تشخیص پای پرانتزی کودکان و بزرگسالان با معاینه فیزیکی وعکسبرداری

پای پرانتزی اختلالی است که به دلایل مادرزادی، بیماری یا آسیب دیدگی زانو به وجود می‌آید. پای پرانتزی یا ژنو واروم بیشتر در میان نوزادان دیده می‌شود و هنگامی ‌که شروع به راه رفتن می‌کنند با خم شدن انحنای استخوان‌ها به سمت داخل، پاهای آنها صاف می‌شود و شکل آن بهبود پیدا خواهد کرد. پای پرانتزی زمانی مشکل ساز می‌شود که کودک به دوران بزرگسالی برسد و پای او اصلاح نشده باشد. در پای پرانتزی، استخوان‌ها به شکل کمان در می‌آیند، زانوها از یکدیگر فاصله می‌گیرند حال آنکه مچ پا و پاها به یکدیگر می‌چسبند. پای پرانتزی باعث بروز درد زانو به ویژه در هنگام انجام فعالیت جسمانی خواهد شد. انجام معاینه جسمانی به منظور ارزیابی فاصله بین زانوهای کودک ضروری است تا پزشک به این نتیجه برسد که آیا انحنای زانوهای کودک طبیعی است یا خیر. اندازه گیری فاصله بین زانوهای کودک تا زمانی ادامه پیدا می‌کند که رشد او به پایان برسد. در این حالت پزشک تصمیم می‌‌گیرد که آیا کودک به اقدامات درمانی دیگر نیاز دارد یا خیر. عکسبرداری توسط اشعه ایکس می‌تواند وجود سایر مشکلات مرتبط با رشد استخوان را رد کند. پزشک درخواست انجام آزمایش خون را نیز می‌دهد تا بتواند علل احتمالی پرانتزی شدن پاها را بررسی نماید.

 علت پای پرانتزی

محور مکانیکی زانو، خطی است که از قسمت مرکزی مفصل ران شروع می‌‌شود و تا بخش میانی مفصل زانو ادامه پیدا می‌کند. هرگونه انحراف از این خط صاف تحت عنوان زانوی ضربدری یا زانوی پرانتزی توصیه می‌شود. در مواردی که زانو  مطابقت صحیحی با محور پا نداشته باشد باعث می‌‌شود فشار بیش از حد به زانو وارد گردد و این امر منجر به افزایش تحلیل رفتگی لایه غضروفی بخش داخلی یا خارجی مفصل زانو خواهد شد و زمینه بروز آرتروز را فراهم می‌کند.

پای پرانتزی یا بیماری بلانت در میان زنان شیوع بیشتری دارد اما پدر و مادرها زمانی می‌توانند وجود این اختلال را در کودک خود تشخیص دهند که فرزند آنها به دوران نوجوانی رسیده است. به طور طبیعی کمبود ویتامین دی، ابتلا به بیماری متابولیکی پاژه، کوتولگی، رشد غیر عادی استخوان‌ها و عدم درمان مناسب شکستگی استخوان باعث پرانتزی شدن پا خواهد شد. پدر و مادرها فقط پس از سن ۶ سالگی کودک متوجه پرانتزی بودن پای او خواهند شد. معمولاً بیماری‌های استخوان از قبیل کمبود کلسیم و ویتامین دی به مدت طولانی، آسیب دیدگی و عفونت زانو، وارد شدن بیش از حد فشار به زانوها یا بیماری‌های ژنتیکی باعث پرانتزی شدن پا خواهند شد.

