دبریدمان عبارت است از برداشتن بافت مرده (نکروز) یا بافت پوستی عفونت کرده برای کمک به بهبود زخم. این کار همچنین برای برداشتن مواد خارجی از روی بافت زخم انجام می‌گیرد. این روش برای زخم‌هایی که بهبود نمی‌یابند ضروری است. معمولاً این زخم‌ها در مرحله اول بهبودی بسته می‌شوند. با برداشتن بافت ناسالم و ناخوشایند از روی آن‌ها، زخم می‌تواند روند بهبودی را مجدداً آغاز کند. دبریدمان زخم می‌تواند به رشد بافت سالم، به حداقل رساندن جای زخم و کاهش عوارض عفونت کمک کند.
دبریدمان می‌تواند با لاروهای زنده (دبریدمان زیستی)، پانسمان‌های مخصوص یا پمادهایی که بافت را نرم می‌کنند انجام شود. همچنین بافت قدیمی می‌تواند مثل یک آب جاری با یک نیروی مکانیکی قطع یا از بین برود. بهترین نوع دبریدمان بستگی به نوع زخم شما دارد. غالباً چندین روش با هم استفاده می‌شوند. بهبودی از این عمل 6 تا 12 هفته طول می‌کشد. مراقبت خوب از زخم به شما کمک می‌کند تا زخم شما به‌درستی بهبود یابد. در صورت افزایش درد، تورم یا علائم جدید دیگر در هنگام بهبودی، با پزشک خود تماس بگیرید.
چه موقع دبریدمان زخم لازم است؟
همه زخم‌ها نیاز به دبریدمان ندارند. به‌طورمعمول، این روش برای زخم‌های قدیمی که به‌درستی بهبود نمی‌یابند مورد استفاده قرار نمی‌گیرد. همچنین برای زخم‌های مزمنی که عفونی شده‌اند و بدتر می‌شود، به کار برده نمی‌شود. اگر زخمتان در معرض خطر عفونت کردن است، دبریدمان زخم ضروری خواهد بود. در بعضی موارد، زخم‌های جدید و شدید ممکن است نیاز به دبریدمان داشته باشند.
در برخی شرایط، دبریدمان برای بیمار مفید نیست و در برخی موارد می‌تواند مضر باشد: به عنوان مثال بیماران مبتلا به بیماری شریانی محیطی که دچار قانقاریای دیستال می‌شوند. در صورت داشتن قانقاریای خشک، بهتر است به جای انجام روش دبریدمان، این زخم‌ها را بدون هیچ‌گونه پانسمانی رها کنید. این امر به این دلیل است که در فرآیند دبریدمان سطح رطوبت در بستر زخم افزایش‌یافته و منجر به خطر بیشتر عفونت می‌شود. همراه با بیماری شریانی، این کار بیمار را در معرض خطر بیشتر قطع عضو قرار می‌دهد. در بیماران مبتلا به بیماری شریانی محیطی، دبریدمان فقط باید توسط تیم متخصص عروق و بهتر است پس از ريواسکولاريزيشن (ایجاد مجدد عروق) کافی انجام شود.
ارزیابی زخم‌ها
برای اطمینان از تشخیص دقیق عوامل زمینه‌ای که می‌تواند علت ایجاد زخم باشند و شناسایی عناصری که می‌تواند روند بهبودی زخم را به تأخیر بی اندازند، ارزیابی کامل بیمار و زخم او باید کاملاً انجام بگیرد. برای اطمینان از معالجه مؤثر بیماران دچار این زخم‌ها، روند تشخیصی باید:
- علت زخم را مشخص کند
- هرگونه مشکل و عوارض جانبی را که ممکن است در ایجاد زخم یا تأخیر در روند بهبودی آن تأثیر گذاشته باشد، شناسایی کند
- وضعیت زخم را از قبیل محل و اندازه‌ی زخم، وضعیت بستر زخم، علائم افزایش بار باکتریایی، سطح اگزودات و وضعیت پوست پیش از زخم ارزیابی کند.
- اهداف مناسب برای درمان و مراقبت از زخم را تعیین کند.
