطاف‌پذیری کمتری دارند و از خم شدن مفصل مبتلا به آرتروز جلوگیری می‌کنند.

 اضافه کردن کف‌های گهواره‌ای به کفش‌ها

کفش‌های گهواره‌ای، یک کفی منحنی دارند که به کفش اضافه می‌شود. کف‌های گهواره‌ای بسیار شبیه صندلی‌های راحتی هستند و کمک می‌کنند که در هنگام راه رفتن، حرکت از پاشنه به انگشت شست پا منتقل شود. این کفی‌ها، حرکت مفصل انگشت شست پا که به آرتروز مبتلا است را نیز کاهش داده و محدود می‌کند.

مصرف داروهای ضدالتهابی

مصرف داروهای ضدالتهابی ممکن است به بهبود علائم کمک کنند. این شامل داروهای ضدالتهابی خوراکی و داروهای ضدالتهابی موضعی که باید به طور مستقیم روی پا مالیده شوند می‌شود.

تزریق

با تزریق کورتیکواستروئیدها و اسید هیالورانیک در مفصل متاتارسال می‌توان به طور موقتی علائم را تسکین داد. متأسفانه، این اقدامات درمانی باعث بهبود بلند مدت علائم در بیمار نمی‌شوند اما علائم را به طور موقتی و برای مدت کوتاهی به میزان چشمگیری کاهش می‌دهند – مصرف مکرر این داروها و استفاده بلند مدت از آنها توصیه نمی‌شود زیرا عوارض جانبی زیادی دارند. تزریق کورتیکواستروئید در انگشت شست پا ممکن است دردناک باشد زیرا فضای کافی برای تزریق دارو در این مفصل وجود ندارد (در مقایسه با زانو یا شانه) اما علائم را به سرعت تسکین می‌دهند.

آیا انجام عمل‌های جراحی برای درمان خشکی انگشت شست پا ضرورت دارد؟

گاهی اوقات انجام عمل جراحی بهترین روش برای درمان هالوکس ریجیدوس است؛ به خصوص اگر اقدامات اولیه درمانی مؤثر واقع نشده باشند. عمل جراحی به ندرت اولین گام در درمان این عارضه است و معمولاً بیماران باید ابتدا روش‌های درمانی اولیه را امتحان کنند و پس از آن و در صورت لزوم، روش‌های تهاجمی را مورد توجه قرار دهند.

 شیلکتومی

در مراحل اولیه ابتلا به هالوکس ریجیدوس، تحلیل غضروف روی یک‌سوم تا نیمه بالایی مفصل در نزدیکی خار استخوانی اتفاق می‌افتد و غضروف باقیمانده روی کف مفصل در وضعیت خوبی قرار دارد.

در این موارد که آرتروز خفیف است، یک عمل جراحی ساده که به آن شیلکتومی گفته می‌شود برای برداشتن خار استخوانی انجام می‌شود. برداشتن خارهای استخوانی مزایای زیادی دارد که برخی از آنها عبارتند از:

•    بازیابی تقریبی دامنه حرکتی در مفصل انگشت شست پا

•     کاهش برجستگی روی انگشت شست پا که به دلیل وجود خار استخوانی به وجود آمده است

•    کاهش التهاب و تحریک پوست رویی انگشت شست پا

•    کاهش احتمالی پیشروی بیشتر آرتروز

 فیوژن

زمانی که ابتلا به خشکی انگشت شست پا شدت یافته باشد، غضروف کمی روی مفصل باقی مانده یا به طور کلی غضروف از بین رفته است. در این موارد، بهترین روش ردمانی انجام عمل فیوژن است. در عمل فیوژن، دو استخوان در دو طرف مفصل به کمک روش‌های جراحی روی یکدیگر قرار داده می‌شوند. معمولاً با استفاده از پلیت های فلزی و پیچ‌ها، استخوان‌ها در کنار هم قرار داده می‌شوند. زمانی که مفصل جوش خورد، دیگر نخواهد توانست حرکت کند. به هر حال، معمولاً زمانی که آرتروز شدید باشد امکان حرکت بسیار کم است. مزایای انجام موفقیت‌آمیز عمل فیوژن عبارتند از:

•    تسکین چشمگیر درد مفصل مبتلا به آرتروز به دلیل این که انتهای استخوان‌ها دیگر روی هم ساییده نمی‌شوند.

•    اصلاح و تراز شدن انگشت شست پا

•    رهایی از خارهای استخوانی روی انگشت شست پا که به کفش‌ها ساییده می‌شوند.

•    راه حل دائمی – فیوژن از بین نمی‌رود و نیازی به انجام عمل‌های دیگر در آینده نیز وجود نخواهد داشت.

زنان می‌توانند هنوز از کفش‌هایی که پاشنه کوتاه دارند استفاده کنند.

 آرتروپلاستی

زمانی که بیماری خشکی انگشت شست پا شدید باشد اما بیمار تمایلی به انجام عمل فیوژن نداشته باشد می‌توان عمل آرتروپلاستی را مورد توجه قرار داد. در این عمل، خارهای استخوانی همانند عمل شیلکتومی برداشته می‌شوند و سپس بافت نرم نزدیک آن (کپسول مفصل و تاندون) بین سطوح قرار داده می‌شوند تا به عنوان یک پوشش یا مفصل مصنوعی عمل کنند. از آنجا که مفصل جوش نخورده است، انگشت شست پا را هنوز می‌توان به سمت بالا و پایین حرکت داد. اگر عمل جراحی آرتروپلاستی موفقیت‌آمیز نباشد هنوز امکان انجام عمل فیوژن وجود دارد. ُ

ریکاوری و بهبود پس از عمل جراحی

طول دوره بهبودی پس از انجام عمل‌های جراحی را نباید کوتاه در نظر گرفت. از آنجا که پا وابسته‌ترین قسمت بدن است، تورم آن همیشه باعث بروز مشکلاتی می‌شود. تورم باعث درد و تأخیر در بهبودی می‌شود.

اگر کار و شغل دفتری دارید باید حداقل به مدت دو هفته مرخصی بگیرید و اگر برای انجام وظایف شغلی خود باید مدت زیادی روی پای خود بایستید یا راه بروید باید حداقل مدت 6 هفته مرخصی بگیرید.

در چهار تا شش هفته پس از انجام عمل جراحی باید از کفش‌های مخصوص پس از عمل در هنگام روز و شب استفاده کنید. برای بیشتر افراد حدود 6 هفته طول می‌کشد تا بتوانند کفش‌های معمولی خود را بپوشند. در بخری افراد نیز ممکن است تورم تا شش ماه ادامه داشته باشد.