 علائم و نشانه‌های پای پرانتزی 

در اکثر موارد علائم و نشانه‌های پای پرانتزی در بیماران یکسان است، هنگامی ‌که بیمار بایستد زانوها از هم فاصله می‌گیرند حال آنکه مچ پاهای او به هم برخورد می‌‌کنند. پرانتزی شدن پاها باعث محدود شدن دامنه حرکات زانو و بروز درد در زانو و مچ پا خواهد شد. حتی اگر پای پرانتزی بر روی توانایی حرکتی و عملکردی زانو تاثیر نگذاشته باشد باید به منظور کنترل درد و پیشگیری از بروز مشکلات بیشتر در آینده به درمان آن پرداخت. عضلات زانو در بدن به صورت دوتایی عمل می‌کنند. در برخی بیماری‌ها از قبیل پای پرانتزی قدرت عضلات برابر نیست و این مساله می‌تواند بر روی مفاصل ران، زانو و مچ پا تاثیر بگذارد و منجر به بروز درد شود. پای پرانتزی فشار زیادی را به قسمت داخلی زانو وارد می‌‌کند و با گذر زمان ریسک ابتلا به استئوآرتریت را افزایش خواهد داد. اگر اضافه وزن دارید و پاهای شما پرانتزی شده است باید بدانید که فشار بسیار زیادی به مفاصل پا وارد می‌‌شود و این مسئله باعث بدتر شدن درد مفصل خواهد شد. در نهایت غضروف موجود در مفاصل به ویژه مفاصل زانو شروع به تحلیل رفتن می‌‌کند و باعث می‌‌شود استخوان‌ها روی یکدیگر ساییده شوند. پای پرانتزی می‌تواند منجر به تغییر حالت بدن و بروز درد قسمت پایین کمر شود. در نهایت این اختلال از لحاظ زیبایی مشکل ایجاد می‌کند و بر روی اعتماد به نفس بیمار تاثیرات منفی می‌گذارد. پای پرانتزی باعث بروز درد زانو و مشکلات دیگری از قبیل تحلیل رفتگی غضروف خواهد شد و با بالا رفتن سن مشکلات دیگری از قبیل اختلالات تحلیل برنده زانو و مفاصل لگن را به وجود خواهد آورد. پای پرانتزی همچنین باعث درد زانو و مفصل ران و مچ پا خواهد شد که این مسئله به مطابقت نادرست مفاصل بدن و ارتباط دارد.

 تشخیص پای پرانتزی 

اگر شما مقابل آینه بایستید و به پای خود نگاه کنید شاید بتوانید ضربدری یا پرانتزی بودن آن را تشخیص دهید اما پزشک می‌‌تواند به راحتی این مشکل را تشخیص دهد. او برای تشخیص علت پرانتزی بودن پای شما درخواست عکسبرداری توسط اشعه ایکس، آزمایش خون یا سایر آزمایشات تشخیص را می‌دهد.

 بررسی سابقه پزشکی

معمولاً تشخیص علت درد زانو با بررسی کامل سابقه پزشکی و انجام معاینه جسمانی زانوها مشخص می‌شود و پزشک به بررسی علائمی از قبیل تورم زانوها، آب آوردن زانو، درد پشت زانو، درد مفصل زانو، پیچ خوردگی زانو، پرانتزی بودن آن و آسیب دیدگی احتمالی که باعث بروز درد بسیار زیادی شده است خواهد پرداخت. پزشک به منظور جمع آوری اطلاعات بیشتر درباره سطح سلامت شما و شدت درد زانو و تاثیری که برای فعالیت روزمره گوش ما گذاشته است به بررسی سابقه پزشکی تان خواهد پرداخت. متخصص ارتوپدی همچنین به بررسی موارد ارثی از آرتروز زانو، استئوآرتریت زانو، درد زانو و سایر مشکلات زانو خواهد پرداخت. اختلالات غیر ارثی زانو عبارتند از درد قسمت داخلی زانو، قفل شدن زانو، پارگی کشکک، پارگی رباط‌های زانو، درد زانو ناشی از دویدن و پارگی غضروف زانو.

 انجام معاینه جسمانی

برخی از تمرینات ورزشی برای درد زانو موثر هستند اما باید قبل از انجام دادن آنها از عشق به بررسی شرایط جسمانی شما بپردازد و از موثر بودن آنها برای بهبود درد زانوی تان اطمینان حاصل کند. معاینه جسمانی شامل بررسی شرایط پاها در حالت ایستاده، ارزیابی بدن در هنگام راه رفتن، نشستن و خوابیدن است. این امر به پزشک کمک می‌‌کند به تایید یا رد تشخیص اولیه بپردازد. پزشک وضعیت زانوها را به لحاظ تورم، قرمزی، کبودی یا آسیب دیدگی پوست بررسی می‌‌کند همچنین آنها را از لحاظ پایه ضربدری یا پرانتزی ارزیابی خواهد کرد ارزیابی خواهد کرد.