دبریدمان یک شیوه‌ی معمول برای معالجه بسیاری از زخم‌ها است و بدون توجه به منشأ و تشخیص، می‌تواند برای هر نوع زخمی اعمال شود. اگرچه پزشکان باید درک صحیحی از علت اصلی زخم و اینکه آیا بهبودی هدف واقعی / مناسب است، داشته باشند.
آماده‌سازی
قبل از انجام دبریدمان زخم، مراحل آماده‌سازی به موارد زیر بستگی دارد:
- نوع زخم شما
- وضعیت سلامتی‌تان
- نوع دبریدمان
مراحل آماده‌سازی قبل از این روش ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- معاینه بدنی
- اندازه‌گیری زخم
- داروهای مسکن درد (برای دبریدمان مکانیکی)
- بی‌حسی موضعی یا عمومی (برای دبریدمان شارپ)
اگر قرار است بیهوشی عمومی داشته باشید، باید کسی شما را تا خانه همراهی کند. همچنین قبل از عمل باید برای مدت زمان مشخص، هیچ چیزی نخورید.
انواع دبریدمان
بهترین نوع دبریدمان برای شما به موارد زیر بستگی دارد:
- نوع زخم شما
- سن شما
- سلامت عمومی شما
- خطر بروز عوارض
معمولاً برای دبریدمان زخمتان، ممکن است به ترکیبی از روش‌های زیر نیاز باشد.
دبریدمان بیولوژیکی
در دبریدمان بیولوژیکی از لاروهای استریل و بهداشتی از گونه‌ای از مگس Lucilia sericata, یعنی همان مگس ای شیشه‌ای سبز رنگ معمول، بر روی زخم استفاده می‌شود. این فرایند همچنین به عنوان لارو تراپی، درمان دبریدمان ماگوت و بایوسرجری نامیده می‌شود.
لاروها با خوردن بافت‌های قدیمی به بهبود زخم کمک می‌کنند. آن‌ها همچنین با آزاد کردن مواد ضد باکتری و خوردن باکتری‌های مضر، عفونت را کنترل می‌کنند.
لاروها روی زخم یا در یک کیسه‌ی مشبک قرار می‌گیرند که با پانسمان بر روی محل زخم بسته می‌شوند. آن‌ها 24 تا 72 ساعت در همان‌جا باقی می‌مانند و هفته‌ای 2 بار تعویض می‌شوند.
دبریدمان بیولوژیکی برای زخم‌هایی که بزرگ هستند و یا توسط سویه‌های مقاوم به آنتی‌بیوتیک باکتری‌ها، مانند MRSA، آلوده شده‌اند، بهتر است. همچنین اگر به دلیل شرایط پزشکی نتوانید عمل جراحی کنید، بهتر است از این روش استفاده می‌شود.
دبریدمان آنزیمی
برای دبریدمان آنزیمی یا دبریدمان شیمیایی، از پماد یا ژل حاوی آنزیم‌هایی استفاده می‌شود که بافت ناسالم را نرم می‌کنند. آنزیم‌ها ممکن است از یک حیوان، گیاه یا باکتری مشتق شده باشند.
این دارو یک یا دو بار در روز استفاده می‌شود. زخم با پانسمان پوشیده می‌شود که باید آن را مرتباً تعویض کرد. وقتی که پانسمان برداشته شود، بافت مرده را نیز با خود بلند می‌کند.
درصورتی‌که فرد دچار مشکلات خونریزی یا در خطر زیادی برای بروز عوارض جراحی باشد، دبریدمان آنزیمی روشی مناسب خواهد بود. این روش برای زخم‌های بزرگ و به شدت آلوده و عفونی توصیه نمی‌شود.
دبریدمان اتولیتیک
دبریدمان اتولیتیک یا طبیعی، از آنزیم‌ها و مایعات طبیعی بدن برای نرم کردن بافت ناسالم استفاده می‌کند. این کار با یک پانسمان نگه‌دارنده‌ی رطوبت انجام می‌شود که به‌طورمعمول یک‌بار در روز تغییر می‌کند. هنگامی‌که رطوبت جمع می‌شود، بافت قدیمی متورم شده و بالا می‌آید و از زخم جدا می‌شود.
دبریدمان اتولیتیک، بهترین راه برای زخم‌های غیر عفونی و زخم بستر است. اگر زخمی عفونت کرده دارید که باید تحت درمان قرار گیرد، می‌توانید با نوع دیگری از دبریدمان به غیر از روش اتولیتیک زخمتان را درمان کنید.
دبریدمان مکانیکی
دبریدمان مکانیکی رایج‌ترین نوع دبریدمان زخم است. در این روش، بافت ناسالم با یک نیروی متحرک برداشته می‌شود.
انواع دبریدمان مکانیکی عبارت‌اند از:
- آب‌درمانی.(هیدروتراپی) در این روش از جریان آب برای شستن و برداشتن بافت‌های قدیمی استفاده می‌شود. این ممکن است شامل جریان گردابی (جت آب)، درمان زیر دوش، یا سرنگ و کاتتر باشد.
- پانسمان مرطوب تا خشک شدن آن. گاز مرطوب روی زخم قرار داده می‌شود. بعد از خشک شدن و چسبیدن پانسمان به زخم، آن را کاملاً از روی زخم برمی‌دارند که در نتیجه بافت مرده‌ی زخم نیز با آن برداشته می‌شود.
- پد دبریدمان مونوفیلمنت. یک پد پلی استری نرم است که به آرامی روی زخم کشیده می‌شود. این باعث می‌شود تا بافت‌های ناسالم و ضایعات زخم برداشت شوند.
دبریدمان مکانیکی برای زخم‌های عفونی و غیر عفونی مناسب است.
دبریدمان شارپ (تیز) به روش محافظه‌کارانه و به روش جراحی
دبریدمان شارپ با بریدن و جدا کردن بافت ناسالم زخم، آن را از بین می‌برد.
در دبریدمان شارپ به روش محافظه‌کارانه از اسکالپ یا چاقوی جراحی، پنس و یا قیچی استفاده می‌شود. برش ایجاد شده به بافت سالم اطراف آن کشیده نمی‌شود. این عمل، به عنوان یک عمل جراحی جزئی که در اتاق خود بیمار در بخش بیمارستان و در بستر او انجام می‌شود، می‌تواند توسط پزشک عمومی، پرستار، متخصص پوست یا پودیاتریست (متخصص پا) انجام شود.
در دبریدمان شارپ به روش جراحی، از ابزار جراحی استفاده می‌شود. برش ممکن است شامل بافت سالم اطراف زخم نیز باشد. این عمل توسط جراح انجام می‌شود و به بیهوشی نیاز دارد. معمولاً، دبریدمان شارپ انتخاب اول نیست. این عمل اغلب در صورتی انجام می‌شود که روش دیگری از دبریدمان تأثیر نداشته باشد یا بیمار نیاز به درمان فوری داشته باشد. دبریدمان شارپ به روش جراحی، برای زخم‌های بزرگ، عمیق یا بسیار دردناک نیز استفاده می‌شود.
چه انتظاری می‌توان در طی انجام این عمل داشت؟
دبریدمان غیر جراحی در مطب پزشک یا اتاق بیمار انجام می‌شود. یک پزشک یا پرستار روش درمانی را اعمال می‌کند که دو تا شش هفته یا بیشتر باید تکرار شود.
دبریدمان شارپ سریع است. در طی این روش، جراح از ابزارهای فلزی برای معاینه زخم استفاده می‌کند. جراح بافت قدیمی را بریده و زخم را شستشو می‌دهد. اگر قرار است یک پیوند پوستی دریافت کنید، جراح آن را در جای خود قرار می‌دهد.
اغلب اوقات، روش دبریدمان تکرار می‌شود تا زخم بهبود یابد. بسته به چگونگی زخم، روش بعدی شما ممکن است روشی متفاوت باشد.
آیا دبریدمان درد دارد؟
دبریدمان بیولوژیکی، آنزیمی و اتولیتیک معمولاً، در صورت وجود، درد بسیار کمی را ایجاد می‌کنند.
دبریدمان مکانیکی و شارپ ممکن است دردناک باشند. اگر قرار است تحت عمل دبریدمان مکانیکی قرار بگیرید، ممکن است داروهای ضد درد و مسکن به شما داده شود.