 عکسبرداری از زانوها 

معمولاً پزشک برای تشخیص پای پرانتزی از عکسبرداری توسط اشعه ایکس استفاده می‌‌کند تا بتواند محل و وسعت آسیب دیدگی استخوان و غضروف را مشخص نماید. پزشک همچنین با توجه به دلایل مشخص یا مشکوک درد زانو درخواست انجام تست‌های تخصصی را خواهد داد و بر اساس نتایج حاصل از آزمایش خون، سونوگرافی، اسکن ام آر آی یا سی تی اسکن به تشخیص قطعی دست خواهد یافت. گاهی اوقات نیز برای تشخیص از آرتروسکوپی استفاده می‌کند.

 درمان پای پرانتزی 

درمان پای پرانتزی بر اساس علت پرانتزی شدن پاها، سن بیمار و شدت بدشکلی انتخاب می‌شود. برای درمان این اختلال از روش‌های مراقبتی مانند کفش مخصوص، بریس و گچ گرفتن پا استفاده می‌شود. با این حال موثرترین روش برای درمان پای پرانتزی انجام عمل جراحی استئوتومی ‌است.

 تحت نظر بودن 

اکثر کودکانی که دچار پای پرانتزی یا پای ضربدری هستند بدون کفش یا اسپلینت مخصوص بزرگ می‌‌شوند اما اگر حجم عضله پای کودک شما کم است بهتر است که هر چه زودتر او را نزد متخصص ببرید تا ارزیابی پای او، مطابقت پا، دامنه حرکات و چرخش مفصل ران بپردازد. شرایط پا و ران کودک بر روی موقعیت آنها تاثیر می‌گذارد کودکانی که دچار پای پرانتزی هستند معمولاً پا و ران آنها به سمت داخل چرخیده است حال آنکه پا و ران کودکانی که دچار پای ضربدری هستند به سمت خارج منحرف شده است. در این شرایط استفاده از اسپلینت مخصوص که از پای کودک مراقبت می‌کند و آن را در وضعیت بهتری قرار می‌دهد. انجام دادن حرکات کششی برای تقویت عضلات ضعیف بسیار کمک کننده است. هنگامی‌ که کودک تان آمادگی راه رفتن و ایستادن را ندارد به هیچ عنوان او را مجبور نکنید. برای شروع راه رفتن باید عضلات پای کودک قوی شوند تا بتوانند او را در شرایط مناسبی قرار بدهند. ترس از زمین خوردن در کودکانی که به زور مجبور به ایستادن یا راه رفتن شده اند باعث می‌‌شود کودک بدن خود را در حالت نا مناسبی قرار بدهند و این امر منجر به بروز اختلالات اسکلتی عضلانی در بلند مدت خواهد شد.

مطابقت نامناسب پاها در این شرایط باعث می‌شود و قسمت داخلی و خارجی مفاصل زانو فشار وارد شود و این امر باعث پرانتزی شدن یا ضربدری شدن پاها خواهد شد.

فیزیوتراپی

فیزیوتراپی می‌تواند به اشکال مختلف و افرادی که دچار پای پرانتزی هستند کمک کند. برخی از این روش‌ها مختص افراد پا پرانتزی از حال آنکه تعداد زیادی از آنها با توجه به شدت پرانتزی بودن پا، سایر فاکتورها و سبک زندگی فرد توصیه می‌‌شوند.

 آموزش به بیمار 

شواهد کافی وجود دارد که نشان می‌دهد آشنایی با پای پرانتزی می‌تواند به تسکین درد و کنترل علائم و نشانه‌های مرتبط با پای پرانتزی کمک کند. بدین ترتیب بیمار می‌تواند علیرغم مشکل زانوی خود و انجام فعالیت‌های جسمانی و امور روزمره خود بپردازد. متخصص فیزیوتراپی برای تسکین درد استفاده از کمپرس سرد و گرم را توصیه خواهد کرد.

اصلاح فعالیت جسمانی 

متخصص فیزیوتراپی به افرادی پای آن‌ها پرانتزی شده است استراتژی‌هایی را یاد می‌دهد تا فعالیت جسمانی خود را حفظ کنند و به انجام فعالیت‌های روزمره شان بپردازند.

 کنترل وزن بدن 

متخصص فیزیوتراپی ک به بیماران خود توصیه می‌کنند که برای کنترل وزن بدنشان از تمرینات ورزشی مانند شنا، دوچرخه سواری و پیاده روی استفاده کنند.