اگر قرار است دبریدمان شارپ انجام دهید، بی‌حسی موضعی یا عمومی دریافت خواهید کرد. در بی‌حسی موضعی، فقط ناحیه‌ی زخم را بی‌حس می‌کنند. در بیهوشی عمومی، شما بی‌هوش می‌شوید، بنابراین چیزی احساس نخواهید کرد.
گاهی اوقات هنگام تعویض پانسمان، ممکن است دردی احساس کنید. از پزشک خود در مورد داروهای درد و روش‌های دیگری برای کنترل درد سؤال کنید.
مراقبت‌های پیش از دبریدمان زخم
مراقبت از زخمتان بسیار مهم است. این به بهبودی آن کمک می‌کند و خطر بروز عوارض را به حداقل می‌رساند.
در اینجا آنچه می‌توانید برای محافظت از زخم خود در طول روند بهبودی انجام دهید گفته شده است:
- مرتباً پانسمان را عوض کنید. آن را روزانه یا طبق دستور پزشک خود تعویض کنید.
- پانسمان را خشک نگه دارید. از رفتن به استخر، وان حمام و وان های گرم خودداری کنید. از پزشک خود سؤال کنید که چه زمان می‌توانید حمام کنید.
- زخم را تمیز نگه دارید. همیشه قبل و بعد از لمس زخم دست‌های خود را بشویید.
- به زخم فشار وارد نکنید. برای جلوگیری از وارد شدن وزن و فشار بر روی زخم، می‌توانید از بالشتک‌های مخصوص استفاده کنید. اگر زخم شما روی پا یا کف پایتان است، ممکن است نباز باشد که از عصا استفاده کنید.
پزشک در مورد نحوه مراقبت از زخم تام دستورالعمل خاصی را در اختیار شما قرار می‌دهد.
بهبودی بعد از جراحی دبریدمان
به‌طور کلی، بهبودی 6 تا 12 هفته طول می‌کشد. بهبودی کامل از این عمل، به شدت، اندازه و محل قرارگیری زخم و همچنین به روش دبریدمان بستگی دارد.
پزشک مشخص خواهد کرد که چه زمانی می‌توانید به سر کار خود برگردید. اگر شغل شما مستلزم فعالیت فیزیکی است یا منطقه آسیب دیده را درگیر می‌کند، حتماً به پزشک خود بگویید.
مراقبت مناسب از زخم برای بهبودی صحیح ضروری است. شما همچنین باید:
- غذای سالم بخورید. بدن شما برای بهبودی به مواد مغذی کافی احتیاج دارد.
- از کشیدن سیگار خودداری کنید. سیگار کشیدن رسیدن مواد غذایی و اکسیژن به زخم شما را دشوار می‌کند. این باعث کندتر شدن روند بهبودی می‌شود. ترک کردن سیگار می‌تواند دشوار باشد، اما پزشک می‌تواند در طراحی برنامه‌ای مناسب برای ترک سیگار به شما کمک کند.
- ویزیت‌های مراقبتی بعد از عمل را انجام دهید. پزشک باید زخم شما را معاینه کند و اطمینان حاصل کند که در حال بهبودی است.
عوارض ناشی از دبریدمان
مانند همه روش‌های پزشکی، دبریدمان خطر بروز عوارضی را در پی دارد.
این عوارض شامل موارد زیر می‌باشند:
- تحریک و خارش
- خونریزی
- آسیب به بافت سالم
- واکنش آلرژیک
- درد
- عفونت باکتریایی
باوجود این عوارض جانبی احتمالی، فواید این عمل اغلب از خطرات آن بیشتر است. بسیاری از زخم‌ها نمی‌توانند بدون دبریدمان بهبود یابند.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنید
مراقب زخم خود باشید. اگر به عفونت مشکوک هستید، با پزشک خود تماس بگیرید. علائم عفونت عبارت‌اند از:
- افزایش درد
- قرمزی
- تورم
- خونریزی بیش‌ازحد
- ترشحات جدید
- بوی بد
- تب
- لرز
- حالت تهوع
- استفراغ
اگر بیهوشی عمومی دریافت کرده‌اید، در صورت داشتن موارد زیر حتماً به پزشک یا بیمارستان مراجعه کنید:
- سرفه
- مشکل در تنفس
- درد قفسه سینه
- حالت تهوع شدید
- استفراغ