 استفاده از بریس 

متخصص فیزیوتراپی استفاده از بریس و کفش مخصوص را برای کنترل علائم و نشانه‌های پای پرانتزی توصیه می‌کند.

درمان دستی 

در صورتی که انعطاف پذیری زانوی بیمار، ران یا مچ پای او محدود باشد این وضعیت فشار زیادی را به مفصل زانو وارد می‌نماید. استفاده از روش‌هایی مانند ماساژ درمانی توصیه می‌شود و به عنوان یک بخش از فرآیند درمان مورد استفاده قرار خواهد گرفت.

 ورزش کردن 

احتمال آسیب دیدگی افراد مبتلا به پای پرانتزی در هنگام انجام فعالیت‌های ورزشی سنگین مانند دویدن یا ایروبیک بسیار زیاد است. اما این افراد می‌‌توانند اقدامات لازم برای پیشگیری از آسیب دیدگی، بهبود شرایط خود و درست ورزش کردن را به کار بگیرند. احتمال پیچ خوردن مچ پای افرادی که دچار پای پرانتزی هستند بسیار زیاد است. متخصص ارتوپدی یا متخصص فیزیوتراپی استفاده از کفی مخصوص یا بریس یا محافظ زانو را توصیه می‌‌کند تا در کنار تمرینات ورزشی به اصلاح شکل پا بپردازند. اگر پای شما پرانتزی هست و انجام فعالیت‌های ورزشی سنگین مانند دو می‌پردازید متقاضی مناسب برای استفاده از ارتوز خواهید بود. اگر شما دچار درد ساق پا هستید می‌توانید از دوچرخه سواری یا شنا به عنوان یک تمرین ورزشی مناسب استفاده نمایید. تمرینات ورزشی سبک به حفظ سلامت زانو و جلوگیری از بروز استئوآرتریت کمک می‌کند. تمرینات ورزشی مخصوص تعادل و انعطاف پذیری از قبیل یوگا و پیلاتس می‌تواند بسیار مفید باشد.

 انجام عمل جراحی 

پزشک در مواردی به انجام عمل جراحی می‌پردازد که بیمار به روش‌های درمانی غیر جراحی پاسخ نداده است، شدت بدشکلی پای او بسیار زیاد است یا آنکه بیمار در دوران کودکی تحت درمان قرار نگرفته است. استئوتومی‌ استخوان تیبیا رایج ‌ترین روش جراحی است که در این روش پزشک با استفاده از یک برش کوچک که زیر زانو به وجود می‌آورد به اصلاح استخوان می‌پردازد و به این ترتیب زانو صاف خواهد شد. در سر موارد استخوان تیبیا با استفاده از وسایل مخصوص در جای خود حفظ خواهد شد. پزشک برای این کار از ثابت کننده خارجی استفاده می‌کند تا ضمن تقویت استخوان‌ها از آنها در دوران بهبود محافظت نماید. بیمارانی که تحت این عمل جراحی قرار می‌گیرند نیازی به گچ گرفتن یا استفاده از عصا دارند و پس از عمل می‌توانند به راحتی وزن بدن خود را تحمل کنند. فرایند بهبود معمولاً حدود دو ماه طول می‌‌کشد، بافت اسکار ایجاد شده بسیار کوچک است و با گذر زمان از بین خواهد رفت. اکثر افراد می‌‌توانند در دوران بهبود در صورت نیاز از عصا استفاده کنند. این عمل جراحی حدود یک ساعت طول می‌‌کشد و پس از آن بیمار به یک شبانه روز بستری شدن در بیمارستان نیاز خواهد داشت. در اکثر موارد بیماران ادعا می‌‌کند که پس از جراحی درد زانوی آنها برطرف شده است و تنها دردی که احساس می‌‌کنند درد خفیف حاصل از جراحی است. یکی دیگر از مزایای جراحی این است که حدود چند سانتی متر به طول استخوان پا اضافه می‌شود. انجام جلسات فیزیوتراپی ضروری است و شما باید تا چند ماه با استفاده از عصا راه بروید. پس از جراحی و در دوران بهبود به ورزش کردن ادامه بدهید زیرا باعث حفظ مطابقت استخوان‌ها خواهد شد. ورزش کردن در دوران بهبود به گردش مناسب خون و ترمیم زخم کمک خواهد کرد.